เสียงขุ่นนาสิก

เสียงขุ่นนาสิก (ญี่ปุ่น: 鼻濁音びだくおん; โรมาจิ: bidakuon; ทับศัพท์: บิดากูอง) หรือเสียงนาสิกวรรค が (ga) (ญี่ปุ่น: ガ行ぎょう鼻音びおん; โรมาจิ: gagyō-bion; ทับศัพท์: กาเงียว บิอง) หรือเสียงขุ่นนาสิกวรรค が (ga) (ญี่ปุ่น: ガ行ぎょう鼻濁音びだくおん; โรมาจิ: gagyō-bidakuon; ทับศัพท์: กาเงียว บิดากูอง) หมายถึง เสียงของตัวอักษร 「が・ぎ・ぐ・げ・ご」 ที่พยัญชนะออกเสียงขึ้นจมูกเป็นเสียงนาสิก [ŋ] และถือเป็นหน่วยเสียงย่อยของหน่วยเสียง /g/ โดยทั่วไปจะปรากฏในตำแหน่งกลางคำ (ตำแหน่งอื่น ๆ ที่ไม่ใช่ต้นคำ) ตรงกับพยัญชนะ ง ของภาษาไทย

เสียงนี้เป็นลักษณะเด่นอย่างหนึ่งของภาษาถิ่นโตเกียวซึ่งกลายเป็นภาษากลางของประเทศญี่ปุ่นในปัจจุบัน ผู้ประกาศข่าว นักแสดง นักพากย์ ฯลฯ จึงฝึกฝนในฐานะการออกเสียงมาตรฐาน ปัจจุบันประชากรที่ออกเสียงเป็นเสียงขุ่นนาสิกลดจำนวนลงอย่างต่อเนื่องยกเว้นภูมิภาคโทโฮกุ

ประวัติ

เสียงขุ่นนาสิก [ŋ] ซึ่งปรากฏกลางคำนี้พบได้มากในภาษาญี่ปุ่นตะวันออก (ญี่ปุ่น: 東日本ひがしにっぽん方言ほうげん; โรมาจิ: Higashi Nihon Hōgen; ทับศัพท์: ฮิงาชิ นิฮง โฮเง็ง) ตั้งแต่ภาษาถิ่นคิงกิ (คันไซ) เรื่อยไปตามทิศตะวันออกจนถึงเกาะฮกไกโด แต่แทบไม่พบในภาษาถิ่นชูโงกุและภาษาถิ่นคีวชู และในพื้นที่ที่มีเสียงขุ่นนาสิกเองก็ยังสามารถแบ่งเป็นภาษาถิ่นที่ออกเสียง /g/ กลางคำเป็นเสียงขุ่นนาสิก [ŋ] หรือเสียงขุ่นธรรมดา [g] สลับกันไปมาอย่างอิสระ (เช่น ภาษาถิ่นเกียวโต) ภาษาถิ่นที่ออกเสียง /g/ เป็นเสียงขุ่นนาสิก [ŋ] ในบางสภาพแวดล้อมตามเงื่อนไข (เช่น ภาษาถิ่นโตเกียว) และภาษาถิ่นที่เสียง /g/ กลางคำออกเสียงเป็นเสียงขุ่นนาสิก [ŋ] เสมอ (ภาษาถิ่นโทโฮกุ)

ที่มาของเสียงขุ่นนาสิก [ŋ] ในภาษาถิ่นโตเกียวไม่ชัดเจนเนื่องจากหลักฐานเกี่ยวกับภาษาญี่ปุ่นยุคก่อนสมัยใหม่มักเป็นภาษาถิ่นเกียวโต (เมืองหลวงเก่าของญี่ปุ่น) อย่างไรก็ตามหลักฐานช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 17 แสดงให้เห็นว่าภาษาถิ่นเกียวโตในช่วงเวลานั้นหน่วยเสียง /g/ เคยออกเสียงนาสิกนำ (prenasalization) เป็น [ᵑɡ] และปัจจุบันก็ยังคงพบการออกเสียงเช่นนี้ในภาษาถิ่นบางภาษา เราจึงอนุมานได้ว่าในอดีตการออกเสียงนาสิกนำเคยเป็นลักษณะร่วมของภาษาญี่ปุ่นหลาย ๆ ถิ่น Inoue (1971 อ้างใน Takayama, 2015) ได้ศึกษาการปรากฏเป็นรูป (phonetic realization) ของเสียง /g/ ของภาษาถิ่นทั้งประเทศและสรุปว่า เดิมทีหน่วยเสียง /g/ เคยออกเสียงเป็น [ᵑɡ] จากนั้นจึงมีวิวัฒนาการแยกเป็น 2 สาย สายหนึ่งวิวัฒนาการเป็นเสียง [ŋ] และอีกสายหนึ่งวิวัฒนาการเป็นเสียง [ɡ] ภาษาถิ่นโตเกียวจัดว่าเป็นแบบแรก

ปัจจุบันประชากรที่ใช้เสียงขุ่นนาสิก [ŋ] ได้ลดจำนวนลงเรื่อย ๆ แม้แต่ในกลุ่มเจ้าของภาษาถิ่นโตเกียวรุ่นใหม่ ๆ เองก็เปลี่ยนจากออกเสียง [ŋ] ในบางสภาพแวดล้อมตามเงื่อนไขมาเป็นออกเสียง [ŋ]↔[g] สลับกันไปมาอย่างอิสระ และบางคนก็ไม่ใช้เสียงขุ่นนาสิกเลย แนวโน้มนี้พบเห็นได้กระทั่งในกลุ่มคนที่น่าจะได้รับการอบรมและฝึกฝนเสียงขุ่นนาสิกมาอย่างเข้มงวด เช่น ดารา นักแสดง ผู้ประกาศข่าวที่อายุยังน้อยของสถานีโทรทัศน์เอกชน โดยมีการระบุว่าผู้ประกาศข่าวรุ่นใหม่ของสถานีโทรทัศน์เอกชนประมาณ 2 ใน 3 และผู้ประกาศข่าวรุ่นใหม่ของสถานีโทรทัศน์เอ็นเอชเค (NHK) ประมาณ 1 ใน 3 ไม่ได้ใช้เสียงขุ่นนาสิกตามภาษาถิ่นโตเกียว อนึ่ง ประชากรที่ไม่ใช้เสียงขุ่นนาสิกมักจะออกเสียงกลางคำเป็นเสียงขุ่นธรรมดา ส่วนประชากรที่ใช้สลับกันไปมามักจะใช้เสียงขุ่นนาสิกเฉพาะในบริบทที่ผู้พูดไม่ระวังตัวเท่านั้น

เสียงขุ่นนาสิกเคยถูกบรรจุในหลักสูตรการเรียนการสอนระดับประถมศึกษาจนกระทั่งญี่ปุ่นแพ้สงครามและถูกฝ่ายสัมพันธมิตรนำโดยสหรัฐอเมริกาเข้ายึดครอง ปัจจุบันพบเห็นได้ในสื่อการสอนสำหรับเด็กเล็ก เช่น เพลง『華麗かれいに鼻濁音びだくおん』(Karei ni bidakuon, คาเร นิ บิดากูอง) ในรายการโทรทัศน์ช่อง NHK Educational TV ซึ่งมีเนื้อหาเชิญชวนให้เด็ก ๆ และผู้ปกครองออกเสียงขุ่นนาสิกเพื่อให้คำพูดฟังดูนุ่มนวลขึ้น

กฎการเปลี่ยนเป็นเสียงขุ่นนาสิก

คำอธิบายในที่นี้เป็นแนวโน้มการออกเสียงเป็นเสียงขุ่นนาสิกในภาษาถิ่นโตเกียว ข้อมูลในส่วน "พจนานุกรมการออกเสียง" มีการใช้สัญลักษณ์พิเศษตามที่ปรากฏในพจนานุกรมดังนี้

1. 「ガ・ギ・グ・ゲ・ゴ」 ที่ออกเป็นเสียงขุ่นนาสิกจะแสดงด้วยอักษรพิเศษ 「カ゚・キ゚・ク゚・ケ゚・コ゚」 ตามลำดับ
2. เครื่องหมาย 「＼」 ใช้เพื่อแสดงตำแหน่งเสียงตก (ญี่ปุ่น: 下さがり目め; โรมาจิ: sagari-me; ทับศัพท์: ซางาริเมะ) ของคำหรือหน่วยคำนั้น ส่วนเครื่องหมาย 「￣」 ใช้เพื่อแสดงว่าคำหรือหน่วยคำนั้นไม่มีตำแหน่งเสียงตก
3. ตัวอักษรไม่เข้มใช้เพื่อแสดงว่าตัวอักษรดังกล่าวออกเสียงโดยมีการลดความก้อง (devoicing) ของเสียงสระด้วย

หลักการทั่วไป

• เมื่อเสียง /g/ ปรากฏในตำแหน่งต้นคำ จะออกเป็นเสียงขุ่นธรรมดา: [g]

ภาษาญี่ปุ่น	ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระดับหน่วยเสียง	เสียงโดยละเอียด	พจนานุกรมการออกเสียง	ความหมาย
学校がっこう（がっこう）	gakkō	/gaQkoː /	[gak̚koː]	ガッコー￣	โรงเรียน
外国がいこく（がいこく）	gaikoku	/gaikoku/	[gai̯kokɯ]	ガイコク￣	ต่างประเทศ
元気げんき（げんき）	genki	/geNki/	[geŋːkʲi]	ゲ＼ンキ	แข็งแรง, กระปรี้กระเปร่า

• เมื่อ /g/ ปรากฎในตำแหน่งที่ไม่ใช่ต้นคำ (รวมถึงหน่วยคำเติมท้าย เช่น คำช่วย 「が」「ぐらい」「ごろ」) จะออกเป็นเสียงขุ่นนาสิก: [ŋ]

ภาษาญี่ปุ่น	ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระดับหน่วยเสียง	เสียงโดยละเอียด	พจนานุกรมการออกเสียง	ความหมาย
鍵かぎ（かぎ）	kagi	/kagi/	[kaŋʲi]	カキ゚＼	กุญแจ
告つげ（つ）げる	tsugeru	/tugeru/	[t͡sɯŋeɾɯ]	ツケ゚ル￣	แจ้ง, บอก
事業じぎょう（じぎょう）	jigyō	/zigyoː/	[d͡ʑiŋjoː]	ジ＼キ゚ョー	กิจการ
タイ語かたり（ご）	tai-go	/tai-go/	[tai̯ŋo]	タイコ゚￣	ภาษาไทย
山やま（やま）が	yama-ga	/yama-ga/	[jamaŋa]	ヤマ＼カ゚	ภูเขา+(คำช่วย)
三さん時じ間あいだ（さんじかん）ぐらい	san-jikan-gurai	/saN-jikaN-gurai/	[sanːd͡ʑikaŋːŋɯɾai̯]	サンジカンク゚＼ライ	ประมาณ 3 ชั่วโมง
三さん時じ（さんじ）ごろ	san-ji-goro	/saN-ji-goro/	[sanːd͡ʑiŋoɾo]	サンジコ゚＼ロ	ราว ๆ บ่ายสาม/ตีสาม

• คำที่ปกติอยู่กลางคำหรือประโยค แต่ถูกนำมาใช้ขึ้นต้นคำหรือประโยค จะออกเป็นเสียงขุ่นนาสิกเช่นกัน

ภาษาญี่ปุ่น	辞書じしょ（じしょ）で引（ひ）いてみた。が、出で（で）ていなかった。
ระบบเฮ็ปเบิร์น	Jisho de hiite mita. Ga, dete inakatta.
ระดับหน่วยเสียง	/jisyo de hiːte mita. ga, dete inakatta/
เสียงโดยละเอียด	[d͡ʑiɕo de çiːte mʲita. ŋa, dete inakat̚ta]
ความหมาย	"ลองค้นในพจนานุกรมดูแล้ว แต่ไม่มี"

• คำที่เดิมขึ้นต้นด้วยเสียง /k/ เปลี่ยนเป็นเสียง /g/ จากปรากฏการณ์ "เร็นดากุ" (ญี่ปุ่น: 連濁れんだく; โรมาจิ: rendaku) จะออกเป็นเสียงขุ่นนาสิก

ภาษาญี่ปุ่น	ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระดับหน่วยเสียง	เสียงโดยละเอียด	พจนานุกรมการออกเสียง	ความหมาย
雨傘あまがさ（あまがさ）	amagasa	/ama-/+/kasa/ → /amagasa/	[amaŋasa]	アマカ゚サ￣ アマカ゚＼サ	ร่มกันฝน
人柄ひとがら（ひとがら）	hitogara	/hito/+/kara/ → /hitogara/	[çi̥toŋaɾa]	ヒトカ゚ラ￣	นิสัยใจคอ
冬ふゆ景色けしき（ふゆげしき）	fuyugeshiki	/huyu/+/kesiki/ → /huyugesiki/	[ɸɯjɯŋeɕi̥kʲi]	フユケ゚＼シキ	ทิวทัศน์ในฤดูหนาว
ガス会社かいしゃ（がいしゃ）	gasugaisha	/gasu/+/kaisya/ → /gasugaisya/	[gasuŋai̯ɕa]	ガスカ゚＼イシャ	บริษัทแก๊ส

ข้อยกเว้น

• คำยืมจากภาษาต่างประเทศ (ญี่ปุ่น: 外来がいらい語ご; โรมาจิ: gairaigo; ทับศัพท์: ไกไรโงะ) จะยึดตามภาษาต้นทาง นั่นคือ หากภาษาต้นทางเป็น [g] ก็จะออกเป็นเสียงขุ่นธรรมดา ([g]) หากภาษาต้นทางเป็น [ŋ] ก็จะออกเป็นเสียงขุ่นนาสิก ([ŋ])

ภาษาญี่ปุ่น	ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระดับหน่วยเสียง	เสียงโดยละเอียด	พจนานุกรมการออกเสียง	ความหมาย
ハンバーガー	hanbāgā	/haNbaːgaː/	[hamːbaːgaː]	ハンバ＼ーガー	แฮมเบอร์เกอร์ (อังกฤษ: hamburger)
エネルギー	enerugii	/enerugiː/	[eneɾɯgʲiː]	エネ＼ルギー エネル＼ギー	พลังงาน (เยอรมัน: Energie)
モンゴル	mongoru	/moNgoru/	[moŋːgoɾɯ]	モ＼ンゴル	มองโกเลีย (อังกฤษ: Mongol)
キング	kingu	/kiNgu/	[kʲiŋːŋɯ]	キ＼ンク゚	พระราชา (อังกฤษ: king)
シンガー	singā	/siNgaː/	[ɕiŋːŋaː]	シ＼ンカ゚ー	นักร้อง (อังกฤษ: singer)
メレンゲ	merenge	/mereNge/	[meɾeŋːŋe]	メレンケ゚￣ メレ＼ンケ゚	ชื่อขนมชนิดหนึ่ง (ฝรั่งเศส: meringue)

• คำยืมจากภาษาต่างประเทศบางคำ แม้ภาษาต้นทางจะเป็นเสียง [g] แต่ถ้าใช้กันมานานก็อาจจะออกเป็นเสียงขุ่นนาสิกได้

ภาษาญี่ปุ่น	ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระดับหน่วยเสียง	เสียงโดยละเอียด	พจนานุกรมการออกเสียง	ความหมาย
イギリス	igirisu	/igirisu/	[iŋʲiɾisɯ]	イキ゚リス￣	สหราชอาณาจักร (โปรตุเกส: Inglez)
ペンギン	pengin	/peNgiN/	[peŋːŋʲiɴ]	ペンキ゚ン￣	เพนกวิน (อังกฤษ: penguin)
ジャガいも	jagaimo	/zyagaimo/	[d͡ʑaŋaimo]	ジャカ゚イモ￣	มันฝรั่ง (「ジャガ」 มาจาก 「ジャガタラ」 ดัตช์หรือโปรตุเกส: Jacatra "จาการ์ตา")

• คำประสม (ญี่ปุ่น: 複合語ふくごうご; โรมาจิ: fukugōgo; ทับศัพท์: ฟูกูโงโงะ) ที่คำหลังขึ้นต้นด้วย /g/ และมีเส้นแบ่ง (ญี่ปุ่น: 切きれ目め; โรมาจิ: kireme; ทับศัพท์: คิเรเมะ) ระหว่างคำทั้งสองชัดเจน จะไม่ออกเป็นเสียงขุ่นนาสิก

ภาษาญี่ปุ่น	ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระดับหน่วยเสียง	เสียงโดยละเอียด	พจนานุกรมการออกเสียง	ความหมาย
昼ひる（ひる）ごはん	hiru-gohan	/hiru/+/gohaN/	[çiɾɯgohaɴː]	ヒルゴ＼ハン	อาหารเที่ยง
生せい（なま）ごみ	nama-gomi	/nama-/+/gomi/	[namagomʲi]	ナマ＼ゴミ ナマゴミ￣	ขยะเปียก
高等こうとう学校がっこう（こうとうがっこう）	kōtō-gakkō	/koːtoː/+/gaQkoː/	[koːtoːgak̚koː]	コートーガ＼ッコー	โรงเรียนมัธยมศึกษาตอนปลาย

• คำประสมที่คำหลังขึ้นต้นด้วย /g/ แต่เส้นแบ่ง (ญี่ปุ่น: 切きれ目め; โรมาจิ: kireme; ทับศัพท์: คิเรเมะ) ระหว่างคำทั้งสองได้เลือนรางไม่ชัดเจนไปแล้ว จะออกเสียงเป็นขุ่นนาสิก

ภาษาญี่ปุ่น	ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระดับหน่วยเสียง	เสียงโดยละเอียด	พจนานุกรมการออกเสียง	ความหมาย
小学校しょうがっこう（しょうがっこう）	shōgakkō	/syoːgaQkoː/	[ɕoːŋak̚koː]	ショーカ゚＼ッコー	โรงเรียนประถมศึกษา
中学校ちゅうがっこう（ちゅうがっこう）	chūgakkō	/tyuːgaQkoː/	[t͡ɕɯːŋak̚koː]	チューカ゚＼ッコー	โรงเรียนมัธยมศึกษาตอนต้น
管楽器かんがっき（かんがっき）	kangakki	/kaNgaQki/	[kaŋːŋak̚kʲi]	カンカ゚＼ッキ	เครื่องดนตรีเป่า

• กรณีที่มีหน่วยคำอุปสรรค 「お-」「ご-」(หน่วยคำแสดงความสุภาพ) อยู่หน้าคำที่ขึ้นต้นด้วย /g/ โดยปกติจะไม่ออกเป็นเสียงขุ่นนาสิก

ภาษาญี่ปุ่น	ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระดับหน่วยเสียง	เสียงโดยละเอียด	พจนานุกรมการออกเสียง	ความหมาย
お元気げんき（げんき）	o-genki	/o-/+/geNki/	[ogeŋkʲi]	オゲ＼ンキ	แข็งแรง, กระปรี้กระเปร่า
お義理ぎり（ぎり）	o-giri	/o-/+/giri/	[ogʲiɾʲi]	オギリ￣	หน้าที่
ご議論ぎろん（ぎろん）	go-giron	/go-/+/giroN/	[gogʲiɾoɴː]	ゴギ＼ロン	ข้อถกเถียง
ご学友がくゆう（がくゆう）	go-gakuyū	/go-/+/gakuyuː/	[gogakɯyɯː]	ゴガクユー￣	เพื่อนที่โรงเรียน

• กรณีที่มีหน่วยคำอุปสรรค 「非ひ-（ひ-）」「不ふ-（ふ-）」 อยู่หน้าคำที่ขึ้นต้นด้วย /g/ บางคำออกเป็นเสียงขุ่นธรรมดาหรือเสียงขุ่นนาสิกก็ได้

ภาษาญี่ปุ่น	ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระดับหน่วยเสียง	เสียงโดยละเอียด	พจนานุกรมการออกเสียง	ความหมาย
非合法ひごうほう（ひごうほう）	higōhō	/hi-/+/goːhoː/	[çiŋoːhoː ], [çigoːhoː ]	ヒコ゚＼ーホー ヒゴ＼ーホー	ผิดกฎหมาย
非合理ひごうり（ひごうり）	higōri	/hi-/+/goːri/	[çiŋoːɾʲi], [çigoːɾʲi]	ヒコ゚＼ーリ ヒゴ＼ーリ	ไม่สมเหตุสมผล
不ふ合格ごうかく（ふごうかく）	fugōkaku	/hu-/+/goːkaku/	[ɸɯŋoːkakɯ], [ɸɯgoːkakɯ]	フコ゚＼ーカク フゴ＼ーカク	สอบตก
不ふ合理ごうり（ふごうり）	fugōri	/hu-/+/goːri/	[ɸɯŋoːɾʲi], [ɸɯgoːɾʲi]	フコ゚＼ーリ フゴ＼ーリ	ไม่สมเหตุสมผล

• เลข "5" ไม่ออกเป็นเสียงขุ่นนาสิก ยกเว้นบางคำที่ความหมายของเลข "5" ได้เลือนรางไปแล้วจะออกเป็นเสียงขุ่นนาสิก

ภาษาญี่ปุ่น	ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระดับหน่วยเสียง	เสียงโดยละเอียด	พจนานุกรมการออกเสียง	ความหมาย
十じゅう五ご人にん（じゅうごにん）（１５人にん）	jū-go-nin	/zyuːgoniN/	[d͡ʑɯːgoɲiɴː ]	ジュ＼ー・ゴニ＼ン ジュ＼ーゴニン	15 คน
百ひゃく五ご十じゅう人にん（ひゃくごじゅうにん）（１５０人にん）	hyaku-go-jū-nin	/hyakugojuːniN/	[çakɯgoʑɯːɲiɴː]	ヒャクゴジュ＼ーニン	150 คน
七なな五ご三さん（しちごさん）	shichigosan	/sitigosaN/	[ɕi̥t͡ɕiŋosaɴː]	シチコ゚サン￣ シチコ゚＼サン	เทศกาลฉลองสำหรับเด็กอายุ 3 ขวบ 5 ขวบ และ 7 ขวบ
十五夜じゅうごや（じゅうごや）	jūgoya	/zyuːgoya/	[d͡ʑɯːŋoja]	ジューコ゚ヤ￣	คืนเดือนเพ็ญ

• คำสัทพจน์ (คำเลียนเสียงและแสดงสภาพ) ที่ดูเป็นการซ้ำคำสองครั้งและมีเสียง /g/ ปรากฏต้นคำไม่ออกเป็นเสียงขุ่นนาสิก

ภาษาญี่ปุ่น	ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระดับหน่วยเสียง	เสียงโดยละเอียด	พจนานุกรมการออกเสียง	ความหมาย
げらげら	geragera (gera+gera)	/geragera/	[geɾageɾa]	ゲ＼ラゲラ	คำแสดงเสียงหัวเราะเสียงดังโดยไม่สงวนท่าที
がんがん	gangan (gan+gan)	/gaNgaN/	[gaŋːgaɴː]	ガ＼ンガン	คำแสดงเสียงดังที่เกิดจากตีโลหะ ฯลฯ
ぎとぎと	gitogito (gito+gito)	/gitogito/	[gʲitogʲito]	ギ＼トギト	สภาพไขมันเยิ้ม

ส่วนคำสัทพจน์ที่ /g/ ไม่ได้ปรากฏต้นคำจะออกเป็นเสียงขุ่นนาสิก เช่น

ภาษาญี่ปุ่น	ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระดับหน่วยเสียง	เสียงโดยละเอียด	พจนานุกรมการออกเสียง	ความหมาย
もぐもぐ	mogumogu (mogu+mogu)	/mogumogu/	[moŋɯmoŋɯ]	モ＼ク゚モク゚	(เคี้ยว) ตุ้ย ๆ