Örtülü, Ardanuç
| Örtülü | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Örtülü Örtülü'nün Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 842 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 56 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Örtülü, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Örtülü köyünün eski adı, Ortisi'dir. Ortisi (ორთისი), Gürcüce "-is" (-ის) sonekiyle türetilmiş bir yer adıdır.[3] Köyde Çaraheli (ჩარახელი), Bagati (ბაგათი), Çiço (ჭიჭო), Komisdziri (კომისძირი), Nasiketi (ნასიქეთი), Kersauli (ქერსაული) gibi yer adları da buranın bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir.[4] Bu yer adı Türkçeye Ortviz, Ortiz, Ortis, Örtüz gibi farklı yazılışlarla girmiştir. Nitekim Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli bir yayında Ortiz (اورتیز) olarak geçer.[5] Ruslar da köyü Ortiz (Ортиз) adıyla kaydetmiştir.[6]
Ortisi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı topraklarını oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü devletleri yönetiminde olan köyü Osmanlılar 16. yüzyılın ortasında, Gürcülerden ele geçirdi. 1574 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre köyün nüfusu 23 haneden (yaklaşık 115 kişi) oluşuyordu. Bu defterde 22 hane Hristiyan, 1 hane Müslüman olarak kaydedilmiştir. Sonraki yirmi yıl içinde köyün nüfusu iyice azalmış ve 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterine göre 8 haneye (yaklaşık 40) düşmüştür. Bu tarihte 6 hane Hristiyan, 2 hane Müslüman olarak kaydedilmiştir. Müslümanlaştırma sürecinde Ortisi köyünün nüfusunun büyük kısmı göç etmiş omalıdır.[7]
Ortisi, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusların eline geçti. 1886 yılında yapılan nüfus tespiti sırasında Ortisi, Artvin sancağının (okrug) Ardanuç kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kaza içinde Sahre nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) dört köyünden biriydi. Nüfusu, tamamı "Türk" olarak kaydedilmiş olan 85 kişiden oluşuyordu ve Ortisi, nüfus açısından bu nahiyenin en küçük köyüydü.[6]
Ortisi, Rus hakimiyetinin sona ermesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcistan hükûmeti Artvin ve Ardahan bölgelerinden çekildi ve köy fiilen Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Ortisi köyü Türkiye'ye bırakıldı.[8]
Sahre, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında "Ortis" adıyla kaydedilmiş olan köy, Artvin livasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 14 hanede yaşayan 53 kişiden oluşuyordu.[9] Ortisi / Ortiz Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Örtülü olarak değiştirildi.[10] Türkçe kaynaklarda Ortiz, Ortis olarak yazılan Ortisi, zaman içinde "Örtüz"e dönüşmüştür.[11] Adının değişmiş olmasına karşın, köyün eski adı yeni adıyla birlikte "Örtülü (Örtüz))" biçiminde geç döneme kadar resmi yayınlarda kullanılmıştır.[12]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Örtülü köyü, Artvin il merkezine 51 km, Ardanuç ilçe merkezine 9 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 56[2] |
| 2020 | 56[2] |
| 2019 | 66[2] |
| 2018 | 71[2] |
| 2017 | 51[2] |
| 2016 | 44[2] |
| 2015 | 37[2] |
| 2014 | 36[2] |
| 2013 | 33[2] |
| 2012 | 27[2] |
| 2011 | 32[2] |
| 2010 | 33[2] |
| 2009 | 36[2] |
| 2008 | 38[2] |
| 2007 | 38[2] |
| 2000 | 71[13] |
| 1990 | 128[13] |
| 1985 | 119[13] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Ortulu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Örtülü Köy Nüfusu". Nufusune.com. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 622 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 188 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 116". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021.
- ^ a b ""Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927), s. 142, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ "Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963, s. 72" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2022.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021.
- ^ a b c d "Örtülü Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.