I. Vardanes
| I. Vardanes | |
|---|---|
| Kralların kralı | |
,_Seleucia_mint.jpg) I. Vardanes'in sikkesi; Seleukia'da basılmıştır | |
| Part Kralı | |
| Hüküm süresi | 40 - 46 |
| Önce gelen | II. Erdevân |
| Sonra gelen | II. Gotarzes |
| Ölüm | 46 |
| Hanedan | Arşaklılar |
| Babası | II. Erdevân |
| Dini | Zerdüştçülük |
I. Vardanes, 40 ile 46 yılları arasında kadar Part İmparatorluğu'nun kralıdır. Babası II. Erdevân'in (h. 12-40) veliahtıydı, ancak tahtın rakip adayı olan kardeşi II. Gotarzes'e karşı sürekli savaşmak zorunda kaldı. Vardanes'in kısa saltanatı, Part soylularından oluşan bir grubun kışkırtmasıyla avlanırken suikasta kurban gitmesiyle sona ermiştir.
İsim
[değiştir | kaynağı değiştir]"Vardanes" (aynı zamanda Bardanes olarak da yazılır), "gül" anlamına gelen Orta İran ismi Wardān'un Latince tasdikidir. İsim Yunancada Ordanes Grekçe: Ὀρδάνης ve Ordones Grekçe: Ὀρδώνης ve Hatran Aramice'de wrdn olarak olarak çevrilmiştir.[1]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]y. 40, Vardanes'in babası ve hüküm süren Part kralı II. Erdevân (h. 12-40) krallığını Vardanes'e emanet ederek ölmüştür.[2] Ancak taht, II. Erdevân'in evlatlık oğlu II. Gotarzes tarafından ele geçirilmiştir.[2][3] Gotarzes kısa bir süre sonra kardeşlerinden biri olan Erdevân'ı karısı ve çocuğuyla birlikte idam ettirmiştir.[2] Kısa bir süre sonra bu idama karşı bir kargaşa çıkmış ve iki günde 375 mil yol kat ettikten sonra Gotarzes'i hazırlıksız yakalayıp mağlup eden Vardanes'e bir itiraz gönderilmiştir.[2][4] Vardanes, komşu Part eyaletlerinin valileri tarafından desteklenmiş ve hızla Part diyarının çoğunun kontrolünü ele geçirmiştir.[2][4]
MS 35'ten beri isyan halinde olan Mezopotamya kenti Seleukia, Vardanes'i tanımamış ve Vardanes daha sonra şehri kuşatmıştır.[2][5] Ancak Seleukia'nın uzun süren kuşatması, Gotarzes'in çatışmada üstünlük sağlamasına ve ona yeni bir kuvvet oluşturmasına ve Orta Asya'daki Baktriya'ya kaçan Vardanes'i püskürtmesine olanak tanımıştır.[2][6] Baktriya'nın Halçayan kentindeki Yüeçilerin (erken Kuşanlar) antik sarayında bir Part kralının çağdaş bir büstü keşfedilmiştir; bunun Yuezhi sarayında sığınma arayan ve muhtemelen bir ittifak arayan Vardanes'i temsil edebileceğini öne sürülmüştür.[7]
Aynı zamanda Ermenistan'da kargaşa yaşanıyordu, Roma imparatoru Claudius (h. 41-54) Vardanes'in kardeşi Arşak kralı Orodes'in yerine Pharnavazid prensi Mithridates'i atamıştı.[8]
Vardanes ve Gotarzes savaşta çatışmadan hemen önce, Gotarzes'in önde gelen bir grup tarafından kendilerine karşı bir komplo planlandığını Vardanes'e bildirmesinin ardından anlaşmaya vardılar. Anlaşmaya göre Vardanes tacını elinde tutacak, Gotarzes ise Hyrkania'nın hükümdarı olacaktı.[8][9] 42 Haziran'da Vardanes, yedi yıl süren bir isyanın ardından Seleukia'yı tekrar Partlara boyun eğmeye zorlamıştır.[10] Şehrin özerkliğini önemli ölçüde azaltmış ve kendi parasını basma ayrıcalığını ortadan kaldırmıştır.[5] Aynı sıralarda, Yunan filozofu Tuvanalı Apollonius, Hint-Partlar diyarına seyahat ederken kendisine bir kervan koruması sağlayan Vardanes'in sarayını ziyaret etmiştir. Apollonius, Hint-Parthia'nın başkenti Taxila'ya ulaştığında, kervan lideri, Apollonius'a büyük bir konukseverlikle davranan Hint bir yetkiliye Vardanes'in muhtemelen Part dilinde yazılmış olan resmi mektubunu okumuştur.[11]
Son zaferlerinden cesaret alan Vardanes, Ermenistan'ı işgal edip yeniden ele geçirmeye hazırlanmış, ancak Suriye'nin Roma valisi Gaius Vibius Marsus'un savaş tehditleri ve anlaşmayı fesheden Gotarzes ile yeniden yaşanan çatışma nedeniyle sonuçta planlarından vazgeçmiştir.[6] Vardanes, Medya - Hyrkania sınırında bulunan Erindes nehrinde Gotarzes'i yenmiştir. Daha sonra geri kalan Part eyaletlerini fethetmeye devam ederek Aria'ya kadar ulaşmıştır.[8] y. 46 statülerinin tehlikeye girebileceğinden korkan Part soylularından oluşan bir grubun kışkırtmasıyla avlanırken suikasta kurban gitmiştir.[6][12]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Marcato 2018, s. 55.
- ^ a b c d e f g Bivar 1983, s. 75.
- ^ Olbrycht 2016, s. 32.
- ^ a b Tacitus, 11.8 3 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ a b Lukonin 1983, s. 720.
- ^ a b c Dąbrowa 2017, s. 178.
- ^ Grenet, Frantz (2022). Splendeurs des oasis d'Ouzbékistan. Paris: Louvre Editions. s. 58. ISBN 978-8412527858.
- ^ a b c Bivar 1983, s. 76.
- ^ Ellerbrock 2021, s. 51.
- ^ Gregoratti 2017, s. 130; Dąbrowa 2012, s. 183; Lukonin 1983, s. 720
- ^ Bivar 2007, s. 26.
- ^ Gregoratti 2017, s. 131.
- Genel
Antik çalışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Modern çalışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bivar, A.D.H. (1983). "The Political History of Iran Under the Arsacids". Yarshater, Ehsan (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 21-99. ISBN 0-521-20092-X.
- Bivar, A.D.H. (2007), "Gondophares and the Indo-Parthians", Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (Ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, ss. 26-36, ISBN 978-1-84511-406-0
- Dąbrowa, Edward (2012). "The Arsacid Empire". Daryaee, Touraj (Ed.). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. ss. 1-432. ISBN 978-0-19-987575-7. 1 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2019.
- Dąbrowa, Edward (2017). "Tacitus on the Parthians"
. Electrum. ss. 171-189. - Ellerbrock, Uwe (2021). The Parthians: The Forgotten Empire. Oxford: Routledge. ISBN 978-0367481902.
- Gregoratti, Leonardo (2017). "The Arsacid Empire". Daryaee, Touraj (Ed.). King of the Seven Climes: A History of the Ancient Iranian World (3000 BCE - 651 CE). UCI Jordan Center for Persian Studies. ss. 1-236. ISBN 9780692864401.
- Lukonin, V.G. (1983). "Political, Social and Administrative Institutions: Taxes and Trade". Yarshater, Ehsan (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 681-746. ISBN 0-521-24693-8.
- Marcato, Enrico (2018). Personal Names in the Aramaic Inscriptions of Hatra. Digital Publishing. ISBN 9788869692314.
- Olbrycht, Marek Jan (2016). "Dynastic Connections in the Arsacid Empire and the Origins of the House of Sāsān". Curtis, Vesta Sarkhosh; Pendleton, Elizabeth J.; Alram, Michael; Daryaee, Touraj (Ed.). The Parthian and Early Sasanian Empires: Adaptation and Expansion. Oxbow Books. ISBN 9781785702082.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Olbrycht, Marek Jan (2012). "The Political-Military Strategy of Artabanos/Ardawān II in AD 34–371". Anabasis. Studia Classica et Orientalia. ss. 215-237.
- Olbrycht, Marek Jan (2014). "The Genealogy of Artabanos II (AD 8/9–39/40), King of Parthia". Miscellanea Anthropologica et Sociologica. ss. 92-97. doi:10.5604/20842937.1134333.
- Olbrycht, Marek Jan (2015). "Arsacid Iran and the nomads of Central Asia – Ways of cultural transfer". Bonn Contributions to Asian Archaeology. ss. 333-390.