iteban u Sudan (中部蘇丹) a enal, Nile a sauwac (尼羅河) kakaydaan ku Blue Nile a sauwac (青尼羅河), White Nile a sauwac (白尼羅河) kapulungan nu sasidamekay nu lala', nutipan atu walian u talakaway nu buyu', paymihcaan caledes ku Sudan (蘇丹), angangan nu demiad sacaledesay nu baubauwan aru likenlikenan a demiad, nikahetikan nu nanum namakayda i amis pasayda i timulan nu tusa a bataan (20) a huomi macunus kuyadah tu cacay a malebut (1000) a huomi ku pinapina, hanbung nu amis u likelikenna ku yadah, hanbung nu timulan u lutuklutukan, kilangkilangan atu lanu’lanu’an; siba’tu iadw ku mukin, mum, antang, 'kim, simal, un-mu (雲母) sa.
另外,蘇丹與埃及在東部沿紅海部分的國界上有劃分爭議。
duma satu, Sudan (蘇丹) atu Egypt (埃及) itini i walian mililis tu sumanahay a bayu' nu kitakit idaw kunika cinlaw nuni ka babenis.
nama kayda i cacay a malebut walu a lasubu siwa a bataan idaw ku walu (1898) katukuh cacay a malebut siwa a lasubu lima a bataan idaw ku enem (1956) a mihcaan, Sudan (蘇丹) naw Ing-kuo (英國) kumi kuwanay, ngangandada' u Ing-ay-su-dan (英埃蘇丹). A-la-puo a kamu (阿拉伯語) u Sudan (蘇丹) imihan u lumeni'ay a lala' , nutipan u Ta-si-yunbg lilis (大西洋岸), waliyan katukuh Ethiopia (衣索比亞) talakaway a buyu', pulung han u Sudan (蘇丹) a niyadu'.
amis nu Sudan (北部蘇丹) midebung tu lala’ nu Sudan kunhe kuo (蘇丹共和國) han makaala tu pulung nu pankiw a lalaan, nikaudan lima a bataan ~ cacay a lasubu a kunli, u likenlikenanamin ku yadah, Nile a sauwac (尼羅河) nutipan u Libya (利比亞) a satanayu sana a likenlikenan, u adidi'ay a ba’tu ku yadah, ulaad atu Nubian (奴比安) masa buyu kuni kasaupu nu batu, hina kaydaan nu bali; Nile a sauwac (尼羅河) nu waliyan singangan tu (努比亞沙漠, Nubian desert), inai ku langdaway, micapi tu sumanahay a bayu nu buyu', sa yadah atudi ku inanumay a lutuk, sa taneng sa ku Arab (阿拉伯) a tademaw pahutin tu papahutinan, acaay kay tida patideng tu luma'.
mililis tu Nile a sauwac (尼羅河) idaw ku muenengay atu malukay a tademaw, nina langdaway a niyadu' nui sasaay nu Egypt (埃及) sasa likecu sa a kaydaan, ahebal sa namaka pina a kunce katuku tu tulu、sepat a kunli, hina putun, caay kalalalitin.
silangdaway a niyadu, mahida u Shendi(仙迪), Berber(柏伯), Dongola(棟古拉) atu Wadi Halfa(瓦迪哈勒法) sa, nika hedekan satu misanga tu Aswan (亞斯文) nu cupu musilsilay nu nanum, maemep ku Halfa (哈爾法), yadatu i sasa', Egypt (埃及) pabaysiw tu nika lawpesan nu Sudan (蘇丹).
ninaniyadu’ itini i Na-Sudan (南蘇丹) iayaw nu pisideked, naw Cuopu-Sudan (中部蘇丹). niyadu’i peawi cacay a bataan (10) a du' katukuh i cacay a bataan idaw ku enem (16) a laad, kapah ku demiad, yadah ku udad, idaw ku teban nutipan yadah ku udad (Central Rainland)anganganan.
yadatu nutipan u Da-fuo buyu (達佛高原), talakaw makaala tu pitu a lasubu (700) katukuh tu cacay a malebut a kunce, mahida ku ba'tu. ipabaw han idaw kuni kaupuan tuni kahetikan nuni katuduhan nu abu nu ba'tu, u senwuen (玄武岩) ku tada angangan, tada lamal nu buyu han u Malasan (馬拉山), makaala tu tulu a malebut tulu a lasubu lima a bataan (3350) a kunce.
tadatalakawtu ku buyu', yadahac ku udad, makaala tu pitu a lasubu lima a bataan (750) a haumi. ipabaw nu enalan yadah ku kilang atu madadecdecay a tanucit sananay a kilangan, idawku apuyay nu masananumay a sauwac, sisa idaw ku Darfur (達爾富爾高原) talakawa_ nu buyuan idaw ku pinaay nu niyadu', idaw kuni paluma tu habay, kalitang, kupkup, danka sa, idaw henay kuni palumaan tu mangu, kama atu pada’。
sakaudip nu Sudan (蘇丹) u papahabayan tu canacanan ku anganganan, anganganan nu kanatal a sakiliwmah u sangalacay , langdaway Nile a sauwac (藍尼羅河) silaad tu ban-daw (半島, Gezira) a kitidaan u Ci-ke-se-mu (迄喀土穆).
pangkiw nu kanatal a tademaw atu walu a lasubu (80) a kilac u kakalukan, itini namin i niyadu. papahabayan i timul ku yadahay nu katalan. Sudan (蘇丹) a tademaw namaka Arab(阿拉伯) sinuliay a kilang supedan ku Arab annuli (阿拉伯膠). tu mihcaan makayda i Sudan (蘇丹) a minatu papatahekal tu tuud, makaala tu kitakit nu Arab annuli (阿拉伯膠) nu kasilaculan tu mala sepat tu tulu (4/3).
紅海沿岸有小量的金礦、錳砂及鐵砂生產,西部馬拉山區的銅礦。
sumanahay a bayu nu dadipasan idaw ku adidiay nu kim, muo atu tei sakasilaculan, nutipan Mala-san (馬拉山) a kitidaan idaw ku tun.
aydaay a Sudan (蘇丹) nu kakulian idaw ku kupa ani tenunan, minfu, waneng, tabaku, satatelecan, mipacukay, nimelecan tu simal atu dumaduma a sakay udip nu cancanan a kakuliyan, tada angangan u papahabayan tu cancanan anipahabayan a kakuliyan, atu nu sakayudip nu cancanan a kakuliyan, adidi' ku ba’ketay a kakuluyan nu papatidengan tuluma.
cacay a malebut siwa a lasubu walu a bataan idaw ku walu (1988) a mihcaan enem a bulad, Sudan-kunhekuo (蘇丹共和國) cyawyuipu (教育部) pabalucu' a caay piala tu kalisiw nu micudaday nu masakapahay atu talakaway anicudadan a tatungusan, nu wawaay amicudaday acaay alai tu kalisiw, payniyadu’ caay namin kalecad ku sapicuda, amisan nu sapicudad kalamkan kunikalahatan. kitakit nu caayay picudaday a tademaw makaala tu enemay a bataan idaku sepat a kilac (64%), tusa a bataan idaw ku lima (25%) a kilac nu wawawan acaay pimicudad.