โยคินี

โยคีจากรัฐราชสถาน(ศตวรรษ 17และ 18); พระปารวตีศิลปะทมิฬนาฑู (ศตวรรษ 9); ไนราตมยา ศักติของเหวัชระ (ศตวรรษ 16)

โยคินี (สันสกฤต: योगिनी) หมายถึง นักพรตหญิงผู้ปฏิบัติโยคะ (ชายเรียกว่าโยคี)

ประวัติ

นักพรตหญิงปรากฏในศาสนาฮินดูหรือวัชรยานและศาสนาเชน โดยปฏิบัติโยคะเช่นเดียวบุรุษ (โยคี) และเริ่มต้นในอายธรรมอินเดียโบราณ

ประติมากรรมเทวรูปเทวสถานฉัตตรีโยคินี มณเฑียรในรัฐโอฑิศา

เทวรูปในเจาสฐโยคินีมนเทียร รัฐโอฑิศา.

ฑากินีในคติศาสนาพุทธแบบทิเบต

ประติมากรรมโยคินีในคติพุทธศาสนาวัชรยานและศาสนาพุทธแบบทิเบต.

โยคินีในลัทธิศักติและตันตระ

โบสถ์พราหมณ์อุทิศแก่หกสิบสี่โยคินีในนิกายศักติและตันตระ

มีโบสถ์พราหมณ์หลายแห่งในอินเดียที่อุทิศแก่เทวีหกสิบสี่โยคินีในคติฮินดู ที่มีชื่อเสียงคือเจาสฐโยคินีมนเทียร (ฮินดี: चौसठ योगिनी मंदिर) รัฐโอฑิศา ซึ่งปรากฏสมบูรณ์ที่สุดปรากฏมีรายนามดังนี้

1. เทวีพหุรูปา
2. พระนางตารา
3. พระแม่นารัมทา
4. พระแม่ยมนา
5. เทพีศานติ
6. พระนางวารุณี
7. กษมันศวรี
8. พระศจี
9. พระแม่วาราหี
10. เทวีรันวิราห์
11. เทพีวรารามุขี
12. พระแม่ไวษณวี
13. กาลราตรี
14. เทพีวิทยรูปา
15. จันฑิกา
16. เทพีเวตาลี
17. พระแม่ฉินนมัสตา
18. เทพีวริสภาหนา
19. เทพีชวลากามินี
20. เทพีคฑาวราห์
21. เทพีกราลี
22. พระสุรัสวดี
23. เทพีพิรูปา
24. เทวี กาเวรี
25. เทพีวลามุขะ
26. นรสิมหิ
27. เทพีพิราชา
28. เทพีวิกันตา
29. พระลักษมี
30. พระแม่เกามารี
31. มหามายา
32. เทพีรติ
33. เทพีการการี
34. เทพีสารปาทยา
35. เทพียักษิณี
36. พระแม่วินายกี
37. เทพีวิทยาบาลินี
38. เทพีวิระกุมารี
39. พระแม่มาเหศวรี
40. อัมพิกาเทพี
41. เทพีกามิยานี
42. เทพีคันธบารี
43. เทพีสตุตี
44. กาลี
45. พระอุมาเทพี
46. นารายณี
47. เทพีสุมุทรา
48. พระแม่พรหมาณี
49. เทพีชวลามุขี
50. เทพีอาคเนยี
51. พระอทิติ
52. เทพีจันทรกัณฑี
53. เทพีวารุเพลา
54. พระแม่จามุณฑา
55. มุรตี
56. แม่พระคงคา
57. พระแม่ธูมาวดี
58. พระนางคานธารี
59. เทพีสวรามังคละ
60. เทพีอจิตา
61. สุริยบุตรี
62. วายุวีณาเทพี
63. เทวีอโกรธา
64. ภัทรกาลี

โยคินีในคติพุทธศาสนาวัชรยานและทิเบต

ฑากิณีในศาสนาพุทธแบบทิเบตที่สำคัญมีแปดองค์โดยเป็นเทวีบริวารของเหวัชระและมีหน้าที่รักษาทิศทั้งแปดด้วย

นาม	ทิศทางที่รักษา	เทพอาวุธ
นางเคารี (อังกฤษ: Gauri) ผิวสีดำ	ประจำ ทิศตะวันออก	ทรงกปาละในหัตถ์ขวาและปลาในหัตถ์ซ้าย
นางเฉารี (อังกฤษ: Chauri) ผิวสีทองแดง	ประจำ ทิศใต้	ทรงฑมรุในหัตถ์ขวาและในหมูป่าหัตถ์ซ้าย
นางเวตาลี (อังกฤษ: Vetali) ผิวสีแดงส้ม	ประจำ ทิศตะวันตก	ทรงเต่าในหัตถ์ขวาและกปาละในหัตถ์ซ้าย
นางฆษมารี (อังกฤษ: Ghasmari) ผิวสีเขียว	ประจำ ทิศเหนือ	ทรงงูในหัตถ์ขวาและกปาละในหัตถ์ซ้าย
นางปุกกาสี (อังกฤษ: Pukkasi) ผิวสีน้ำเงิน	ประจำ ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ	ทรงสิงโตในหัตถ์ขวาและขวานในหัตถ์ซ้าย
นางชาพารี (อังกฤษ: Shabari) ผิวสีขาวขุ่น	ประจำ ทิศตะวันออกเฉียงใต้	และถือพัดในมือซ้ายทรงนักพรตในหัตถ์ขวาและวาลวีชนีในหัตถ์ซ้าย
นางฉนฑลี (อังกฤษ: Chandali) ผิวสีเทา	ประจำ ทิศตะวันตกเฉียงใต้	ทรงจักรในหัตถ์ขวาและในคันไถในหัตถ์ซ้าย
นางโทมพี (อังกฤษ: Dombi) ผิวสีเหลืองทอง	ประจำ ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ	ทรงวัชระในหัตถ์ขวาและในปลาในหัตถ์ซ้าย