Adak: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
k Bot: kaynak dz. (hata bildir) |
|||
| (25 kullanıcı tarafından yapılan 46 ara revizyon gösterilmiyor) | |||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{diğer |
{{diğer anlamı2|Adak}} |
||
'''Adak''', herhangi bir dilek yerine geldiğinde karşılığında yapılacağı veya verileceği söylenen şey ve bunun sonucunda insanın kendisini |
'''Adak''', herhangi bir dilek yerine geldiğinde karşılığında yapılacağı veya verileceği söylenen şey ve bunun sonucunda insanın kendisini Tanrı'ya karşı yükümlü kıldığı durum. Osmanlıca ''nezir'' kelimesinin Türkçe karşılığıdır. Kutsal varlıklardan yardım dilemek amacıyla kurban kesme, saçı verme, mum yakma, para bağışlama gibi eylemlerde bulunma taahhüdü. Hatta bir şeyden vazgeçme örneğin bir hayvanı doğaya salma (azat etme) bile adağın kapsamına girer. Örneğin Türkçe ile uzak akraba olan Yakut dilinde '''Adık''' olarak söylenen bu sözcük bazı nesnelerin yakılmasını ve hayvanların özgür bırakılmasını da ifade eder.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.mythologydictionary.com/adykh-mythology.html |başlık=Siberian Mythology - adykh |erişimtarihi=11 Eylül 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130922034559/http://www.mythologydictionary.com/adykh-mythology.html |arşivtarihi=22 Eylül 2013 |ölüurl=hayır }}</ref> Bu yüklenim yerine getirilmediği takdirde kişinin başına olumsuzluklar, hatta felaketler geleceğine inanılır. |
||
Bazı kültürlerde Adak Heykeli kavramına bile rastlanmaktadır. Çünkü bu söz Tanrı'ya karşı verilmiştir. Adak uygulaması ve törenleri hemen her dinde -farklı biçimlerde ve farklı subjelerle olsa da- mevcuttur. Adamak fiili ile de kullanılır. Türk kültüründe en yaygın olan uygulama adak kurbanı ve adak sadakasıdır. Adak orucuna da rastlanır. Bir dilek yerine geldiğinde, önceden adandığı biçime uygun olarak ya kurban kesilir ya da yoksullara para verilir veya oruç tutulur. Ayrıca kendisini bir işe bütünüyle vermek veya o uğurda feda etmek anlamında da kullanılır. |
|||
== Etimoloji == |
== Etimoloji == |
||
(Ad/At) kökünden türemiştir. Ad (isim) sözcüğünden türeyen Adamak fiilinin çekimli halidir. Adını ortaya koymak, adıyla sorumluluk alma demektir. Çünkü adını vermek, kendini vermek anlamına gelir. Farklı Türk dillerinde '''Adah''' veya '''Azah''' olarak da söylenir. Kendi adı üzerine ant içmek demektir. |
(Ad/At) kökünden türemiştir. Ad (isim) sözcüğünden türeyen Adamak fiilinin çekimli halidir. Adını ortaya koymak, adıyla sorumluluk alma demektir.<ref>Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, [[Türk Söylence Sözlüğü|(OTRS: CC BY-SA 3.0)]]</ref> Çünkü adını vermek, kendini vermek anlamına gelir. Farklı Türk dillerinde '''Adah''' veya '''Azah''' olarak da söylenir. Kendi adı üzerine ant içmek demektir. |
||
== Antik Çağ'da Adak == |
|||
Antik Çağ'da bir istek gerçekleşince tapınaklara yahut kiliselere adaklar verilirdi. Bazen, isteğin gerçekleşmesini ithafen adak steli olarak adlandırılan dikilitaşlar dikilirdi. |
|||
== İslam'da Adak == |
|||
Bir olayın olması için adanan ve gerçekleşince de kesilen [[kurban kesmek|kurbandır]]. |
|||
Kimsenin [[ibadet]] maksadıyla yükümlü olmadığı halde, [[mübah]] olan bir işi yapmayı kararlaştırması, kendisine [[vacip]] kılması.<ref>{{Web kaynağı|url=https://islamansiklopedisi.org.tr/adak|başlık=ADAK|erişimtarihi=4 Ekim 2022|dil=Türkçe|çalışma=TDV İslâm Ansiklopedisi|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221004111532/https://islamansiklopedisi.org.tr/adak|arşivtarihi=4 Ekim 2022|ölüurl=hayır}}</ref> Kişinin adağını yerine getirmek üzere kestiği hayvan adak kurbanı olur. Adakta herhangi bir nesneye ve bireye kan sürmek [[sünnilik]] mezhebine göre mekruhtur, sünni İslam'da bu tür obje ve işaretlemeler yoktur. İnsanların kafasına kurban kanı sürmek İslamiyet öncesi döneme ait olup İslamiyet döneminde Muhammed peygamber tarafından yasaklanmıştır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://islamansiklopedisi.org.tr/kurban|başlık=KURBAN|erişimtarihi=4 Ekim 2022|dil=Türkçe|çalışma=TDV İslâm Ansiklopedisi|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221004111535/https://islamansiklopedisi.org.tr/kurban|arşivtarihi=4 Ekim 2022|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.haberturk.com/yerel-haberler/haber/9414422-kurban-kanini-alna-surmek-dini-acidan-bir-temele-dayanmiyor|başlık="kurban kanını alna sürmek dini açıdan bir temele dayanmıyor" - Amasya Haberleri|erişimtarihi=4 Ekim 2022|tarih=9 Eylül 2016|dil=Türkçe|çalışma = [[Habertürk (gazete)|Habertürk]]|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221004111535/https://www.haberturk.com/yerel-haberler/haber/9414422-kurban-kanini-alna-surmek-dini-acidan-bir-temele-dayanmiyor|arşivtarihi=4 Ekim 2022|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://sorularlaislamiyet.com/kurban-kanini-arabaya-eve-veya-kesen-kisiye-surmek-dogru-mudur-0|başlık=kurban kanı|erişimtarihi=4 Ekim 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221004111545/https://sorularlaislamiyet.com/kurban-kanini-arabaya-eve-veya-kesen-kisiye-surmek-dogru-mudur-0|arşivtarihi=4 Ekim 2022|ölüurl=hayır}}</ref> |
|||
=== Adağı kim yiyemez === |
|||
Adağı kim kesiyorsa o kişinin anne, babası, dedesi, ninesi, eşi, çocukları ve torunları adak kurbanından et yiyemez. Bir şekilde bu kişilerden birisi kurbandan yerse adak kurbanı kesen kişi, yenilen etin tutarı ne kadarsa o kadar miktarı fukaraya sadaka vermesi gerekir. Et bu kişilerin dışındaki yoksul, ihtiyacı olanlara dağıtılır. Bölgede et dağıtılacak hiç yoksul kişiler yoksa adak kabul olmaz. |
|||
=== Kurbanda kesilen hayvanın farkı === |
|||
Kurbanın geçerli olması için kurbanı kestiren kişiler bakmasa bile kesilirken kurbanın yanında olmalıdır. Eğer kesilen bölgede herkesin maddi durumu iyi ise kurban kabul olmaz, gereksiz tüketimden dolayı israf ve günaha girer. Kurban bayramında kesilen kurban üçe taksim edilir. Üçte biri yoksullara, diğer üçte biri ziyarete gelen eşe, dosta ikram edilir. Geriye kalan kısmı ise kişinin ailesine bırakılır. Kesilen bölgede çok yoksul varsa tamamı fakirlere dağıtılmalıdır. Eğer bölgede kurban eti dağıtacak yoksullar yoksa kurban kesimi günahtır. |
|||
== Kaynakça == |
== Kaynakça == |
||
{{Kaynakça}} |
|||
* [http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:TurkSoylenceSozlugu.pdf Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt] |
|||
{{reflist}} |
|||
== Dış bağlantılar == |
== Dış bağlantılar == |
||
* [http://www.istanbularkeoloji.gov.tr/web/15-60-1-1/muze_-_tr/koleksiyonlar/sark_eserleri_muzesi_eserler/adak_heykelcikleri Adak Heykelleri] |
* [http://www.istanbularkeoloji.gov.tr/web/15-60-1-1/muze_-_tr/koleksiyonlar/sark_eserleri_muzesi_eserler/adak_heykelcikleri Adak Heykelleri]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111220115203/http://www.istanbularkeoloji.gov.tr/web/15-60-1-1/muze_-_tr/koleksiyonlar/sark_eserleri_muzesi_eserler/adak_heykelcikleri |tarih=20 Aralık 2011 }} |
||
==Ayrıca bakınız== |
== Ayrıca bakınız == |
||
* [[Bayçar]] |
* [[Bayçar]] |
||
* [[Kurban]] |
* [[Kurban]] |
||
{{taslak}} |
|||
[[Kategori:Türk kültürü]] |
[[Kategori:Türk kültürü]] |
||
09.58, 8 Mayıs 2024 itibarı ile sayfanın şu anki hâli.
Adak, herhangi bir dilek yerine geldiğinde karşılığında yapılacağı veya verileceği söylenen şey ve bunun sonucunda insanın kendisini Tanrı'ya karşı yükümlü kıldığı durum. Osmanlıca nezir kelimesinin Türkçe karşılığıdır. Kutsal varlıklardan yardım dilemek amacıyla kurban kesme, saçı verme, mum yakma, para bağışlama gibi eylemlerde bulunma taahhüdü. Hatta bir şeyden vazgeçme örneğin bir hayvanı doğaya salma (azat etme) bile adağın kapsamına girer. Örneğin Türkçe ile uzak akraba olan Yakut dilinde Adık olarak söylenen bu sözcük bazı nesnelerin yakılmasını ve hayvanların özgür bırakılmasını da ifade eder.[1] Bu yüklenim yerine getirilmediği takdirde kişinin başına olumsuzluklar, hatta felaketler geleceğine inanılır.
Bazı kültürlerde Adak Heykeli kavramına bile rastlanmaktadır. Çünkü bu söz Tanrı'ya karşı verilmiştir. Adak uygulaması ve törenleri hemen her dinde -farklı biçimlerde ve farklı subjelerle olsa da- mevcuttur. Adamak fiili ile de kullanılır. Türk kültüründe en yaygın olan uygulama adak kurbanı ve adak sadakasıdır. Adak orucuna da rastlanır. Bir dilek yerine geldiğinde, önceden adandığı biçime uygun olarak ya kurban kesilir ya da yoksullara para verilir veya oruç tutulur. Ayrıca kendisini bir işe bütünüyle vermek veya o uğurda feda etmek anlamında da kullanılır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir](Ad/At) kökünden türemiştir. Ad (isim) sözcüğünden türeyen Adamak fiilinin çekimli halidir. Adını ortaya koymak, adıyla sorumluluk alma demektir.[2] Çünkü adını vermek, kendini vermek anlamına gelir. Farklı Türk dillerinde Adah veya Azah olarak da söylenir. Kendi adı üzerine ant içmek demektir.
Antik Çağ'da Adak
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik Çağ'da bir istek gerçekleşince tapınaklara yahut kiliselere adaklar verilirdi. Bazen, isteğin gerçekleşmesini ithafen adak steli olarak adlandırılan dikilitaşlar dikilirdi.
İslam'da Adak
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir olayın olması için adanan ve gerçekleşince de kesilen kurbandır. Kimsenin ibadet maksadıyla yükümlü olmadığı halde, mübah olan bir işi yapmayı kararlaştırması, kendisine vacip kılması.[3] Kişinin adağını yerine getirmek üzere kestiği hayvan adak kurbanı olur. Adakta herhangi bir nesneye ve bireye kan sürmek sünnilik mezhebine göre mekruhtur, sünni İslam'da bu tür obje ve işaretlemeler yoktur. İnsanların kafasına kurban kanı sürmek İslamiyet öncesi döneme ait olup İslamiyet döneminde Muhammed peygamber tarafından yasaklanmıştır.[4][5][6]
Adağı kim yiyemez
[değiştir | kaynağı değiştir]Adağı kim kesiyorsa o kişinin anne, babası, dedesi, ninesi, eşi, çocukları ve torunları adak kurbanından et yiyemez. Bir şekilde bu kişilerden birisi kurbandan yerse adak kurbanı kesen kişi, yenilen etin tutarı ne kadarsa o kadar miktarı fukaraya sadaka vermesi gerekir. Et bu kişilerin dışındaki yoksul, ihtiyacı olanlara dağıtılır. Bölgede et dağıtılacak hiç yoksul kişiler yoksa adak kabul olmaz.
Kurbanda kesilen hayvanın farkı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurbanın geçerli olması için kurbanı kestiren kişiler bakmasa bile kesilirken kurbanın yanında olmalıdır. Eğer kesilen bölgede herkesin maddi durumu iyi ise kurban kabul olmaz, gereksiz tüketimden dolayı israf ve günaha girer. Kurban bayramında kesilen kurban üçe taksim edilir. Üçte biri yoksullara, diğer üçte biri ziyarete gelen eşe, dosta ikram edilir. Geriye kalan kısmı ise kişinin ailesine bırakılır. Kesilen bölgede çok yoksul varsa tamamı fakirlere dağıtılmalıdır. Eğer bölgede kurban eti dağıtacak yoksullar yoksa kurban kesimi günahtır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Siberian Mythology - adykh". 22 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2013.
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)
- ^ "ADAK". TDV İslâm Ansiklopedisi. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022.
- ^ "KURBAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022.
- ^ ""kurban kanını alna sürmek dini açıdan bir temele dayanmıyor" - Amasya Haberleri". Habertürk. 9 Eylül 2016. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022.
- ^ "kurban kanı". 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Adak Heykelleri20 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.