En son ortak ata sayfasının kaynağını görüntüle

{{PhylomapA|size=300px|caption=[[Filogenetik ağaç|Evrim ağacı]], merkezdeki ortak  atadan çeşitlere ayrılan modern türlerin yayılımını göstermektedir.<ref name="Ciccarelli">{{Dergi kaynağı|yazar=Ciccarelli |başlık=Toward automatic reconstruction of a highly resolved tree of life |dergi=Science |cilt=311 |sayı=5765 |sayfalar=1283-7|yıl=2006 |pmid=16513982 |doi=10.1126/science.1123061 |bibcode=2006Sci...311.1283C |yazar2=F.D. |yazar3=Doerks |yazar4=T. |yazar5=von Mering |yazar6=C. |yazar7=Creevey |yazar8=C.J. |yazarlarıgöster=8 |yazar9=<Please add first missing authors to populate metadata.>}}</ref> Renklendirilmiş olarak gösterilen bu üç [[Üst âlem|alem]], [[bakteri]]ler mavi, [[arkeler]] yeşil ve [[ökaryot]]lar kırmızıdır.}}

'''En son ortak ata''' ('''ESOA''') veya '''en yakın ortak ata''', [[genetik]] biliminde bir gruptaki tüm [[organizma]]ların doğrudan soyundan geldiği en son bireydir. Bu terim çoğunlukla [[insan]] [[soy bilimi]]nde kullanılır.

Organizmaların en son ortak atası, bazen belirlenmiş bir [[Pedigre çizelgesi|soyağacına]] bakılarak tespit edilebilir. Ancak, çok sayıdaki bireylerden oluşan bir grubun en son ortak atasını belirlemek her zaman mümkün olmadığı için bunun yerine en son ortak atanın yaşamış olduğu tahmini zaman aralığı belirtilir. En son ortak atanın yaşadığı zaman ('''ESOA-Z'''), örneğin [[genetik soybilim]]de [[DNA testi]] sonuçlarına ve yerleşik [[mutasyon]] oranlarına bakılarak veya genetik olmayan [[matematik]]sel bir model veya [[bilgisayar]] [[simülasyon]]u aracılığıyla belirtilir.

''ESOA'' terimi, genellikle tek bir [[tür]] içindeki bireylerin [[ortak ata]]sını tanımlamak için kullanılır. Aynı zamanda, birbirleriyle akraba olan iki veya daha fazla farklı türün sahip olduğu ortak atayı tanımlamak için de kullanılabilir. Türler arasındaki ataları tartışırken karşılıklığı önlemek için ''ESOA'' terimi yerine bazen '''son ortak ata''' ('''SOA''') veya başka eşdeğer bir tanım olan '''sonuncu ortak ata''' ([[İng]]: [[:en:wikt:concestor|concester]]) terimi kullanılır.

''ESOA'' terimi, aynı zamanda belirli gen örüntüleri yoluyla organizmalar arasındaki [[ortak ata]]yı tanımlamak için de kullanılır. [[Mitokondriyal Havva]] ve [[Y kromozom Adem'i]] bu tür ''ESOA'' tanımlarına birer örnektir. Bu tür soy araştırmaları, gerçekte organizmaların kendisini değil, tek tek [[gen]]leri izleyerek bunların soylarını takip eder. Sonuç olarak, genetik en son ortak (''ESOA'') için yapılan  zaman tahminleri (''ESOA-Z''), organizmaların en son ortak atası için yapılan zaman tahminlerinden zorunlu olarak daha geniş bir aralığa sahiptirler.

Genetik Havva ve Ademin 160000 ile 300000 yıl önce yaşadıkları tahmin ediliyor. Günümüzde yaşayan insanların en yakın ortak atası ise şaşırtıcı derecede yakın bir zamanda yaşamıştır: 2000 ile 5000 yıl önce. O zaman başka insanlar da yaşıyordu ama diğerleri ya bugün yaşayanların sadece bir kısmının atası, ya da soyları tükenmiş, yani bugünkü kimsenin atası değiller. Günümüzde yaşayan insanların hepsinin tüm atalarının ortak olduğu en son tarih ise 5000 ile 15000 yıl geride kalmıştır. O zaman başka insanlar da yaşıyordu ama diğerlerinin soyları tükenmiştir. O zaman yaşayıp soyları tükenmemiş olan herkes bugünkü herkesin atasıdır.<ref>Chang, Joseph T., ''[http://www.stat.yale.edu/~jtc5/papers/Ancestors.pdf Recent Common Ancestors of All Present-Day Individuals] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190725225938/http://www.stat.yale.edu/~jtc5/papers/Ancestors.pdf |tarih=25 Temmuz 2019 }}''</ref><ref name="jt_chang_2004">{{Dergi kaynağı |vauthors= Rohde DL, Olson S, Chang JT |yazar2-bağ= Steve Olson (writer) |başlık= Modelling the recent common ancestry of all living humans |dergi=Nature |cilt= 431 |sayı=7008 |sayfalar=562-6|tarih= Eylül 2004 |pmid=15457259 |doi=10.1038/nature02842 }}</ref><ref>Rohde, DLT, ''[http://tedlab.mit.edu/~dr/Papers/Rohde-MRCA-two.pdf On the common ancestors of all living humans] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150122110439/http://tedlab.mit.edu/~dr/Papers/Rohde-MRCA-two.pdf |tarih=22 Ocak 2015 }}''. Submitted to American Journal of Physical Anthropology (2003), p. 27.
"Based on the results of a series of computer models, it seems likely that our most recent common ancestor may have lived between 2,000 and 5,000 years ago. This is, perhaps, one tenth to one one-hundredth the length of time to our most recent common ancestors along solely male or solely female lines, which have been the target of considerable recent interest. The point beyond which everyone alive today shares the same set of ancestors is somewhat harder to
predict, but it most likely falls between 5,000 and 15,000 years ago, with a significantly more recent date for the
point at which we share nearly the same set."</ref><ref>Ralph, Peter and Coop, Graham, [http://journals.plos.org/plosbiology/article/file?id=10.1371/journal.pbio.1001555&type=printable  The Geography of Recent Genetic Ancestry across Europe] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20171022033302/http://journals.plos.org/plosbiology/article/file?id=10.1371%2Fjournal.pbio.1001555&type=printable |tarih=22 Ekim 2017 }}, PLOS Biology, May 7, 2013, “For instance, we estimate that someone from Hungary shares on average about five genetic common ancestors with someone from the United Kingdom between 18 and 50 generations ago. Since 1/r(36) = 5.8×107, we would conservatively estimate that for every genetic common ancestor there are tens of millions of genealogical common ancestors. Most of these ancestors must be genealogical common ancestors many times over, but these must still represent at least thousands of distinct individuals.”</ref>

== Ayrıca bakınız ==
*[[Soy bilimi]] ya da jenealoji - ailelerin kökenlerini ve akrabalık ilişkilerini inceleyen bilim dalı
*[[Genetik soybilim]] - soybilimsel DNA testi kullanılarak kişiler arasındaki genetik ilişki seviyesinin belirlendiği bilim dalı
*[[Evrim zaman çizelgesi]] - gezegenimiz üzerindeki yaşamın gelişmesinde önemli olaylara genel bakış
*[[İnsan evrimi zaman çizelgesi]] - ana hatlarıyla insan türünün gelişimindeki önemli olaylar

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

== Konuyla ilgili yayınlar ==
*{{Kitap kaynağı| son=Hartwell |tarih=|basım=2inci |dil=| başlık=Genetik: Genlerden Genomlara |erişimtarihi=| url=https://archive.org/details/genetics00 |sayfa=|sayfalar=|çalışma=| yer=Maidenhead | yayımcı=McGraw-Hill | yıl=2004 | isbn=0072919302 }} {{İng}}
*{{Dergi kaynağı |yazar=Walsh B |başlık=İki kişinin Y kromozomu veya mitokondriyel DNA'sının belirlenmesi ve en son ortak ataya dair zaman tahminleri |dergi=Genetics |cilt=158 |sayı=2 |sayfalar=897-912|yıl=2001 |ay=Haziran |pmid=11404350 |pmc=1461668 |url=http://www.genetics.org/cgi/reprint/158/2/897.pdf |erişimtarihi=18 Kasım 2011 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20080513151255/http://www.genetics.org/cgi/reprint/158/2/897.pdf |arşivtarihi=13 Mayıs 2008 |ölüurl=hayır}} {{İng}}

== Dış bağlantılar ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=y_nNNoT4Kbg&playnext=1&list=PLA55314D7BEFFDD62&index=16 DNA Gizemleri – Adem'i Bulmak] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130706073949/http://www.youtube.com/watch?v=y_nNNoT4Kbg&playnext=1&list=PLA55314D7BEFFDD62&index=16 |tarih=6 Temmuz 2013 }} – yazar Spencer Wells – [[National Geographic]], 2008 {{İng}}
*[http://www.youtube.com/watch?v=9wS1za00mMM&feature=&p=A0D41D79D1CE0DBB&index=0&playnext=1 Gerçek Havva: Modern İnsanın Afrika Dışına Yolculuğu] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140606025843/http://www.youtube.com/watch?v=9wS1za00mMM&feature=&p=A0D41D79D1CE0DBB&index=0&playnext=1 |tarih=6 Haziran 2014 }} – yazar [[Stephen Oppenheimer]] – [[Discovery Channel]], 2002 {{İng}}
*[http://www.youtube.com/watch?v=OV6A8oGtPc4&feature=PlayList&p=26D4689DBF14F73D&index=0 İnsanın Yolculuğu: Genetik Bir Odise (film)] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140221160724/http://www.youtube.com/watch?v=OV6A8oGtPc4&feature=PlayList&p=26D4689DBF14F73D&index=0 |tarih=21 Şubat 2014 }} yapımcı  Spencer Wells –  [[PBS]] ve [[National Geographic Channel]], 2003 {{İng}}

[[Kategori:Biyolojik evrim]]
[[Kategori:Evrimsel biyoloji]]
[[Kategori:Genetik soybilim]]
[[Kategori:İnsan evrimi]]
[[Kategori:Filogenetik]]
[[Kategori:Popülasyon genetiği]]