Arkadiy Gaydar

Arkadiy Gaydar'ın anısına 1962 yılında çıkartılan anma pulu

Arkadiy Gaydar (Rusça: Арка́дий Гайда́р) veya asıl adıyla Arkadiy Petroviç Golikov (Арка́дий Петро́вич Го́ликов) (E.U. 9 Ocak 1904 - 26 Ekim 1941) Rus asıllı Sovyet yazar ve Kızıl Ordu bünyesinde subay. Yazmış olduğu başarılı Sovyet çocuk kitaplarıyla tanınır. İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazilere karşı savaşırken ölmüştür.

Hayatı

Bugün Kursk Oblastı sınırları içinde yer alan Lgov'da dünyaya gelmiştir. Ailesi eğitimli Rus aristokrat bir aileydi ve anne tarafı ünlü Rus şairi Mihail Lermontov'dan gelmekteydi. 1912 yılında ailesi Arzamas'a taşındı. 1917 yılında 13 yaşında Bolşevikleri desteklemeye başlar. Ağustos 1918'de partiye üye olur, yaşını büyük söyleyerek Kızıl Ordu'ya katılır. Moskova'da subaylık eğitimi aldıktan sonra Sovyet-Polonya Savaşına dahil olur. Sonrasında Kafkasya cephesinde ve Tambov Ayaklanması'nın bastırılmasında görev alır. Sibirya Cephesinde Beyaz Ordu ile süren çatışmalara katılır, burada yaralandıktan sonra cephe gerisine çekilir. 1924 yılında sağlık sorunları nedeniyle ordudan ayrılır. Bu sırada hikâye ve roman yazmaya başlar. Bir dönem Arhangelsk'de yerel bir gazetede görev yapsa da genellikle Moskova'da yaşar. Yazıları gazetelerde yayınlanmaya başlar. Edebiyat alanında yaptığı katkılardan dolayı Onur Rozeti Nişanına layık görülür. 1940 yılında en bilinen eseri olan Timur ve arkadaşları adlı çocuk kitabını yazar. Büyük başarı yakalayan bu eser sayesinde İkinci Dünya Savaşı sırasında cephe gerisindeki çocuklar ve Komsomol örgütü içinde dayanışma ve yardım temelli Timur hareketi başlar. 1941 yılında Nazilerin Sovyetler Birliğine saldırması üzerine Komsomolskaya Pravda özel muhabiri olarak cepheye gönderilir. Sonbahar 1941'de bulunduğu birlik Almanlar tarafından kuşatılınca partizanlara katılır. 26 Ekim 1941'de girdiği bir çatışmada öldürülür ve bugün Ukrayna sınırları içindeki Çerkası Oblastı Kaniv köyünde toprağa verilir.

Eserleri

Arkadiy Gaydar'ın anısına Arzamas'da dikilmiş olan heykel

Arkadiy Gaydar'ın anısına 1964'te basılan anma pulu

• Mağlubiyet ve Zafer Günlerinde (В дни поражений и побед) 1925
• R.V.S. (РВС) (Devrimci Askeri Konsey'in Rusça kısaltmasından), 1925
• Boş hayat (Жизнь ни во что), 1926
• Orman kardeşleri (Лесные братья), 1927
• Okul (Школа), 1930
• Uzak diyarlar (Дальние страны), 1932
• Askeri sır (Военная тайна), 1935
• Mavi kupa (Голубая чашка), 1936
• Trampetçinin sonu (Судьба барабанщика), 1939
• Mavi yıldızlar (1939)
• Ormandaki duman (Дым в лесу), 1939
• Çuk ve Gek (Чук и Гек), 1939
• Timur ve arkadaşları (Тимур и его команда), 1940

Türkçeye çevrilen eserleri

• Timur ve arkadaşları, Yazılama Yayınevi, Mart 2017 Çeviren: Hale Yıldırım, Çizim: Selçuk Özel ISBN 978-605-9988-02-5
• Okul, Yar Yayınları, Aralık 2020, Çeviren: Nadiye Çobanoğlu, Çizim: Mahir Ulaş Yeşil ISBN 9786257136143

Ailesi

Arkadiy'nin babası Pyotr İsidoroviç Golikov 1917 Ekim Devrimi'nin ardından Kızıl Ordu'ya dahil olmuştur. Annesi Natalya Arkadyevna Golikova (evlilik öncesi soyadı Salkova) devrimden önce öğretmen, devrimin ardından doktor olmuştur, babası Çarlık Ordusunda subaydır. Arkadiy'nin üç kız kardeşi vardı; Natalya, Olga ve Yekaterina. Eşi Liya Lazarevna Solomyanskaya (1907-1986) da yazar, gazeteci ve savaş muhabiriydi. Arkadiy'nin oğlu Timur, öykülerine ilham kaynağı olmuştur. Timur Gaydar Kızıl Ordu bünyesinde amiralliğe kadar yükselmiş olan başarılı bir asker olmuştur. Timur Gaydar'ın oğlu Yegor Gaydar ünlü bir iktisatçı olmuş ve Boris Yeltsin döneminde devlet yönetiminde görev yapmıştır. Timur'un 1982 doğumlu kızı Maria Gaydar ise liberal bir siyasetçidir ve Ukrayna Devlet Başkanı danışmanlığı görevinde bulunmuştur.

Madalyaları

• Onur Rozeti Nişanı 1939
• Vatanseverlik Savaşı Nişanı (1. Sınıf) 1941

Anısının yaşatılması

Yazarın anısı Sovyetler Birliği döneminde çeşitli şekillerde yaşatılmıştır. Anısına anma pulları çıkartılmış, heykeli dikilmiş ve adı çeşitli cadde ve sokaklara verilmiştir. Bunun dışında 30 Temmuz 1970 günü Sovyet bilim insanı Tamara Smirnova tarafından keşfedilen asteroide 1 Haziran 1975 günü Arkadiy Gaydar'ın anısına (1835) Gaydarya adı verilmiştir.