මෛත්‍රී බෝධිසත්ව
| මෛත්‍රී බෝධිසත්ව | |
|---|---|
 ගන්ධාරයෙන් හමුවූ මෛත්‍රෙය ප්‍රතිමාවක්, 2වන සියවස | |
| Senior posting | |
| පූර්වප්‍රාප්තිකයා | ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ |
| පවුල | |
| කලත්‍රයා | චන්දමුඛී දේවිය |
| දෙමව්පියෝ | සුබ්‍රහ්ම බමුණා (පියා) බ්‍රහ්මවතී බැමිණිය (මව) |
| දරුවෝ | බ්‍රහ්මවර්ධන කුමරු |
මෛත්‍රී යනු බුදුදහමේ සියලුම සම්ප්‍රදායන් තුළ ලෝකයේ අනාගත බුදුන් ලෙස සලකනු ලබන, මෛත්‍රී බුදු වන බවට අනාවැකි පළ කළ බෝධිසත්වයෙකි.[1][2] අමිතාභ සූත්‍රය සහ පද්ම සූත්‍රය වැනි ඇතැම් බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ උන්වහන්සේව අජිතා (අපරාජිත, පරාජය කළ නොහැකි) ලෙසද හැඳින්වේ. ටිබෙට් බුදු දහමේ උන්වහන්සේ "ආදරයේ ස්වාමියා" හෝ "උතුම් ආදරණීය තැනැත්තා" (පක්ප ජම්ප) ලෙස හැඳින්වේ.[3] උන්වහන්සේගේ නමේ මුල සංස්කෘත වචනය මයිත්‍රී (පාලි: මෙත්තා; එහි අර්ථය මිත්‍රත්වය, ප්‍රේමණීය-කරුණාව) වේ. මෛත්‍රී යන නම ඉන්දු-ඉරාන මිත්‍ර යන නාමයට ද සම්බන්ධ වේ.[4]
බුදු දහමේ සෑම ශාඛාවකම මෛත්‍රී ගෞතම බුදුන්ගේ සෘජු අනුප්‍රාප්තිකයා ලෙස සැලකේ. වත්මන් කල්පයේ පස්වන සහ අවසාන බුදුන් වහන්සේ ලෙස, මෛත්‍රීගේ ඉගැන්වීම් අවධානය යොමු කරන්නේ බුද්ධ ධර්මය පෘථිවියේ නැවත ස්ථාපිත කිරීම වටා ය. ශුද්ධ ලියවිලිවලට අනුව, මෛත්‍රීගේ ඉගැන්වීම් ගෞතමයන්ගේ ඉගැන්වීම්වලට සමාන වනු ඇත.[5][6] ගෞතම බුදුන්ගේ ඉගැන්වීම් නොසලකා හරින ලද හෝ බොහෝ දුරට අමතක වී ඇති පරිහානි යුගයක මෛත්‍රී බුදුන්ගේ ආගමනය සිදුවනු ඇතැයි පුරෝකථනය කෙරේ.
සාම්ප්‍රදායික බෞද්ධයන් විශ්වාස කරන්නේ මෛත්‍රී බෝධිසත්වයන් දැනට තුසිත දෙව්ලොව වාසය කරන බවයි.[7] කෙසේ වෙතත්, ඉතිහාසය පුරා විවිධ බෞද්ධයන් ද මෛත්‍රෙය හමුවීමට ගිය බවත්, උන්වහන්සේ පිළිබඳ දර්ශනයක් ඇති බවත්, උන්වහන්සේගෙන් ඉගැන්වීම් ලැබූ බවත් ප්‍රකාශ කර ඇත. එනිසා මහායාන බෞද්ධයන් සාම්ප්‍රදායිකව මෛත්‍රෙය යෝගාචාර සම්ප්‍රදායේ නිර්මාතෘවරයා ලෙස සලකන්නේ මහායානසූත්‍රාලංකාරකය සහ මධ්‍යානතවිභාගය වැනි විවිධ ග්‍රන්ථ හෙළිදරව් කිරීමෙනි.[8][9][10]
ප්‍රභවය
මෛත්‍රී යන නම ව්‍යුත්පන්න වී ඇත්තේ සංස්කෘත වචනයක් වන මෛත්‍රී "මිත්‍රත්වය" යන වචනයෙන් වන අතර එය "මිත්‍ර" යන්නෙන් අදහස් කරන මිත්‍රත්වය යන නාම පදයෙන් ව්‍යුත්පන්න වී ඇත. මෛත්‍රී යන පාලි ස්වරූපය පාලි ත්‍රිපිටකයේ චක්‌කවත්‌ති සීහනාද සූත්‍රයේ (දීඝ නිකාය 26) සහ බුද්ධවංශයේ 28 වැනි පරිච්ඡේදයේ ද සඳහන් වේ. රිචඩ් ගොම්බ්‍රිච් වැනි සමහර නූතන විද්වතුන් තර්ක කරන්නේ මෙම සූත්‍රය පාලි ත්‍රිපිටකයට පසුව එකතු වූවක් හෝ එය පසුකාලීනව සංස්කරණය කර ඇති බවයි.[11]
මෛත්‍රී බෝධිසත්වයන් පිළිබඳව මහාවස්තු, ලලිතවිස්තර, මූලසර්වස්තිවාද-විනය සහ දිව්‍යාවදානය වැනි වෙනත් පාඨවල ද දක්නට ලැබේ.
එකිනෙක පවතින සමාන නම් නිසා, ප්‍රිසිලුස්කි, ලැමොට් සහ ලෙවි වැනි සමහර නවීන විද්වතුන් අනුමාන කර ඇත්තේ මෛත්‍රී බෝධිසත්ව සඳහා ආභාෂය ලැබී ඇත්තේ මිත්‍ර වැනි පැරණි ඉන්දු-ඉරාන දෙවිවරුන්ගෙන් සහ සඕෂියන්ත්‍ගේ අනාගත සොරොස්ට්‍රියානු ගැලවුම්කරුවාගෙන් විය හැකි බවයි.[12][13] එසේ වූවත් ඩේවිඩ් ඇලන් ස්කොට් ඔවුන්ගේ කලාත්මක නිරූපණවල (එකම භූගෝලීය කලාපයේ පවා) විවිධ වෙනස්කම් පෙන්වා දෙන අතර මෙම සෘජු සම්බන්ධය විය නොහැක්කක් බවට පත් කරන විෂමතා පෙන්වා දෙයි. ඔහු විශේෂයෙන්ම මුල්ම බෞද්ධ ග්‍රන්ථවල මෛත්‍රී බෝධිසත්වයන්ගේ ඉතා පැරණි බෞද්ධ මූලයන් පෙන්වා දෙයි.
ථේරවාදය
ථේරවාද ත්‍රිපිටකයේ, පාඨීක වග්ගයේ චක්‍රවර්ති සිංහනාද සූත්‍රය සහ ඛුද්‌දක නිකායේ බුද්ධවංස පාළියේ බුද්ධ ප්‍රකීර්ණක කාණ්ඩය තුළ මෛත්‍රීය බෝධිසත්වයන් ගැන සඳහන් වේ. එයින් චක්‍රවර්ති සිංහනාද සූත්‍රය ප්‍රකාශ කරන්නේ මනුෂ්‍යාගේ පරමායුෂ අසූදහසකට පැමිණි කළ බෝධිසත්වයන් මෙලොව පහළ වන බවයි.
ථෙරවාදී වංසකථාවක් වන අනාගතවංශ දේශනාව මෛත්‍රී බුදුන් පිළිබඳව පුළුල් විස්තරයක් දක්වා තිබේ. වංස කථාවේ සඳහන් ආකාරයට එදවස වන විට බරණැස් නුවර ‘කේතුමතී’ නම් රාජධානිය ලෙස හැඳින්වෙයි. එවක මනුෂ්‍යයන්ගේ ආයුෂ අවුරුදු අසූදහසක් වේ. මෛත්‍රීය බෝසතාණෝ කේතුමතී නුවර සුබ්‍රහ්ම නම් බමුණා සහ බ්‍රහ්මවතී බැමිණියට දාව අජිත නම් බමුණු කුමරු ව ඉපිද අභිනිෂ්ක්‍රමණය කොට නාගබෝධි මූලයේ දී බුද්ධත්වය සාක්ෂාත් කරගනී. උන් වහන්සේගේ බුද්ධකාය අසූඅට රියන් පමණ උස් වේ. අශෝක සහ බ්‍රහ්මදේව යන මහ රහතන් වහන්සේ අග්‍රශ්‍රාවකයෝ වෙයි. සීහ නම් තෙරුන් වහන්සේ අග්‍ර උපස්ථායකයාණෝ වෙයි. මෛත්‍රී බුදුරජාණන් වහන්සේ බොහෝ ජන සමූහයා සසරින් එතෙර කොට අවුරුදු අසූදහසක් වූ පරාමායුෂ කෙළවර පිරිනිවන් පාන්නේය. [14]
සංඛ නම් චක්‍රවර්තී රජ කේතුමතී රාජ්‍යයේ පාලකයා වන අතර වරක් මහාපනාද රජු වාසය කළ මාලිගාවේ සංඛ වාසය කරනු ඇත, නමුත් පසුව ඔහු මාලිගාව දන් දී මෛත්‍රී බුදුන්ගේ අනුගාමිකයෙකු බවට පත්වෙන බවට සඳහන් වේ.[15]
මහායානය
මහායාන සූත්‍ර
මෛත්‍රීය බෝධිසත්වයන් පිළිබඳව විස්තර කරන සහ සාකච්ඡා කරන මහායාන සූත්‍ර බොහොමයක් තිබේ. උන්වහන්සේ සද්ධර්ම පුණ්ඩරීක සූත්‍රය, විමලකීර්ති සූත්‍රය, සුවර්ණප්‍රභාස සූත්‍රය, සමාධිරාජ සූත්‍රය සහ අෂ්ඨසාහස්‍රිකා ප්‍රඥාපාරමිතා සූත්‍රය වැනි වැදගත් මහායාන සූත්‍ර කිහිපයක සහායක චරිතයක් ලෙස පෙනී සිටියි.[1]
ආශ්‍රේයයන්
| මෙම ලිපිය |
| බුද්ධ ධර්මය සහ බුද්ධාගම |
|---|
| පිළිබඳ ලිපි මාලාවක කොටසකි |
 |
- ↑ 1.0 1.1 Dharmachakra Translation Committee (2021). "Maitreya's Setting Out | Introduction". 84000 Translating The Words of The Buddha (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2024-02-08.
- ↑ Williams, Paul. Mahayana Buddhism: The Doctrinal Foundations 2nd edition. Routledge, 2009, p. 218.
- ↑ "Maitreya - Buddha-Nature". buddhanature.tsadra.org. සම්ප්‍රවේශය 2024-02-07.
- ↑ Jayarava, Visible Mantra: Visualising & Writing Buddhist Mantras, pp. 142-43. 2011
- ↑ Horner (1975), The minor anthologies of the Pali canon, p. 97. Regarding Metteyya, Bv XXVII, 19: "I [Gautama Buddha] at the present time am the Self-Awakened One, and there will be Metteyya...."
- ↑ Buddha Dharma Education Association (2014). "Suttanta Pitaka: Khuddaka Nikāya: 14.Buddhavamsa-History of the Buddhas". Guide to Tipiṭaka. Tullera, NSW, Australia: Buddha Dharma Education Association. සම්ප්‍රවේශය 2014-12-21.
- ↑ "Maitreya | Buddhism | Britannica". www.britannica.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-04-16.
- ↑ Ruegg, D.S. La Theorie du Tathagatagarbha et du Gotra. Paris: Ecole d'Extreme Orient, 1969, p. 35.
- ↑ Brunnholzl, Karl, When the Clouds Part: The Uttaratantra and Its Meditative Tradition as a Bridge between Sutra and Tantra, Shambhala Publications, 2015, p. 81.
- ↑ Ford, James L. (2006). Jokei and Buddhist Devotion in Early Medieval Japan. Oxford University Press, USA. pp. 69-71. ISBN 978-0-19-518814-1
- ↑ Richard Gombrich, Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo. Routledge and Kegan Paul, 1988, pages 83–85.
- ↑ Tiele, CP (1912). "Appendix: some Buddhistic parallels". The religion of the Iranian peoples. Vol. I. (from the German) with Darmesteter's sketch of "Persia" and Goldziher's "Influence of Parsism on Islam (1st ed.). Bombay: The Parsi Publishing Co. p. 159.
No one who has studied the Zoroastrian doctrine of the Saoshyants or the coming saviour-prophets can fail to see their resemblance to the future Maitreya.
- ↑ David Alan Scott (1990). "The Iranian Face of Buddhism." East and West, 40(1-4), 43–77. doi:10.2307/29756924
- ↑ [1] අනාගත වංශය
- ↑ Vipassana.info, Pali Proper Names Dictionary: Metteyya
වැඩිදුර කියවීමට
1. කේතුමතී රාජධානිය - කොටුගොඩ ධම්මාවාස හිමි රචිත
2. මෛත්‍රි ගෞතම බොසතාණන් වහන්සෙලාගේ ආගිය කතා පටිගත වූ දේශනා
3. අනාගත බුද්ධ වංශය - කේතුමතී රාජධානිය
4. [සද්ධර්මරතනාකරය/පරි‍ච්ඡෙද 5-6 ]
5. අශ්චර්‍යයමත් ශ්‍රි සද්ධර්මය - ත්‍රිපිටක මූලාශ්‍ර සහා සුත්‍ර දේශනා අසුරෙන්.
7. [පන්සිය පනස් ජාතක පොත]
| සාමාන්‍ය | |
|---|---|
| ජාතික පුස්තකාල | |
