Himalaya sediri
| Himalaya sediri | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Cedrus deodara (Roxb. ex D.Don) G.Don, in J.C.Loudon, Hort. Brit.: 388 (1830).
| |||||||||||||||
Himalaya sediri (Cedrus deodara), çamgiller (Pinaceae) familyasından Batı Himalaya'larda yetişen sedir bir türü. Pakistan'ın ulusal ağacıdır.[1]
Genel özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Daha sonraki dalları ve sonunda sarkık dalları olan düz büyüyen bir ana gövdesi olan hızlı büyüyen ağaçtır. Sonuç olarak, ağaç, özellikle genç olanlar, önce geniş ve piramidal olan, ancak daha sonra büyüdükçe düzleşen dekoratif bir taç şekli geliştirir.
Yaprakları 25-60mmdir. Toros sedirine göre(10-25mm) yaprakları uzundur.[2]
Doğal yaşam alanı olan Himalayalar'da, ağaç 60–70 m yüksekliğe kadar büyüyebilir. İğne yapraklar, 30 adede kadar birlikte paketlenmiş olarak gruplar halinde büyür.
Hafif kavisli, lacivert-yeşil ve diğer Cedrus türlerine göre daha uzundurlar. Oval, dik kozalaklar tek tek veya çiftler halinde büyür ve yuvarlak bir tepeye sahiptir.
Fidanlar özellikle dona karşı hassastır ve rüzgardan korunan güneşli bir yer gerektirir. Cedrus deodara, yüksek pH'lı topraklarda iyi gelişmez.[3]
IUCN Kırmızı listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Cedrus deodara'nın ağaç kesimi hiç şüphesiz nüfusu etkilemiştir, muhtemelen en fazla ağaç kesilen bu alanlardaki daha büyük ağaçları ortadan kaldırmıştır.
Birçok alanda yenilenme meydana geldi ve hala birçok geniş orman kaldı. Bu tür en az endişe vericidir.[4]
Coğrafi dağılım bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğu Afganistan (Hindu Kush), KB Pakistan (Karakoram), Çin'den kaydedildi: GB Xizang [Tibet], Keşmir'den Batı Nepal'e.[4]
Nüfus bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerel olarak yaygın ve baskındır. Genel nüfus eğilimi belirsizdir, çünkü ağaç kesme oranı yenilenme oranından fazla olmayabilir.[4]
Habitat ve Ekoloji bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Cedrus deodara yüksek bir dağ ağacıdır, ancak Himalaya'da çok çeşitli habitatlarda bulunur. Yayılış alanının batı kesiminde 17.00 m ile 3.000 m arasında, iklimin daha az kuru olduğu doğu kesiminde ise 1.300 m ile 3.300 m arasında kuşak halinde yetişir. Çeşitli alpin litosollerinde yetişir. İklim nemli musondur, ancak Doğu Himalayalarında artan nem sınırlayıcı bir faktördür; batıya doğru, dağılımının en batı kesiminde yıllık 750 mm'den az yağışla orta derecede kuru hale gelir.
Daha yüksek kotlarda, diğer türlerin yanı sıra Abies pindrow, Nepal'de Abies spectabilis, Pinus wallichiana, Picea smithiana ve Cupressus torulosa ile iğne yapraklı bir orman kuşağı oluşturur, ancak genellikle saf meşcereler de oluşturur. Cedrus'un en yüksek sınırlarında, Juniperus squamata eşlik eden tek kozalaklı ağaç türüdür. Daha düşük kotlarda önce Quercus spp., ardından Aesculus indica, Betula sp., Corylus jaquemontii, Acer spp., Prunus spp. ve çalılar, geniş yapraklı bir ormana geçişi gözlenir.[4]
Tehdit bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ormansızlaşma ve ormanların tarıma dönüştürülmesi Pakistan ve Hindistan'ın bazı bölgelerinde yerel tehditler oluşturabilir.[4]
Kullanım ve Ticaret bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Cedrus deodara Pakistan, Keşmir ve Kuzeybatı Hindistan'da çok önemli bir kereste ağacıdır. Güçlü ve dayanıklı odunu çoğunlukla inşaat için kullanılır.
Diğer kullanımlar genel marangozluk ve mobilyadır. Kokulu bir yağ, odun yongalarından ve talaştan damıtılabilir. İlk kez 1822'de İngiltere'de süs ağacı olarak tanıtıldı, ancak bir park ağacı olarak iki Akdeniz türünden daha az yaygın olmaya devam ediyor. Genellikle 'geç' dona karşı bunlardan daha hassastır ve ayrıca daha fazla nem gerektirir.
Genç ağaçların özellikle sarkık liderlerle belirgin bir görünümü vardır ve bahçelerde yaygın olarak kullanılır. Bu kullanım, bodur formları ve değişen renkleri dahil olmak üzere farklı görünüme sahip çeşitlerin seçimine yol açmıştır; bunların çoğu Orta Avrupa'da yetiştirilmektedir.[4]
Kültivarlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cedrus deodara 'Bushes Electra': 6–8 m yüksekliğinde, hızlı büyüyen; tacı sütunlu, koyu renkli, yoğun; yaprak maviyeşil; Çiçekler yeşil, mis kokulu.
- Cedrus deodara 'Aurea': 15-20 (30) m yüksekliğinde; taç gençken geniş piramidal, daha sonra geniş, basık, yoğun; yaprak, demetler halinde iğneler, sarı ila yeşilimsi sarı, 2,5–5 cm. sedir türü olan Himalaya Sedirinin kültirvaridir. Sarı renkte yaprakları bulunur. Tam güneş alan yerde yaprakları sarı renkli olur. Donlara duyarlıdır. Yazın serin ve sıcak deniz ikliminden hoşlanır. Himalaya dağlarında ve Afganistanda doğal olarak bulunur. 50 metre boya 3 metre çapa ulaşabilir. Yılda 30 santimetreden fazla büyür. Himalaya sedirine göre biraz daha yavaş büyür.[5] Bakımı kolaydır. Park ve bahçelerde peyzaj amaçlı kullanılır.[6]
- Cedrus deodara 'Karl Fuchs': 15- 20 (30) m yüksekliğinde; taç dar piramidal, yoğun; yaprak, demetler halinde iğneler, gümüşi grimsi mavi, 2,5–5 cm.
- Cedrus deodara 'Pendula': 5 m'ye kadar yükselir; taç, geniş sarkık, yoğun, değişken büyüyen; yaprak, demetler şeklinde.
- Cedrus deodara 'Robusta': 12–15 m yüksekliğinde; taç, geniş piramidal, yarı açık; yaprak demetler halinde, iğneler koyu mavimsi yeşil, 8 cm'ye kadar.[3] Himalaya Sedirinin bir kültirvaridir.[7] 10-15 metreye kadar büyüyebilir. Park ve bahçelerde peyzaj amaçlı kullanılır. Gençken ana merkezi bir gövdeye ve konik bir taca sahip iken, yaşlı ağaçların daha geniş ve daha açık bir tacı vardır. Yaprakları mavi yeşil renklidir. Güneş alan yerlerde iyi şekilde büyür.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Susannah (18 Ağustos 2022). "Journeys of Empire: the Deodar of Pakistan". The Gardens Trust. 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2023.
- ^ "Deodar Cedar Tree on the Tree Guide at arborday.org". www.arborday.org. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.
- ^ a b "Cedrus deodara". www.vdberk.com.tr. 19 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
- ^ a b c d e f Farjon, A. 2013. Cedrus deodara. The IUCN Red List of Threatened Species 2013: e.T42304A2970751. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2013-1.RLTS.T42304A2970751.en.
- ^ "Buy Cedrus deodara 'Aurea' Tree | Hillier Trees". Hillier (İngilizce). 28 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023.
- ^ "Cedrus deodara 'Aurea' / golden Himalayan cedar | Conifer Trinomial". American Conifer Society (İngilizce). 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023.
- ^ "Cedrus deodara 'ROBUSTA GLAUCA' - Havlis.cz". www.havlis.cz. 23 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023.
- ^ "Cedrus deodara "Robusta Glauca" | Vrtni center MOGA". www.moga.eu. 18 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023.