ภาษาฟอร์แทรน

ภาษาฟอร์แทรน

กระบวนทัศน์	หลายกระบวนทัศน์: โครงสร้าง, คำสั่ง (เชิงกระบวนความ, เชิงวัตถุ), เจเนริก, แถวลำดับ
ผู้ออกแบบ	จอห์น แบกคัส
ผู้พัฒนา	จอห์น แบกคัสและไอบีเอ็ม
เริ่มเมื่อ	1957 (1957)
รุ่นเสถียร	Fortran 2018 (ISO/IEC 1539-1:2018) / 28 พฤศจิกายน 2018 (2018-11-28)
ระบบชนิดตัวแปร	strong, static, manifest
นามสกุลของไฟล์	.f, .for, .f90
เว็บไซต์	fortran-lang.org
ตัวแปลภาษาหลัก
Absoft, Cray, GFortran, G95, IBM XL Fortran, Intel, Hitachi, Lahey/Fujitsu, Numerical Algorithms Group, Open Watcom, PathScale, PGI, Silverfrost, Oracle Solaris Studio, อื่น ๆ
ได้รับอิทธิพลจาก
Speedcoding
ส่งอิทธิพลต่อ
ALGOL 58, BASIC, C, Chapel, CMS-2, DOPE, Fortress, PL/I, PACT I, MUMPS, IDL, Ratfor

ภาษาฟอร์แทรน (อังกฤษ: Fortran, /ˈfɔːrtræn/; อดีตเขียนเป็น FORTRAN) เป็นภาษาโปรแกรมที่ใช้ในจุดประสงค์ทั่วไป ภาษาคอมไพล์เชิงคำสั่งที่ใช้ในการคำนวณเลขและวิทยาการคำนวณ

เดิมฟอร์แทรนพัฒนาโดยไอบีเอ็ม ในคริสต์ทศวรรษ 1950 เพื่อใช้ในทางวิทยาศาสตร์และวิศวกรรม ต่อมาจึงครอบคลุมถึงวิทยาการคำนวณ มีการใช้งานภาษานี้มามากกว่าหกทศวรรษในศาสตร์ที่เน้นการคำนวณ เช่น การพยากรณ์อากาศเชิงตัวเลข, ระเบียบวิธีไฟไนต์เอลิเมนต์, พลศาสตร์ของไหลเชิงคณนา, ธรณีฟิสิกส์, ฟิสิกส์เชิงคำนวณ, ผลิกศาสตร์ และเคมีการคำนวณ ภาษานี้เป็นภาษายอดนิยมสำหรับ High performance computing และใช้ในโปรแกรมที่วัดเปรียบเทียบสมรรถนะและจัดอันดับซูเปอร์คอมพิวเตอร์ที่เร็วที่สุดในโลก

เค้าโครงของฟอร์แทรนเป็นฐานของภาษาโปรแกรมอื่น ๆ เช่น ภาษาเบสิก ที่มีฐานจาก FORTRAN II ในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 2021 ฟอร์แทรนอยู่ในอันดับที่ 13 ของดัชนี TIOBE ซึ่งเป็นตัววัดความนิยมของภาษาโปรแกรม ภาษานี้ไต่ขึ้นไป 29 อันดับจากอันดับที่ 42 ในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 2020

The Fortran Automatic Coding System for the IBM 704 (15 ตุลาคม ค.ศ. 1956) คู่มืออ้างอิงภาษาฟอร์แทรนสำหรับโปรแกรมเมอร์ฉบับแรก

อ่านเพิ่ม

มาตรฐานภาษา

• Ansi x3.9-1966. USA Standard FORTRAN (PDF). American National Standards Institute. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 15 พฤษภาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 5 พฤษภาคม 2010. Informally known as FORTRAN 66.
• Ansi x3.9-1978. American National Standard – Programming Language FORTRAN. American National Standards Institute. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 29 ตุลาคม 2013. สืบค้นเมื่อ 11 ธันวาคม 2007. Also known as ISO 1539–1980, informally known as FORTRAN 77.
• ANSI X3.198-1992 (R1997) / ISO/IEC 1539:1991. American National Standard – Programming Language Fortran Extended. American National Standards Institute / ISO/IEC. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 1 พฤษภาคม 2002. Informally known as Fortran 90.
• ISO/IEC 1539-1:1997. Information technology – Programming languages – Fortran – Part 1: Base language (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 18 สิงหาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 13 ธันวาคม 2007. Informally known as Fortran 95. There are a further two parts to this standard. Part 1 has been formally adopted by ANSI.
• ISO/IEC 1539-1:2004. Information technology – Programming languages – Fortran – Part 1: Base language (PDF). Informally known as Fortran 2003.
• ISO/IEC 1539-1:2010 (E) Third edition. Information technology – Programming languages – Fortran – Part 1: Base language (PDF). Informally known as Fortran 2008.

มาตรฐานที่เกี่ยวข้อง

• Kneis, Wilfried (ตุลาคม 1981). "Draft standard Industrial Real-Time FORTRAN". ACM SIGPLAN Notices. 16 (7): 45–60. doi:10.1145/947864.947868. ISSN 0362-1340. S2CID 8662381.
• ISO 8651-1:1988 Information processing systems – Computer graphics – Graphical Kernel System (GKS) language bindings – Part 1: FORTRAN. Geneva, Switzerland: ISO. 1988.

อ้างอิงอื่น

• ECMA Standard on FORTRAN (PDF). European Computer Manufacturers Association. เมษายน 1965. สืบค้นเมื่อ 17 พฤศจิกายน 2014.
• FORTRAN 77 4.0 Reference Manual (PDF). Sun Microsystems, Inc. 1995. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 5 มกราคม 2012. สืบค้นเมื่อ 17 พฤศจิกายน 2014.
• "FORTRAN Coding Form" (PDF). IBM. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 8 มิถุนายน 2015. สืบค้นเมื่อ 17 พฤศจิกายน 2014.
• IBM System/360 and System/370 Fortran IV Language (PDF). IBM. พฤษภาคม 1974. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 6 เมษายน 2011. สืบค้นเมื่อ 17 พฤศจิกายน 2014.
• Goerz, Michael (2014). "Modern Fortran Reference Card" (PDF). สืบค้นเมื่อ 14 ธันวาคม 2014.

หนังสือ

• Adams, Jeanne C.; Brainerd, Walter S.; Hendrickson, Richard A.; Maine, Richard E.; Martin, Jeanne T.; Smith, Brian T. (2009). The Fortran 2003 Handbook (1st ed.). Springer. ISBN 978-1-84628-378-9.
• Akin, J. E. (2003). Object-oriented programming via Fortran 90/95. Cambridge, New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52408-7. OCLC 49906306.
• Arjen, Markus (2012), "Modern Fortran in Practice", Cambridge Univ. Press, ISBN 978-1-139-08479-6.
• Brainerd, W.S.; Goldberg, C.H.; Adams, J.C. (1996). Programmer's Guide to Fortran 90 (3rd ed.). Springer. ISBN 978-0-387-94570-5.
• Brainerd, Walter (2015). Guide to Fortran 2008 programming. London: Springer. ISBN 978-1-4471-6758-7. OCLC 920530344.
• Chapman, Stephen J. (2018). Fortran for Scientists and Engineers (Fourth ed.). New York: McGraw-Hill Education. pp. xxiv + 1024. ISBN 978-0-07-338589-1.
• Chivers, Ian; Sleightholme, Jane (2018). Introduction to Programming with Fortran (4th ed.). Springer. ISBN 978-3-319-75501-4.
• Clerman, Norman (2012). Modern Fortran : style and usage. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-51453-8. OCLC 776162717.
• Curcic, Milan (2020). Modern Fortran: building efficient parallel applications. Shelter Island, NY: Manning Publications Company. ISBN 978-1-61729-528-7. OCLC 1256806439.
• Ellis, T. M. R.; Phillips, Ivor R.; Lahey, Thomas M. (1994). Fortran 90 Programming (1st ed.). Addison Wesley. ISBN 978-0-201-54446-6.
• Etter, D. M. (1990). Structured FORTRAN 77 for Engineers and Scientists (3rd ed.). The Benjamin/Cummings Publishing Company, Inc. ISBN 978-0-8053-0051-2.
• Kerrigan, J. F. (1993). Migrating to Fortran 90 (1st ed.). O'Reilly & Associates, Inc. ISBN 1-56592-049-X.
• Kupferschmid, Michael (2002). Classical Fortran: Programming for Engineering and Scientific Applications. Marcel Dekker (CRC Press). ISBN 978-0-8247-0802-3.
• Lorenzo, Mark Jones (2019). Abstracting Away the Machine: The History of the FORTRAN Programming Language (FORmula TRANslation). Independently published. ISBN 978-1-0823-9594-9.
• Loukides, Mike (1990). Unix for FORTRAN Programmers. Sebastopol, CA: O'Reilly & Associates, Inc. ISBN 0-937175-51-X.
• McCracken, Daniel D. (1961). A Guide to FORTRAN Programming. New York: Wiley. LCCN 61016618.
• Metcalf, Michael; Reid, John; Cohen, Malcolm (2018). Modern Fortran explained : incorporating Fortran 2018. Oxford England: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-881188-6. OCLC 1039633256.
• Nyhoff, Larry; Sanford Leestma (1995). FORTRAN 77 for Engineers and Scientists with an Introduction to Fortran 90 (4th ed.). Prentice Hall. ISBN 978-0-13-363003-9.
• Page, Clive G. (1988). Professional Programmer's Guide to Fortran77 (7 June 2005 ed.). London: Pitman. ISBN 978-0-273-02856-7. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 14 พฤษภาคม 2010. สืบค้นเมื่อ 4 พฤษภาคม 2010.
• Press, William H. (1996). Numerical Recipes in Fortran 90: The Art of Parallel Scientific Computing. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-57439-6. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 มิถุนายน 2018. สืบค้นเมื่อ 24 กรกฎาคม 2022.
• Ruetsch, Gregory; Fatica, Massimiliano (2013). CUDA Fortran for Scientists and Engineers (1st ed.). Elsevier. p. 338. ISBN 978-0-12-416970-8.
• Sleighthome, Jane; Chivers, Ian David (1990). Interactive Fortran 77: A Hands-On Approach. Computers and their applications (2nd ed.). Chichester: E. Horwood. ISBN 978-0-13-466764-5. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 มีนาคม 2014. สืบค้นเมื่อ 12 มีนาคม 2014.

บทความ

• Allen, F.E. (September 1981). "A History of Language Processor Technology in IBM". IBM Journal of Research and Development. 25 (5): 535–548. doi:10.1147/rd.255.0535. S2CID 14149353.
• J. W. Backus; R. J. Beeber; S. Best; R. Goldberg; L. M. Haibt; H. L. Herrick; R. A. Nelson; D. Sayre; P. B. Sheridan; H. Stern; L. Ziller; R. A. Hughes; R. Nutt (กุมภาพันธ์ 1957). The FORTRAN Automatic Coding System (PDF). Western Joint Computer Conference. pp. 188–198. doi:10.1145/1455567.1455599.
• Chivers, Ian D.; Sleightholme, Jane (2013). "Compiler support for the Fortran 2003 & 2008 standards". ACM SIGPLAN Fortran Forum. 28 (1): 26–28. doi:10.1145/1520752.1520755. ISSN 1061-7264. S2CID 26200779. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 16 พฤษภาคม 2008.
• Metcalf, Michael (2011). "The Seven Ages of Fortran". Journal of Computer Science & Technology. 11 (1): 1–8.
• Pigott, Diarmuid (2006). "FORTRAN – Backus et al high-level compiler (Computer Language)". The Encyclopedia of Computer Languages. Murdoch University. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 8 ตุลาคม 2009. สืบค้นเมื่อ 5 พฤษภาคม 2010.
• Roberts, Mark L.; Griffiths, Peter D. (1985). "Design Considerations for IBM Personal Computer Professional FORTRAN, an Optimizing Compiler" (PDF). IBM Systems Journal. 24 (1): 49–60. doi:10.1147/sj.241.0049.

แหล่งข้อมูลอื่น

• ISO/IEC JTC1/SC22/WG5—the official home of Fortran standards
• Fortran Standards Documents—GFortran standards
• fortran-lang.org (2020).
• History of FORTRAN and Fortran II—Computer History Museum
• Valmer Norrod, et al.: A self-study course in FORTRAN programing—Volume I—textbook, Computer Science Corporation El Segundo, California (April 1970). NASA (N70-25287).
• Valmer Norrod, Sheldom Blecher, and Martha Horton: A self-study course in FORTRAN programing—Volume II—workbook, NASA CR-1478 (April 1970), NASA (N70-25288).
• An introduction to the Fortran programming language, by Reinhold Bader, Nisarg Patel, Leibniz Supercomputing Centre.