พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ
พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นโท
ประสูติ	24 มีนาคม พ.ศ. 2400
สิ้นพระชนม์	25 กันยายน พ.ศ. 2450 (50 ปี)
ราชสกุล	จรูญโรจน์
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาช้อย

นายแพทย์เอก พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจรูญโรจน์เรืองศรี ทรงเป็นต้นสกุล "จรูญโรจน์" ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน 4 แรม 14 ค่ำ ปีมะโรง อัฐศก จุลศักราช 1218 ตรงกับวันที่ 24 มีนาคม พ.ศ. 2400 (นับแบบใหม่) เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว และเจ้าจอมมารดาช้อย ธิดา พระยานครราชสีมา (เมฆ ณ ราชสีมา) เมื่อพระบิดาสวรรคต พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงรับมาอุปการะเลี้ยงดูอย่างพระราชโอรส

ถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ท่านได้รับราชการเป็นนายแพทย์ใหญ่ในกรมทหารรักษาพระบรมมหาราชวัง เป็นผู้พิพากษาศาลแพ่งสรรพากร ต่อมาจึงดำรงตำแหน่งอธิบดีผู้พิพากษา ต่อมาเมื่อวันพุธที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2439 ทรงได้รับสถาปนาเป็น พระเจ้าบวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ ทรงศักดินา 11,000

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ ได้รับพระราชทานพระไชยวัฒน์องค์เล็ก จากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อวันที่ 22 กันยายน พ.ศ.2443 พร้อมกับพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเสรฐวงศ์วราวัตร

นายแพทย์เอก พระเจ้าบวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ ประชวรพระยอดที่พระศอมาตั้งแต่วันที่ 20 สิงหาคม พ.ศ. 2450 ทรงรับการผ่าตัดและเสวยพระโอสถที่แพทย์จัดถวาย แต่กลับไม่ทุเลา และสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 25 กันยายน พ.ศ. 2450 เวลาเช้า 1 โมง 24 นาที สิริพระชันษา 50 ปี พระราชทานพระโกศไม้สิบสองประกอบพระศพ และได้รับพระราชทานเพลิงศพ ณ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร เมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2451

วันเสาร์ที่ 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2454 มีพระบรมราชโองการให้เปลี่ยนคำนำพระนาม "พระเจ้าบวรวงษ์เธอ" เป็น"พระเจ้าราชวรวงษ์เธอ"

พระโอรสและพระธิดา

1. หม่อมเจ้าหญิงสุภางค์พักตร์ จรูญโรจน์ หรือ หม่อมเจ้าหญิงสุภางค์ภักดี มีหม่อมเจ้าหญิงโถมนา (ราชสกุลเดิม : วัชรีวงศ์) พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระเทเวศร์วัชรินทร์ เป็นพระมารดา (ประสูติเมื่อวันที่ 19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2418 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 30 มีนาคม พ.ศ. 2499 สิริชนมายุ 81 ปี พระราชทานเพลิง ณ วัดมกุฎกษัตริยาราม เมื่อวันที่ 31 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2506) ทรงเสกสมรสกับพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย มีพระโอรสและพระธิดา 4 องค์
2. หม่อมเจ้านรลักษณ์วิบูลย์ จรูญโรจน์ มีหม่อมต่วนเป็นหม่อมมารดา (ประสูติ พ.ศ 2422) เสกสมรสกับหม่อมบัว จรูญโรจน์ ณ อยุธยา และหม่อมอ่อน จรูญโรจน์ ณ อยุธยา มีโอรสและธิดา ดังนี้
   1. หม่อมราชวงศ์หญิงข้อ จรูญโรจน์ มีหม่อมบัวหม่อมเป็นมารดา
   2. หม่อมราชวงศ์อุ้ย จรูญโรจน์ มีหม่อมบัวเป็นหม่อมมารดา
   3. หม่อมราชวงศ์สมศักดิ์ จรูญโรจน์ มีหม่อมอ่อนเป็นหม่อมมารดา
   4. หม่อมราชวงศ์เหมือน จรูญโรจน์
3. หม่อมเจ้าคุณวุฒิปรีชา จรูญโรจน์ หรือ หม่อมเจ้าคุณวุฒิจรูญปรีชา มีหม่อมเชื้อ (สกุลเดิม : ณ ราชสีมา) เป็นหม่อมมารดา (ประสูติ พ.ศ 2426) เสกสมรสกับหม่อมเพิ่ม จรูญโรจน์ ณ อยุธยา,หม่อมสุข จรูญโรจน์ ณ อยุธยา,หม่อมเปลี่ยน จรูญโรจน์ ณ อยุธยาและหม่อมอัมพร จรูญโรจน์ ณ อยุธยา มีโอรสและธิดา ดังนี้
   1. หม่อมราชวงศ์โกเมน จรูญโรจน์ มีหม่อมเพิ่มเป็นหม่อมมารดา
   2. หม่อมราชวงศ์หญิงรจิตร์ จรูญโรจน์ มีหม่อมเพิ่มเป็นหม่อมมารดา
   3. หม่อมราชวงศ์วีรพัฒน์ จรูญโรจน์ มีหม่อมสุขเป็นหม่อมมารดา
   4. หม่อมราชวงศ์เจริญ จรูญโรจน์ มีหม่อมเปลี่ยนเป็นหม่อมมารดา
   5. หม่อมราชวงศ์หญิงศิริธร จรูญโรจน์ มีหม่อมอัมพรเป็นหม่อมมารดา
4. หม่อมเจ้ากุลัมภรณ์ จรูญโรจน์ มีหม่อมเปลี่ยนเป็นหม่อมมารดา (ประสูติ พ.ศ 2430) ทรงมีชายา 2 องค์ คือ หม่อมเจ้าหญิงบุษบาศรีสวัสดิ์และหม่อมเจ้าหญิงจรัส (ราชสกุลเดิม : โตษะณีย์) ซึ่งหม่อมเจ้าหญิงทั้งสององค์ทรงเป็นพระธิดาในพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโตสินี และนอกจากนี้หม่อมเจ้ากุลัมภรณ์ยังทรงมีหม่อมอีก 3 คน คือ หม่อมนาม จรูญโรจน์ ณ อยุธยา,หม่อมเล็ก จรูญโรจน์ ณ อยุธยาและหม่อมชอุ่ม จรูญโรจน์ ณ อยุธยา โดยทรงมีโอรสและธิดา ดังนี้
   1. หม่อมราชวงศ์หญิงพูนเรืองศรี จรูญโรจน์ มีหม่อมเล็กเป็นหม่อมมารดา สมรสกับหม่อมราชวงศ์อนุวิทย์ วัชรีวงศ์ โอรสในหม่อมเจ้าวิทยา วัชรีวงศ์
   2. หม่อมราชวงศ์หญิงมณีปฏิภาณ จรูญโรจน์ มีหม่อมเจ้าหญิงจรัสเป็นพระมารดา สมรสกับหม่อมราชวงศ์วิทยานนท์ วัชรีวงศ์ โอรสในหม่อมเจ้าวิทยา วัชรีวงศ์
   3. หม่อมราชวงศ์หญิงสังวาลย์โรจน์รุ่ง จรูญโรจน์ มีหม่อมเจ้าหญิงจรัสเป็นพระมารดา
   4. หม่อมราชวงศ์เจริญ จรูญโรจน์ บางแห่งว่าชื่อหม่อมราชวงศ์เจริญวงศ์ มีหม่อมนามเป็นหม่อมมารดา สมรสกับระเบียบ จรูญโรจน์ ณ อยุธยา มีบุตรและธิดา ดังนี้
      1. หม่อมหลวงบุญสนอง จรูญโรจน์
      2. หม่อมหลวงอภิรัฐ จรูญโรจน์
   5. หม่อมราชวงศ์หญิงติ๊ก จรูญโรจน์ มีหม่อมเจ้าหญิงบุษบาศรีสวัสดิ์เป็นพระมารดา
   6. หม่อมราชวงศ์ชัยนาท จรูญโรจน์ มีหม่อมชอุ่มเป็นหม่อมมารดา
   7. หม่อมราชวงศ์หญิงกรุณา จรูญโรจน์ มีหม่อมชอุ่มเป็นหม่อมมารดา
   8. หม่อมราชวงศ์ปัญญา จรูญโรจน์ มีหม่อมชอุ่มเป็นหม่อมมารดา
   9. หม่อมราชวงศ์ตวง จรูญโรจน์ มีหม่อมชอุ่มเป็นหม่อมมารดา
5. หม่อมเจ้าชายไม่ปรากฏพระนาม ไม่ทราบหม่อมมารดา (ประสูติประมาณ พ.ศ. 2431 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 2 เมษายน พ.ศ. 2434)
6. หม่อมเจ้าประสิทธิศักดิ์ จรูญโรจน์ มีหม่อมสมบุญเป็นหม่อมมารดา (ประสูติเมื่อ 23 มีนาคม พ.ศ. 2436 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2496 สิริชนมายุ 60 ปี พระราชทานเพลิง ณ วัดมกุฎกษัตริยาราม เมื่อวันที่ 28 เมษายน พ.ศ. 2497) ทรงเสกสมรสกับหม่อมราชวงศ์หญิงถาวรศรี (ราชสกุลเดิม : สุบรรณ) ธิดาในหม่อมเจ้าธัญญวงศ์ สุบรรณกับหม่อมถมยา สุบรรณ ณ อยุธยา โดยหม่อมเจ้าประสิทธิศักดิ์และหม่อมราชวงศ์หญิงถาวรศรีทรงมีโอรสและธิดาด้วยกัน 10 คน ดังนี้
   1. หม่อมราชวงศ์ประสมศักดิ์ จรูญโรจน์
   2. หม่อมราชวงศ์หญิงทวีศรี จรูญโรจน์
   3. หม่อมราชวงศ์อำนรรฆสิทธิ จรูญโรจน์
   4. หม่อมราชวงศ์หญิงสุจิตรา จรูญโรจน์
   5. หม่อมราชวงศ์หญิงผกามาศ จรูญโรจน์
   6. หม่อมราชวงศ์อนุภาศพัฒน์ จรูญโรจน์
   7. หม่อมราชวงศ์ทัศนา จรูญโรจน์
   8. หม่อมราชวงศ์หญิงวิลาวัณย์ จรูญโรจน์
   9. หม่อมราชวงศ์หญิงพรรณวดี จรูญโรจน์
   10. หม่อมราชวงศ์หญิงวาณีนง จรูญโรจน์
7. หม่อมเจ้าเล็ก จรูญโรจน์ ไม่ทราบหม่อมมารดา (พระราชทานเพลิง ณ วัดสังเวชวิศยาราม เมื่อวันที่ 26 เมษายน พ.ศ. 2437)
8. หม่อมเจ้าจี๊ด จรูญโรจน์ ไม่ทราบหม่อมมารดา (พระราชทานเพลิง ณ วัดสังเวชวิศยาราม พร้อมกับหม่อมเจ้าเล็ก)
9. หม่อมเจ้าหญิงเล็ก จรูญโรจน์ ไม่ทราบหม่อมมารดา (พระราชทานเพลิง ณ วัดสังเวชวิศยาราม พร้อมกับหม่อมเจ้าเล็กและหม่อมเจ้าจี๊ด)
10. หม่อมเจ้าสุทธิรักษ์ จรูญโรจน์ หรือ หม่อมเจ้าสุทธิรักษา บางแห่งก็ว่าชื่อหม่อมเจ้าวิสุทธิลักษณ์ มีหม่อมสมบุญเป็นหม่อมมารดา (ประสูติ พ.ศ. 2438) เสกสมรสกับหม่อมผัน จรูญโรจน์ ณ อยุธยา,หม่อมสังวาลย์ จรูญโรจน์ ณ อยุธยา,หม่อมละออ จรูญโรจน์ ณ อยุธยาและหม่อมเยื้อน จรูญโรจน์ ณ อยุธยา ทรงมีโอรสและธิดา ดังนี้
    1. หม่อมราชวงศ์ชัยลักษณ์ จรูญโรจน์ มีหม่อมผันเป็นหม่อมมารดา
    2. หม่อมราชวงศ์หญิงอุบลรัตน์ จรูญโรจน์ มีหม่อมสังวาลย์เป็นหม่อมมารดา
    3. หม่อมราชวงศ์จุมพลลักษณ์ จรูญโรจน์ มีหม่อมสังวาลย์เป็นหม่อมมารดา
    4. หม่อมราชวงศ์หญิงภัสสร จรูญโรจน์ มีหม่อมสังวาลย์เป็นหม่อมมารดา
    5. หม่อมราชวงศ์หญิงสุจรัส จรูญโรจน์ มีหม่อมสังวาลย์เป็นหม่อมมารดา
    6. หม่อมราชวงศ์หญิงสดศรี จรูญโรจน์ มีหม่อมสังวาลย์เป็นหม่อมมารดา
    7. หม่อมราชวงศ์หญิงจิราภรณ์ จรูญโรจน์ มีหม่อมละออเป็นหม่อมมารดา
    8. หม่อมราชวงศ์จินดา จรูญโรจน์ มีหม่อมเยื้อนเป็นหม่อมมารดา
11. หม่อมเจ้าจรรยา จรูญโรจน์ หรือ หม่อมเจ้าจรัลยา มีหม่อมสมบุญเป็นหม่อมมารดา ทรงเสกสมรสกับหม่อมเจ้าหญิงกังวาลสุวรรณ ทองแถม พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ และยังทรงมีหม่อมอีก 2 คน คือ หม่อมศรีสะอาด จรูญโรจน์ ณ อยุธยา (สกุลเดิม : จารุจินดา) และหม่อมอนงค์ จรูญโรจน์ ณ อยุธยา โดยหม่อมเจ้าจรรยาทรงมีโอรสและธิดา ดังนี้
    1. หม่อมราชวงศ์หญิงประภาพรรณ จรูญโรจน์ มีหม่อมเจ้าหญิงกังวาลสุวรรณเป็นพระมารดา
    2. หม่อมราชวงศ์หญิงจันทร์จรัส จรูญโรจน์ มีหม่อมศรีสะอาดเป็นหม่อมมารดา
    3. หม่อมราชวงศ์ภัทรจิตร์ จรูญโรจน์ มีหม่อมเจ้าหญิงกังวาลสุวรรณเป็นพระมารดา
    4. หม่อมราชวงศ์นิตยศรี จรูญโรจน์ มีหม่อมศรีสะอาดเป็นหม่อมมารดา
    5. หม่อมราชวงศ์รพีพันธุ์ จรูญโรจน์ มีหม่อมศรีสะอาดเป็นหม่อมมารดา
    6. หม่อมราชวงศ์หญิงวรรณอำไพ จรูญโรจน์ มีหม่อมศรีสะอาดเป็นหม่อมมารดา
    7. หม่อมราชวงศ์ดนัยนาท จรูญโรจน์ มีหม่อมศรีสะอาดเป็นหม่อมมารดา
    8. หม่อมราชวงศ์สุชาติกุล จรูญโรจน์ มีหม่อมศรีสะอาดเป็นหม่อมมารดา
    9. หม่อมราชวงศ์จรูญฤทธิ์ จรูญโรจน์ มีหม่อมศรีสะอาดเป็นหม่อมมารดา
    10. หม่อมราชวงศ์หญิงผุสดี จรูญโรจน์ มีหม่อมอนงค์เป็นหม่อมมารดา
    11. หม่อมราชวงศ์หญิงศรีสุดา จรูญโรจน์ มีหม่อมอนงค์เป็นหม่อมมารดา
    12. หม่อมราชวงศ์วัฒนาพร จรูญโรจน์ มีหม่อมอนงค์เป็นหม่อมมารดา
    13. หม่อมราชวงศ์กำจรศักดิ์ จรูญโรจน์ มีหม่อมอนงค์เป็นหม่อมมารดา
    14. หม่อมราชวงศ์ลักษณ์ประเสริฐ จรูญโรจน์ มีหม่อมอนงค์เป็นหม่อมมารดา
12. หม่อมเจ้าณัฏฐาโชติ จรูญโรจน์ ไม่ทราบหม่อมมารดา
13. หม่อมเจ้าโสพิต จรูญโรจน์ ประสูติแต่ หม่อมราชวงศ์ผาด สังขทัต (ประสูติ พ.ศ. 2445 สิ้นชีพิตักษัย พ.ศ. 2486)
14. หม่อมเจ้าไพโรจน์รัตน์ จรูญโรจน์ หรือ หม่อมเจ้าไพโรจน์เรืองรัตน์ ไม่ทราบหม่อมมารดา (ประสูติ พ.ศ. 2446 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2469 สิริชนมายุ 23 ปี พระราชทานเพลิง ณ วัดในจังหวัดจันทบุรี เมื่อ พ.ศ. 2475) ทรงเสกสมรสกับหม่อมทองจิตร จรูญโรจน์ มีธิดาคือ
    1. หม่อมราชวงศ์หญิงเตียงทอง จรูญโรจน์
15. หม่อมเจ้าประวัติพร จรูญโรจน์ ไม่ทราบหม่อมมารดา
16. หม่อมเจ้าหญิงอำไพพรรณ จรูญโรจน์ ไม่ทราบหม่อมมารดา
17. หม่อมเจ้าหญิงไม่ปรากฏพระนาม ไม่ทราบหม่อมมารดา
18. หม่อมเจ้าอรุณโรจน์ จรูญโรจน์ หรือ หม่อมเจ้าอรุณรุ่งโรจน์เรืองศรี มีหม่อมสมบุญเป็นหม่อมมารดา ทรงเสกสมรสกับหม่อมราชวงศ์หญิงอัญชลี จรูญโรจน์ (ราชสกุลเดิม : กุญชร) มีธิดา คือ
    1. หม่อมราชวงศ์หญิงอัญชลี จรูญโรจน์
       

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2443 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.) (สมัยนั้นเรียกว่ามหาสุราภรณ์)
• พ.ศ. 2438 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2447 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 3 (ม.ป.ร.3)

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ

16. (=22.) สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช                       17. (=23.) พระอัครชายา (หยก)               4. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                             18. ทอง ณ บางช้าง               9. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี                       19. สมเด็จพระรูปศิริโสภาคย์มหานาคนารี               2. พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว                                   20. ชาวฮกเกี้ยนแซ่ตันไม่ปรากฏนาม               10. เงิน แซ่ตัน                       21. น้องสาวของท่านผู้หญิงชำนาญบริรักษ์ (น้อย)               5. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี                             22. (=16.) สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก               11. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์                       23. (=17.) พระอัครชายา (หยก)               1. พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ                                         24. สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี               12. เจ้าพระยานครราชสีมา (ทองอินทร์ ณ ราชสีมา)                       25. เจ้าจอมมารดาเจ้าหญิงจวน               6. พระยานครราชสีมา (เมฆ ณ ราชสีมา)                             26. พระยาสุริยเดช (ทัศน์ รายณสุข)               13. ท่านผู้หญิงนครราชสีมา (ทับทิม รายณสุข)                       27. คุณหญิงแย้ม สุริยเดช (แย้ม รายณสุข)               3. เจ้าจอมมารดาช้อย                                   28.               14.                       29               7. คุณหญิงนครราชสีมา                             30.               15.                       31.