Franceska Mann
Franceszka Mann | |
|---|---|
 Mann, 1938 | |
| Doğum | Franceska Manheimer 4 Şubat 1917 Varşova, Polonya Krallığı |
| Ölüm | 23 Ekim 1943 (26 yaşında) Auschwitz-Birkenau, Alman işgalindeki Polonya |
| Meslek | Aktris, dans |
| Evlilik | Marek Rosenberg |
Franceska Manheimer-Rosenberg (d. 4 Şubat 1917 - ö. 23 Ekim 1943), daha çok Franceska Mann olarak bilinir. Bazı rivayetlere göre Auschwitz toplama kampında tutukluyken Josef Schillinger adlı bir Nazi askerini öldüren, Wilhelm Emmerich adlı diğer bir askeri yaralayan Polonyalı bir Yahudi balerindi. Eylemleri, kendisi öldürülmeden önce Yahudi kadın mahkûmlar arasında bir ayaklanmaya yol açmıştır.
Konunun en popüler ancak doğrulanmamış versiyonunda, Mann'ın kampta Naziler için striptiz yaptığı ve yüksek topuklu ayakkabılarından birini çıkarıp silahını kendisine vermesi için Walter Quakernack'in yanağına sapladığı iddia edilmektedir. Daha sonra bu silahı Schillinger ve Emmerich'i vurmak için kullandı. Schillinger birkaç saat sonra yaralarından öldü, Emmerich ise kalıcı olarak sakatlandı.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Franceska Mann, İkinci Dünya Savaşı'ndan önce Varşova'da yaşayan genç bir dansçıydı. Irena Prusicka'nın dans okulunda dans eğitimi aldı. O dönemdeki arkadaşları arasında Wiera Gran ve Stefania Grodzieńska da vardı. 1939'da Brüksel'de düzenlenen uluslararası dans yarışmasında 125 genç bale dansçısı arasında 4. oldu.[1][2] Hem klasik hem de modern repertuarda Polonya'da kendi neslinin en güzel ve gelecek vaat eden dansçılarından biri olarak kabul edildi.[3][4][5][6]
İkinci Dünya Savaşı'nın başında Varşova'daki Melody Palace gece kulübünde sanatçıydı. Varşova Gettosunda tutukluydu.[7] Birçok yayında kendisinden Alman işbirlikçisi olarak bahsediliyor.[8][9][10][11] Adı "Hotel Polski" olayı" ile de ilişkilendiriliyor.
Filip Mueller'in Auschwitz'in Görgü tanığı kitabında ve eski Birkenau mahkûmu Jerzey Tabau'nun yazılarında ondan bahsediliyor. Tabau'nun raporu Nürnberg'deki Uluslararası Askeri Mahkeme'ye L-022 Belgesi olarak sunuldu.
23 Ekim 1943'te, yaklaşık 1.700 Polonyalı Yahudiden oluşan bir grup nakliye trenleriyle Auschwitz-Birkenau'daki ölüm kampına geldi. Ancak onlara Dresden yakınlarındaki Bergau adlı bir transfer kampına götürülecekleri ve oradan yola devam edecekleri söylenmişti. Alman savaş esirleriyle takas edilmek üzere İsviçre'ye devam edeceklerdi. Yolculardan biri Franceska Mann'dı. Muhtemelen yabancı vatandaş pasaportunu Aryan tarafındaki Hotel Polski'den almıştı. Temmuz 1943'te Almanlar, otelin 600 Yahudi sakinini tutukladı ve bunların bir kısmı Yahudi mübadelesi olarak Bergen-Belsen'e gönderildi. Diğerleri Güney Amerika'ya nakledilmeyi beklemek üzere Fransa'daki Vittel'e gönderildi.
Bazı versiyonlara göre, yeni gelenler kayıt altına alınmadı ancak İsviçre sınırını geçmeden önce dezenfekte edilmeleri gerektiği söylendi. Gaz odasının yanındaki soyunma odasına götürüldüler ve soyunmaları emredildi. Hikayenin diğer versiyonlarına göre ya kayıt rampasında ya da kampın çalışma alanında meydana gelen olaylardan bahsediyor. Nasıl başlamış olursa olsun, yoklama memuru Oberscharführer Josef Schillinger'i bir tabanca kullanarak iki el ateş ederek karnından ölümcül şekilde yaraladığı doğrulandı. Daha sonra Emmerich adlı başka bir SS Çavuşunu yaralayan üçüncü bir el ateş etti.
Tabau'ya göre atışlar diğer kadınlara SS adamlarına saldırmaları için bir sinyal görevi gördü. Bir SS askerinin burnu koptu ve diğerinin kafa derisi yüzüldü. Ancak açıklamalar farklılık gösteriyor: Bazı ifadelere göre yalnızca Schillinger ve Emmerich zarar görmüştü. Takviye kuvvetler çağrıldı ve kamp komutanı Rudolf Höss, makineli tüfekler ve el bombaları taşıyan SS askerleriyle birlikte geldi. Filip Mueller'e göre henüz gaz odasına girmeyen herkes makineli tüfeklerle biçildi. Yahudi kadınların gaz odasına sürülerek dışarı çıkarılıp idam edilmesi ya da Franceska'nın çalınan tabancayla intihar etmesi de bahsi geçen diğer olasılıklar arasında yer alıyor. Çeşitli çelişkili açıklamalar nedeniyle bundan sonra gerçekte ne olduğu belli değil; Kesin olan tek şey Schillinger'ın öldüğü, Emmerich'in yaralandığı ve tüm Yahudi kadınların öldürüldüğü bir gün olmuştur.
Ancak Jan Grabowski'ye göre Mann, Polonyalı bir direniş üyesini Almanlara teslim eden ve kısa bir süre sonra, 1942 sonbaharında Polonya yeraltı örgütü tarafından idam edilen kötü şöhretli bir işbirlikçi ve szmalcownik'ti.[12] Auschwitz Müzesi, 23 Ekim 1943'te bir kadının iki SS muhafızını vurduğunu doğruluyor. Kadının Franciszka Mann olduğuna inanılıyor ancak kimliği yüzde 100 doğrulanmadı.
Okuma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Müller, Filip (1999) [1979]. Eyewitness Auschwitz - Three Years in the Gas Chambers. trans. Routledge & Kegan Paul Ltd. and Susanne Flatauer. Chicago: Ivan R. Dee & in association with the United States Holocaust Memorial Museum. s. 180. ISBN 1-56663-271-4.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Terpsychora i lekkie muzy, Bożena Mamontowicz-Łojek, Polskie Wydawn.
- ^ JON, Kurier Poranny, 31 V 1939
- ^ H. Liński, 1935, Kino, nr 28
- ^ H. Liński, Światowid, 1938, nr. 9
- ^ H. Liński, Światowid, 1938, nr. 18
- ^ Hershenson, Sarah, A story of hope,tenacity and bravery 23 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Jerusalem Post, August 28, 2019
- ^ "Franciszka Mann (04.02.1917–23.10.1943)". Muzeum Getta Warszawskiego EN. 9 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024.
- ^ Edward Reichter, W ostrym świetle dnia.
- ^ Agata Tuszyńska, Oskarżona – Wiera Gran, Wydawnictwo Literackie, 2010.
- ^ Jonas Turkow, C´etait ainsi.
- ^ Muzyka ocalona: judaica polskie.
- ^ Grabowski, Jan (2008). "Szantażowanie Żydów: casus Warszawy 1939-1945" (PDF). Przeglad Historyczny (4): 583-602. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024.
Państwo podziemne dość wcześnie dostrzegło zagrożenia związane z działalnością Żydów-szmalcowników. ... Do najbardziej osławionych należała warszawska tancerka Franciszka Mann oraz agent Gestapo Lolek Skosowski, oboje zlikwidowani z wyroku sądu podziemnego w dwa dni po wydaniu w ręce Niemców łącznika AK „Hipolita” (page 8 of the document)