Перлез
| Perlez | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Srednjobanatski |
| Grad | Zrenjanin |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) |  3383
|
| Gustina stanovništva | 38 st./km² |
| Geografija | |
| Koordinate | 45°12′17″N 20°22′32″E / 45.204833°N 20.3755°E |
| Nadmorska visina | 63 m |
| Površina | 100,3 km² |
  Perlez Perlez (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 23260 |
| Pozivni broj | 023 |
| Registarska oznaka | ZR |
Koordinate: 45° 12′ 17" SGŠ, 20° 22′ 32" IGD
Perlez (mađ. Perlasz) je naselje grada Zrenjanina u Srednjobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 3383 stanovnika. Do 1965, godine je ovo naselje sedište Opštine Perlez koju su činila naseljena mesta: Botoš, Knićanin, Orlovat, Perlez, Tomaševac, Farkaždin i Čenta. Posle ukidanja statusa opštine u celini pripojena teritorija opštini Zrenjanin.
Na mestu prodručja današnjeg Perleza, postojalo je naselje još u doba glačanog kamena. Na mestu Perleza, 1717. godine nalazilo se selo Siga sa 30 kuća. Nekoliko godina kasnije, pored Sige podignuto je utvrđenje koje se zvalo Šanac. Godine 1752. grof Perlas, predsednik državne blagajne za pokrajinu Temišvar, podigao je novo selo, ispod Šanci koje po njemu dobija ime Perlas. Prvi stanovnici su bili Srbi sa potiske i Moriški granice.
Prema statističkim podacima koje pominje (S. Pecinjački) 1773. god. Siga je imala 137 srpskih , a Perlez-varoš 66 srpskih i 36 rimokatoličkih domaćinstava. Godine 1777. u već spojenom Perlezu registrovano je 203 srpske, a 1778/1779. 345 graničarskih kuća ukupno, a 1811. 364 domaćinstava. Najveći broj nesrba otpada na Nemce, a znatno manje na Šokce i Hrvate. Moguće da je u selu već u to vreme postojala i koja mađarska familija. Po nekim statističkim podacima perlesko domaćinstvo je 1791. u proseku imalo skoro 9, 1797. oko 6, a 1802/1803. nešto manje od 5,8 članova. To je prosečna veličina srpske, ali se ni ostale porodice u tom pogledu nisu razlikovale.
Ne zna se tačno kako su izgledale graničarske kuće Perleza u to vreme, ali se može pretpostaviti da su u većini bile sagrađene od naboja i pletera, a pokrivene rogozom i trskom. Bolje nisu izgledala ni javna zdanja-prema jednom opisu iz 1758. god. crkva u Šancu je bila sagrađena od busenja, a pokrivena trskom, a u Perlez-varoši od ćerpića, pokrivena čamove šindrom. Prva je bila ograđena koljem, a druga prućem. Godine 1797. Perleska crkva - sad već jedna bila je „huda, mala i slaba, ukraj sela“.
Godine 1789. Perlez je imao 345 graničarskih kuća, a od javnih zdanja samo pravoslavnu i katoličku crkvu. Park, koji postoji i danas, imao površinu od 2 kj i 1129 kvadratnih hetara. Koliko je zasad poznato u Perlezu su postojale dve škole: srpsko - pravoslavna i četni - trivijalan, ali je starija ona prva koja je s početka pripadala Sigi. Neizvesno je kada je otvorena srpska škola, ali se zna da je postojala 1768. godine. U Sigi je ona postojala i 1772. ali nije imala svoju zgradu već je bila smeštena ili u crkvenoj ili kakvoj iznajmljenoj kući.
Ta škola je bila registrovana i 1777. godine opet bez svog doma, što znači da je radila u kakvoj nenamenskoj prostoriji. Međutim, 1797. se pominju i učitelj i škola, koju deca „prilježno“ pohađaju, pa je verovatno ista u međuvremenu podignuta verovatno od naboja. Godine 1810. Nestorović je konstatovao da je ta škola „vrlo loša“, ali nije rekao da li pri tome misli na njenu zgradu ili pak samo na učenje. Školski inspektor XVII puka je 1813. zabeležio da je zgrada srpske škole u dobrom stanju. U školskoj 1802/1803 škola je imala 29 đaka, a 1813. 59 dečaka i 1 devojčicu, od kojih je njih 15 retko pohađalo nastavu. Prvi učitelj kojem se zna ime je bio Vasilije Jovanović (1802), dok je 1813. učitelj bio Jeftimije Jerković, te iste godine katiheta je bio pop Grigorije Martinov, a školski nadzornik oberlajtnant Nojman.
Stanovništvo se osim ratarstvom bavilo i stočarstvom. Godine 1910. Perlez je veliko selo pored Begeja sa 979 kuća i 6190 stanovnika, gde dominiraju tri nacionalnosti: Srbi, Nemci i Hrvati. Selo ima poštu i telegraf, Sreski sud, katastar, Sreski štedionicu, štednu zadrugu, ispostavu Pančevačke narodne banke, ispostavu južno-Mađarske privredne banke i parni mlin.
Po završetku Prvog svetskog rata, Perlez pripada Kraljevini SHS kao i druga naseljena mesta ovog dela Banata, ali u razvoju znatno zaostaje, za jakim regionalnim centrom Zrenjaninom, tadašnji Bečkerek. Godine 1925. Perlez je povezan železničkom prugom preko Titela za Novi Sad i preko Orlovata sa Bečkerekom i Pančevom. Sledeće godine opština dovodi električnu struju iz Titela.[1]
U Drugom svetskom ratu Perlez je oslobođen 4. oktobra 1944. godine. Kolonizacija Perleza je počela s proleća 1945. godine kada su kolonisti počeli da pristižu u grupama a najveća grupa je stigla u aprilu 1945. godine. Prilikom naseljavanja kolonista, u Perlez je došlo 123 porodica. Neki su se vratili u stari kraj, tako da je ostalo 118 domaćinstva. Kolonisti Perleza potiču iz Bosne i Hercegovine i Hrvatske.
U naselju Perlez živi 3108 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,3 godina (39,7 kod muškaraca i 42,9 kod žena). U naselju ima 1284 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,97.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 3333 | 87.29% | ||
| Romi | 83 | 2.17% | ||
| Jugosloveni | 70 | 1.83% | ||
| Mađari | 62 | 1.62% | ||
| Hrvati | 44 | 1.15% | ||
| Slovaci | 16 | 0.41% | ||
| Makedonci | 12 | 0.31% | ||
| Bugari | 9 | 0.23% | ||
| Crnogorci | 8 | 0.20% | ||
| Ukrajinci | 6 | 0.15% | ||
| Rumuni | 5 | 0.13% | ||
| Bunjevci | 4 | 0.10% | ||
| Slovenci | 2 | 0.05% | ||
| Nemci | 2 | 0.05% | ||
| Muslimani | 1 | 0.02% | ||
| Albanci | 1 | 0.02% | ||
| nepoznato | 97 | 2.54% | ||
| m | ž | |||
| ? | 10 | 8 | ||
| 80+ | 33 | 53 | ||
| 75-79 | 54 | 90 | ||
| 70-74 | 97 | 131 | ||
| 65-69 | 104 | 148 | ||
| 60-64 | 108 | 123 | ||
| 55-59 | 101 | 105 | ||
| 50-54 | 145 | 147 | ||
| 45-49 | 176 | 153 | ||
| 40-44 | 134 | 135 | ||
| 35-39 | 110 | 114 | ||
| 30-34 | 116 | 85 | ||
| 25-29 | 121 | 125 | ||
| 20-24 | 156 | 110 | ||
| 15-19 | 136 | 113 | ||
| 10-14 | 95 | 105 | ||
| 5-9 | 100 | 105 | ||
| 0-4 | 89 | 83 | ||
| prosek | 39.7 | 42.9 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 757 | 265 | 2 | - | 205 | 11 | 84 | 49 | 12 | 52 |
| Ženski | 383 | 131 | - | - | 73 | - | 2 | 64 | 10 | 10 |
| Oba | 1140 | 396 | 2 | - | 278 | 11 | 86 | 113 | 22 | 62 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 2 | 2 | 28 | 13 | 7 | 13 | - | - | 12 | |
| Ženski | 3 | 3 | 10 | 38 | 34 | 3 | - | - | 2 | |
| Oba | 5 | 5 | 38 | 51 | 41 | 16 | - | - | 14 |
- ↑ Monografija Podunavske oblasti, Napredak Pančevo, (1927).
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
 | U Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Perlez |