Käldeekoodi siijđon Tažâlig

{{Taksonomia
| nommâ = Tažâlig
| tieđâlâš nommâ = Zootoca vivipara<br><small>(Jacquin, 1787)</small>
| kove = Lacerta vivipara 1 (Marek Szczepanek).jpg
| tile = '''LC''' (eellimvuáimálâš)
| tile Suomâst = '''LC''' (eellimvuáimálâš)<ref>{{Nettikäldee | Čujottâs = https://laji.fi/taxon/MX.37635 | Nommâ = Tažâlig – ''Zootoca vivipara'' | Tahhee = Markus Piha | Almostittem = [[Suomen Lajitietokeskus]] | Äigimuddo = 2019 | Čujottum = 2022-03-31 | Kielâ = {{fi}} }}</ref>
| kove_tile = Status iucn3.1 LC smn.svg
| kove_tile_Suomâst = 
| doomeen = [[Sellâvááimusliih]] ''Eucarya''
| kodde = [[Elleekodde]] ''Animalia''
| uáiviráiđu = [[Savosuonâsiih]] ''Chordata''
| vyeliráiđu = [[Čielgitávtáliih]] ''Vertebrata''
| pajeluokka = 
| luokka = [[Kašmârdeijeeh]] ''Reptilia''
| vyeliluokka = 
| uásiluokka =
| lahko = [[Čuomâskašmârdeijeeh]] ''Squamata''
| vyelilahko = [[Tažâligelleeh]] ''Sauria''
| paječerdâ =
| čerdâ = [[Tažâligeh]] ''Lacertidae
| vyeličerdâ = 
| suuhâ = ''Zootoca''
| šlaajâ = ''vivipara''
| vyelišlaajâ =
}}
'''Tažâlig''' (''Zootoca vivipara'') lii [[Euraasia]]st tiettum, maailm tavemus kašmârdeijeešlaajâ. Tažâligeh láá [[Suomâ]]st rávhuidittum já taid ij uážu väldiđ jielâhin ovdâmerkkân terraarion. 

==Olgohäämi==
Tažâlig lii uceslágán lisko, mon ruumâš lii táválávt vuálá 7 senttimeetter kukkosâš. Seibi lii pelnub keerdi rummâš kukkosâš, já stuárráámuuh Suomâst tiettum tažâligeh láá lamaš 16 senttimeetterid. Ellest láá jurbâ uáivi já pirrâjurbâdâshámásâš ruumâš sehe kossâ seibi já niske. Jyelgih láá uceslágáneh, já tain láá pastelis koozah.

Tažâlig selgipele ivne mulsâšud ennuv. Táválumos vuáđuivne lii ruškâd, mutâ tiättojeh meid ränis, čapis já ooliivruánáá ivneh. Niŋálâsâst láá távjá tevkis teikâ kuovgis sárgáh koskâseelgist já eertijn sehe motomin tevkis teikâ kuovgis tiälhuh. Orásijn iä lah selgisárgáh, pic tain láá táválávt kuovgis riegistiälhuh. Orásij já niŋálâsâi kovosij puáhtá iäruttiđ, jis kiäččá ellei čuávjipele. Orásijn čuávjipeeli lii táválávt ooraans teikâ ruopsâd, já niŋálâsâin tot lii fiskâd teikâ kuovgâd. Kuábbáin-uv pyehtih leđe čapis tiälhuh čuávjipeeleest. Nuorâ ohtâgâsah láá ollásávt tevkkâdeh.
[[Tiätuvuárkká:Mapa Zootoca vivipara.png|pienoiskuva|vasen|Tažâlig lavdâm]]

==Lavdâm==
Tažâlig tiättoo [[Euraasia]]st. Tiettumkuávlus maadâoosijn tot tiättoo váráduvâin já Maadâ-[[Euroop]]ist ton eellimpiirâs raijâšuvá [[Espanja]] já [[Italia]] taveossijd. Meiddei Tave-[[Laapi eennâmkodde|Laapist]] tot lii härvinâš.

==Eellimvyevih==
Tažâlig iälá viehâ lahtâ pirrâsijn, ovdâmerkkân niijtoin, piäldui- já maađijroobdâin, mecciroobdâin, kiedijn, [[jeggi|jeegijn]] já källein.

Tažâlig lii peiviaktiivlâš ellee já [[rievdeeliegâsliih elleeh|rievdeeliegâsin]] tot pivnohist piäiváás soojijd. Tažâlig lii čepis kuárŋudeijee, já tot puáhtá kuárŋud meid ciäguoosij mield. Tot lii meid uáli čepis vyeijee. Etitiileest tažâlig paattâr eennâmvuággoid, já tot máttá kočâttiđ jieijâs seeibi. Seibi šadda maasâd, ađai tažâlig ij pääsi seibittáá. Nuuvtko maaŋgah eres tažâligelleeh-uv meid tažâlig norá väriravâdâs siäibásis, ađai seeibi luovânem loppâkeesi sáttá häittidiđ tažâlig tálvástâllâm.
[[Tiätuvuárkká:Lacerta vivipara 2 hen (Marek Szczepanek).jpg|pienoiskuva|Tažâlig]]

===Tálvástâllâm já lasanem===
Tažâlig tálvástâl [[tälvioijâgâs|oijâgâsâst]] veedij vyelni, juovâin teikâ jieŋâlâsâst eennâm vyelni, mutâ tot puáhtá tálvástâllâđ meid kooldâ teikâ stuorrâ keeđgi vyelni. Tažâlig killáá vuágustis muádi ceehi puollâš joba oho ääigi. Tot puáhtá cevziđ, veikkâ uási ton rumâškolgosijn jiäŋuččij.

Kiđđuv vuossâmužžân koccájeh oráseh sehe nuorâ ohtâgâsah, táválávt cuáŋuimáánust, já niŋálâsah muáddi oho orásij maŋa. Parâttâllâmäigi álgá suulân okko tast maŋa, já tot pištá kesimáánu räi. Parâttâllâmääigi oráseh piälušteh jieijâs reeviir eres orásijn já sättih joba käskiđ nubijdis, veikkâ mudoi toh iä eres orásijn peerust. Niŋálâsah puátih orásij kuuvl [[feromon]]ij tiet.

Sehe čuávjiäigi já uđâgij meeri mulsâšudeh kuávlu mieldi. Suomâst tažâlig čuávjiäigi lii 45–70 pirrâmpeivid. Niŋálâs mannee táválávt 5–6 mane, mut oovtâ teikâ kyevti maaneest ij šoodâ uuđâg. Suomâst niŋálâs tažâlig mannee jyehi ive. Suomâst uđâgeh šaddeh syeini-porgemáánust. Šodâdijnis uđâgeh láá 3–4 cm kukkosiih já 1-ihásâžžân toh láá 10–11 cm kukkosiih. Suhâjuátkimahan uđâgeh šaddeh neelji ive ahasâžžân. Tažâlig sáttá eelliđ joba 10-ihásâžžân.

Tažâlig spiekâst eres tažâligellein, tastko tot ij ain monnii já moonij saajeest pyehtih šoddâđ meiddei ellee uđâgeh. Aalgâst cuozzâ piäittá uđâgijd, mut uđâgeh čalgeh tállân šoddâm maŋa. Tažâlig tieđâlâš nommâ ''Zootoca vivipara'' ([[läättinkielâ]] saanijn ''vivos'' 'ellee' já ''pario'' 'kyeddiđ') čujotteh-uv toho, ete tažâlig puáhtá kyeddiđ ellee uđâgijd. Motomeh määdi populaatioh mannejeh já motomin siämmáá kuávlust ääsih kuohtuuh šlaajah, moh pyehtih lasaniđ koskânis.

==Raavâd já salâsteijeeh==
Tažâlig porá [[tivreh|tiivrijd]], [[eevnih|eevnijd]] já kiivsâid. Meid lapsemááđuh tohhejeh tažâligân. Tot sáttá pivdeđ meid stuorrâ-uv piäivááloddáid, ko saallâs jotelis jotteem aktivist tažâlig pivdemmielâ. Tažâlig savŋel saallâs njälmistis, mon maŋa tot njiälá tármuttum saallâs. 

Eromâšávt nuorâ [[kyevdi|kyevdih]] sehe maaŋgah [[lodeh|lodeh]] já [[njomâtteijeeh]] pivdeh tažâligijd.

==Käldeeh== 
<small>{{Käldeeh}}</small>

{{Jurgâlus
| 1 = :fi:Sisilisko}}

[[Luokka:Tažâligeh]]