II. Mustafa

II. Mustafa
İslâm Halifesi Emîrü'l-mü'minîn İki Kutsal Caminin Hizmetkârı
22. Osmanlı Padişahı
Hüküm süresi	6 Şubat 1695 - 22 Ağustos 1703 (8 yıl, 6 ay ve 16 gün)
Önce gelen	II. Ahmed
Sonra gelen	III. Ahmed
101. İslâm Halifesi
Hüküm süresi	6 Şubat 1695 - 22 Ağustos 1703
Önce gelen	II. Ahmed
Sonra gelen	III. Ahmed
Doğum	6 Şubat 1664 Edirne Sarayı, Edirne, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	29 Aralık 1703 (39 yaşında) Topkapı Sarayı, Konstantiniyye, Osmanlı İmparatorluğu
Defin	Turhan Sultan Türbesi, Yeni Cami, İstanbul, Türkiye
Eş(ler)i	Saliha Sultan Şehsuvar Sultan Afife Kadın Diğerleri
Çocuk(lar)ı	I. Mahmud III. Osman Diğerleri
Tam adı Mustafa bin Mehmed
Hanedan	Osmanlı Hanedanı
Babası	IV. Mehmed
Annesi	Emetullah Râbia Gülnûş Sultan
Dini	Sünnilik
İmza

Sultan 2. Mustafa döneminde basılan Osmanlı parası (Amasya Müzesi)

II. Mustafa veya Mustafa Gazi (Osmanlı Türkçesi: مصطفى ثانى Muṣṭafā-yi sānī; d. 2 Haziran 1664, İstanbul – ö. 29 Aralık 1703), lâkabı Gazi, Divan edebiyatındaki adı İkbâlî; 22. Osmanlı padişahı ve 101'inci İslâm halifesidir. Babası Sultan IV. Mehmed, annesi Emetullah Râbi'a Gülnûş Sultan'dır. Kuvvetli bir ilim tahsili yaptı. Osmanlı padişahları arasında sefere çıkan son padişahtır.

Avusturya seferleri

II. Mustafa döneminde Avusturya üzerine Sultan'ın katıldığı üç büyük sefer düzenlenmiştir. Tahta geçtiği zaman Osmanlı Devleti, Avusturya ile karada ve Venedik'le deniz ve karada savaşa devam etmekteydi. Tahta geçtiğinin üçüncü günü yapacağı işleri anlatan bir hatt-ı hümayun yayınladı. Yazısında: "Zevk, sefa ve rahatı kendimize haram eylemişizdir." diyordu. Lehistan ve Rusya ile anlaşmazlık çok ciddileşmişti. Sultan II. Mustafa, Balkanlar'da savaş için askerî merkez olan Edirne'de kalarak savaş işleri ile uğraşmak zorunda kaldı.

II. Mustafa, birinci Avusturya Seferi'ne tahta geçmesinin beşinci ayında 30 Haziran 1695'te Edirne'den hareketle başladı. Ordu Belgrad'a geldiği zaman o zamana kadar orada ikamet etmekte olan Orta Macar (Kurs) Kralı Tökeli İmre bir şayka ile Tuna Nehri üzerinden İstanbul'a gönderildi. Sonra Avusturya ordusuna karşı Lugos Muharebesi'ni kazandı. Bu nedenle II. Mustafa Gazi unvanı aldı. Sonra II. Mustafa İstanbul'a döndü ve 14 Kasım 1695'te Davutpaşa ordugahına indi ve 4 gün sonra büyük bir alayla İstanbul'a gelip Topkapı Sarayı'na yerleşti.

II. Mustafa, ikinci Avusturya Seferi için 8 Nisan 1696'da Davutpaşa ordugahında kurulan Sultan Otağına çıktı ve oradan ordu ile 22 Nisan 1696'da Macaristan'a doğru yola çıktı. 27 Ağustos 1696'da Osmanlı ordusu Avusturya ordusu ile Temeşvar yakınında Ulaş Muharebesi'ne girişti ve II. Mustafa komutası altındaki Osmanlı ordusu galip geldi. Avusturya ve Macar kaynaklarında bu muharebenin adı Olaschin olarak geçer. Cenei Muharebesinde de zafer alan II. Mustafa, 26 Ekim 1696'da II. Mustafa ordu ile İstanbul'a döndü.

II. Mustafa, üçüncü Avusturya Seferi için, 20 Mayıs 1697'da Edirne'de otağa çıktı. Ancak 11 Eylül 1697'de Savoylu Prens Eugene komutasındaki Avusturya ordusuna karşı yapılan Zenta Muharebesi sonucu Osmanlı Devleti için büyük bir bozgun ve bir facia oldu. Tisa nehrini geçemeyen Veziriazam Elmas Mehmet Paşa ile dört divan veziri, birçok eyalet beyi, 30 kadar yeniçeri ağası, ordunun 30.000 asker ve subayı düşman çemberinde kalıp imha edildi veya Tisa ırmağını geçerken boğuldular. Bu yenilgide Osmanlı Devleti bir anda savunmasız kaldı.

Bu arada Venedikliler, Mora ve Dalmaçya'ya; Lehistan ise Boğdan'a saldırdı. Aynı dönemde Rusya'nın başına Deli Petro geçmişti. Deli Petro ordusunu modernize etmiş, boğazlardan Akdeniz'e inme ve Karadeniz'e egemen olma çabalarına girişmişti.

Rus İmparatorluğu 1695'teki saldırıda başarısız olmuş, fakat bir yıl sonra Azak Kalesi'ni ele geçirmişti (6 Ağustos 1696). Uzun süren savaşlar sonunda Osmanlı Devleti yorgun düşmüştü.

Karlofça Antlaşması

Ana madde: Karlofça Antlaşması

Zırhını kuşanmış halde aktaran bir tasviri

Son Avusturya seferindeki Zenta yenilgisi bir facia olmuştu. Yeni Sadrazam Köprülü Amcazade Hüseyin Paşa'nın girişimleriyle, özellikle İngiliz hükûmetinin elçisi Lord Paget ile Hollanda elçisi Jacob Colyer araya girmesi sonucunda Sultan II. Mustafa barışa razı oldu. İmzalanan Karlofça Antlaşması'yla Banat ve Temeşvar hariç, bütün Macaristan ve Erdel Prensliği Avusturya'ya, Ukrayna ve Podolya Lehistan'a, Mora, Ayamavra ve Dalmaçya kıyıları Venedikliler'e bırakıldı (26 Ocak 1699).

Karlofça Antlaşması Osmanlı Devleti'nin büyük ölçüde toprak kaybettiği ilk antlaşmadır. Bu tarihten sonra Osmanlı Devleti'nin gerileme dönemi başlar. Ayrıca bir yıl sonra Rusya ile de bir antlaşma yapıldı. 14 Temmuz 1700 tarihinde imzalanan İstanbul Antlaşması ile Azak Kalesi Rusya'ya bırakıldı.

Edirne Vakası ve tahttan indirilmesi

Ana madde: Edirne Vakası

Tarih 1703 yılına gelmiş, Osmanlı Devleti'nin kötü gidişine dur denilememişti. Padişah tahta çıktığında söylediklerini unutmuş gibiydi. "Zevk ve sefa bana haram olsun" dediği halde, av partileri düzenliyor, aylarca av peşinde dolaşıyordu. Devlet işlerini sadrazamlarına ve eski hocası olan sonradan Şeyhülislam yaptığı Feyzullah Efendi'ye bırakmıştı. Bu durum ordu içinde hoşnutsuzluğa yol açtı.

Sultan II. Mustafa, Azak Kırımlılarına saldırmasının ardından İstanbul yerine Edirne'de oturmaya başladı. Mart 1700'den sonra İstanbul'a dönmedi. İstanbul'daki askerler bu duruma isyan edip, Edirne üstüne yürüdüler. Sultan II. Mustafa, Edirne'de bulunan askerleri teşkilatlandırıp yolları tutturdu ama Edirne ordusunun komutanları dağılıp gidince İstanbul'dan gelen ordu Edirne'ye girdi ve Şeyhülislam Feyzullah Efendi onlar tarafından öldürüldü.

Sultan II. Mustafa tahttan indirildi. Yerine kardeşi Sultan III. Ahmed tahta çıkarıldı (22 Ağustos 1703). Sultan II. Mustafa tahttan indirildikten sonra fazla yaşamadı ve 29 Aralık 1703'te öldü. Cenazesi İstanbul'a getirilip, Turhan Sultan türbesinde babası Sultan IV. Mehmed'in yanına gömülmüştür.

Mimarî çalışmalar

Sultan II. Mustafa döneminde yapılan mimari çalışmalar şunlardır; Saraçhanebaşı Amcazade Hüseyin Paşa Külliyesi, Anadolu Hisarı üzerinde Meşruta Yalısı, Fatih semtinde Millet Kütüphanesi, Erzurum Kurşunlu Medresesi.

Ailesi

Eşleri

1. Âlicenâb Kadın
2. Afife Kadın
3. Hümaşah Kadın
4. Saliha Sultan
5. Şehsuvar Sultan
6. Hatice Kadın
7. Hanife Hatun (İkbali)
8. Hafsa Sultan (İkbali)

Erkek çocukları

1. I. Mahmud
2. Şehzade Mehmed
3. Şehzade Selim
4. Şehzade Murat
5. Şehzade Ahmed
6. III. Osman
7. Şehzade Hasan
8. Şehzade Hüseyin
9. Şehzade Ahmed

Kız çocukları

1. Atike Sultan
2. Büyük Ayşe Sultan: Kocaları sırayla Köprülü Numan Paşa, Tezkereci İbrahim Paşa, Koca Mustafa Paşa.
3. Emine Sultan: Kocaları sırayla Çorlulu Ali Paşa, Recep Paşa, Abdullah Paşa.
4. Safiye Sultan: Kocaları sırayla Maktulzade Ali Paşa, Mirza Mehmed Paşa, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Ebubekir Paşa.
5. Büyük Rukiye Sultan
6. Hatice Sultan
7. Fatma Sultan
8. Esma Sultan
9. Küçük Rukiye Sultan
10. Ümmügülsüm Sultan
11. Zeynep Sultan
12. Emetullah Sultan: Kocası Sirke Osman Paşa
13. Küçük Ayşe Sultan

Galeri

• 
  II. Mustafa tam zırh giymiş hâlde.
• 
  Sultan II. Mustafa
• 
  II. Mustafa
• 
  II. Mustafa
• 
  II. Mustafa'ya ait tuğra

Ayrıca bakınız

• Edirne Vakası

Dış bağlantılar

• Orhonlu, Cengiz, "II. Mustafa", İslam Ansiklopedisi, (1940 ve sonrası), T.C. Maarif Bakanlığı:Ankara İstanbul