Küçük gezegen grupları listesi
Bir küçük gezegen grubu çoğunlukla benzer yörüngeleri izleyen küçük gezegenler ve cisimlerden oluşan gruptur. Bu grupların üyeleri, bir asteroit ailesinden farklı olarak genellikle birbirlerinden bağımsızdır. Bir grubu adlandırmak için genellikle keşfedilen ve muhtemelen en büyükleri olan cismin adı tercih edilmektedir.
Dünya yörüngesiyle ilgili gruplar[değiştir | kaynağı değiştir]
Güneş'e yakın bölgelerdeki yörüngelerde bulunan asteroitlerin sayısı diğerlerine göre daha azdır. Aşağıda yer verilen gruplardan bazıları, şu anda varsayımsaldır ve henüz hiçbir üye keşfedilmemiştir; bu nedenle kendilerine verilen isimler geçicidir.
- Vulkanoid asteroidler, tamamen Merkür'ün yörüngesinde 0,3874
AU 'dan daha yakın bir günötede dolanan varsayımsal asteroidlerdir. Vulkanoidler için birkaç keşif çalışması yapılmış ancak şimdiye kadar hiçbiri keşfedilmemiştir. - ꞌAylóꞌchaxnim asteroitleri (daha önce Vatira (Venüs-Atira) olarak adlandırılmıştır) tamamen Venüs'ün yörüngesinde dönen asteroitlerdir. Venüs'e göre 0,718
AU 'dan daha yakın bir günöteye sahiplerdir. 2022 itibarıyla bu grupta olduğu bilinen tek asteroit 594913 ꞌAylóꞌchaxnim'dir. - Atira asteroitleri (Apohele; Dünyasal İç Nesneler), Dünya'ya göre günötesi 0,983
AU 'dan daha yakın olan, yani tamamen Dünya'nın yörüngesinde döndükleri bilinen küçük bir asteroit grubudur. Grup adını, ilk teyit edilmiş üyesi olan 163693 Atira'dan almıştır.[1] 2020 itibarıyla 6'sı numaralandırılmış olmak üzere 28 üyeden oluşmaktadır.[2][3] - Merkür'e 0,3075
AU mesafeden daha yakın bir günberide yol alan, Merkür-kesişen asteroidler. - Venüs'e 0,7184
AU mesafeden daha yakın bir günberi noktasında bulunan Venüs-kesişen asteroidler. Bu gruptaki asteroitler; 594913 ꞌAylóꞌchaxnim hariç yukarıda sayılan tüm grupları kapsar. - Dünya'nın 0,9833
AU mesefedeki günberi noktasından yakın bir günberiye sahip olan Dünya-kesişen asteroidler. Bu grup Apoheles dışında yukarıdaki Merkür ve Venüs geçişli asteroidleri de kapsar. Ayrıca kendi içlerinde de ikiye ayrılırlar;- Yarı büyük ekseni 1
AU 'dan küçük olan Aten asteroitleri, 2062 Aten'den sonra adlandırılmıştır.[4] - Yarı büyük ekseni 1
AU 'dan büyük olan Apollo asteroitleri, 1862 Apollo'dan sonra adlandırılmıştır.[5]
- Yarı büyük ekseni 1
- Arjuna asteroitleri Dünya'nınkine benzer yörüngelere sahip olmakla birlikte ortalama yörünge yarıçapı yaklaşık 1
AU ile düşük dışmerkezlik ve eğime sahip olmak şeklinde biraz muğlak bir biçimde tanımlanmaktadır.[6] Bu tanımın muğlaklığı nedeniyle Atira, Amor, Apollo veya Aten gruplarına ait bazı asteroitler de Arjuna olarak sınıflandırılabilir. Bu terim Spacewatch projesi kapsamında ortaya atılmıştır ve mevcut bir asteroide atıfta bulunmamaktadır; Arjunalara örnek olarak 1991 VG verilebilir. - Dünya truvalıları Dünya-Güneş Lagrange noktaları L4 ve L5'te konumlanan asteroitlerdir. Dünya yüzeyinden bakıldığında gökyüzündeki konumları Güneş'in yaklaşık 60 derece doğusunda ve batısında sabit olacak, kısa bir süreliğine araştırma imkanı verecektir. Bu nedenle genelde çok daha büyük uzanımlardaki asteroidler daha sıklıkla incelendiğinden bu bölgelerde ilişkin çok az araştırma yapılmıştır. Halihazırda iki tane bulunmaktadır.[7]
- Dünya'ya yakın asteroitler, yörüngeleri Dünya'nınkine yakın olan asteroitler için kullanılan genel bir terimdir. Yukarıdaki grupların neredeyse tamamını ve Amor asteroitlerini de kapsamaktadır.
Mars yörüngesiyle ilgili gruplar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Amor asteroitleri, isimlerini 1221 Amor'dan alırlar. Bu gruptakiler birer Dünya-kesişen olarak sınıflanmazlar. Dünya'nın yörüngesinin hemen dışındaki bir enbriye sahip olan Dünya yakını cisimlerdir.[8]
- Mars-kesişen asteroitlerin yörüngeleri, Mars'ın yörüngesini keser, ancak Dünya'nınkine çok yaklaşmazlar.[9]
- Mars truvalıları Mars'ı yörüngesinin 60° ilerisindeki (L4) veya gerisindeki (L5) olmak üzere iki Lagrange noktasından birinde, Mars'ı takip eder veya önünden gider.[10] Kasım 2020 itibarıyla dokuz tane olduğu kabul edilmektedir.[11] En büyüğü ise 5261 Eureka olarak görünmektedir.
- Dünya, Venüs ve Merkür kesişen asteroitlerin çoğu 1
AU 'dan daha büyük bir günöteye sahiptir.
Asteroit kuşağı[değiştir | kaynağı değiştir]
Bilinen asteroitlerin büyük çoğunluğunun yörüngeleri kabaca 2 ila 4
En yoğun olduğu bölge asteroit kuşağı olarak adlandırılır. Burası 2,06 ve 3,27
- İç asteroit kuşağı, 3:1 Jüpiter yörünge rezonansı nedeniyle 2,50
AU 'daki güçlü Kirkwood boşluğunun içindedir. En büyük üyesi 4 Vesta'dır.- Ayrıca ana kuşak I asteroitleri olarak adlandırılan, yarı büyük ekseni 2,3
AU ile 2,5AU arasında ve eğimi 18°'den az olan bir grubu da içeriyor gibi görünmektedir.
- Ayrıca ana kuşak I asteroitleri olarak adlandırılan, yarı büyük ekseni 2,3
- Orta (veya ara) asteroit kuşağı, 3:1 ve 5:2 Jüpiter yörünge rezonansları arasında, ikincisi 2,82
AU 'da. En büyük üyesi Ceres'tir. Bu grup aşağıdaki şekilde ikiye ayrılır:- Yarı büyük ekseni 2,5
AU ile 2,706AU arasında ve eğimi 33°'den az olan ana kuşak IIa asteroitleri. - Yarı büyük ekseni 2,706
AU ile 2,82AU arasında ve eğimi 33°'den az olan ana kuşak IIb asteroitleri.
- Yarı büyük ekseni 2,5
- Dış asteroit kuşağı; 5:2 ve 2:1 Jüpiter yörünge rezonansları arasında bulunur. En büyük üyesi 10 Hygiea'dır. Bu grup aşağıdaki gruplara ayrılır:
- Yarı büyük ekseni 2,82
AU ile 3,03AU arasında, dış merkezliği .35'ten az ve eğimi 30°'den az olan ana kuşak IIIa asteroidleri. - Yarı büyük ekseni 3.03
AU ile 3.27AU arasında, dışmerkezliği .35'ten küçük ve eğimi 30°'den küçük olan ana kuşak IIIb asteroitleri.
- Yarı büyük ekseni 2,82
Jüpiter yörüngesiyle ilgili diğer gruplar[değiştir | kaynağı değiştir]
Asteroit kuşağının dışında, Güneş'ten ortalama uzaklıkla ya da bazı yörünge unsurlarının belirli kombinasyonlarıyla ayırt edilebilen az çok belirgin bir dizi asteroit grubu vardır:
- Hungaria asteroitleri, ortalama yörünge yarıçapları 1,78
AU ile 2AU aralığında, eksantriklikleri 0,18'den az ve eğimleri 16° ile 34° arasındadır. Adını 434 Hungaria'dan alan bu asteroitler Mars'ın yörüngesinin hemen dışındadır ve muhtemelen 9:2 Jüpiter rezonansı veya 3:2 Mars rezonansı tarafından çekilirler. - Phocaea asteroitleri, ortalama yörünge yarıçapları 2,25
AU ile 2,5AU aralığında, eksantriklikleri 0,1'den büyük ve eğimleri 18° ile 32° arasındadır. Bazı kaynaklar Phocaeas asteroidlerini Hungaria'larla birlikte gruplandırır, ancak iki grup arasındaki ayrım kesindir ve Jüpiter'le olan 4:1 rezonansından kaynaklanır. Adını 25 Phocaea'dan almıştır. - Alinda asteroitleri ortalama 2,5
AU yörünge yarıçapına ve 0,4 ile 0,65 (yaklaşık) aralığında bir dış merkezliğe sahiptir. Bu nesneler Jüpiter ile 3:1 rezonans ve Dünya ile 4:1 rezonans halinde bulunurlar. Birçok Alinda asteroidi Dünya'nın yörüngesine çok yakın bir günberiye sahiptir ve bu nedenle gözlemlenmesi zor olabilir. Alinda asteroidleri kararlı yörüngelerde değildir ve eninde sonunda Jüpiter ya da karasal gezegenlerle çarpışacaktır. Adını 887 Alinda'dan almıştır. - Pallas ailesi asteroitlerinin ortalama yörünge yarıçapları 2,7 ile 2,8
AU aralığında ve eğimleri 30° ile 38° arasındadır. Adını 2 Pallas'tan alır. - Griqua asteroitleri 3,1
AU ile 3,27AU arasında bir yörünge yarıçapına ve 0,35'ten büyük bir dışmerkezliğe sahiptir. Bu asteroitler yüksek eğimli yörüngelerde Jüpiter ile kararlı 2:1 librasyon içindedir. Bunlardan şimdiye kadar bilinen yaklaşık 5 ila 10 tane bulunmakta olup, 1362 Griqua ve 8373 Stephengould en belirgin olanlarıdır. - Kibele asteroitlerinin ortalama yörünge yarıçapları 3,27
AU ile 3,7AU aralığında, eksantriklikleri 0,3'ten ve eğimleri 25°'den azdır. Bu grup Jüpiter ile 7:4 rezonansı etrafında kümelenmiş gibi görünmektedir. Adını 65 Kibele'den almıştır.[13] - Hilda asteroitlerinin ortalama yörünge yarıçapları 3,7
AU ile 4,2AU aralığında, eksantriklikleri 0,07'den büyük ve eğimleri 20°'den azdır. Bu asteroidler Jüpiter ile 3:2 rezonans içindedir. Adını 153 Hilda'dan almıştır. - Thule asteroitleri Jüpiter ile 4:3 rezonanstadır ve grubun 279 Thule, (186024) 2001 QG207 ve (185290) 2006 UB219'dan oluştuğu bilinmektedir.[14]
- Jüpiter Truvalıları 5,05
AU ile 5,4AU aralığında ortalama yörünge yarıçapına sahiptir ve Jüpiter'in 60° önünde ve arkasında yer alan iki Lagrange noktasının etrafındaki uzun, kavisli bölgelerde yer alırlar. Öndeki L4 noktası Yunan kampı, arkadaki L5 noktası ise efsanevi Truva Savaşı'nın iki karşıt kampına atfen Truva kampı olarak adlandırılır; birer istisna dışında her bir düğümdeki nesneler çatışmanın o tarafının üyeleriyle adlandırılır. Truva kampındaki 617 Patroklos ve Yunan kampındaki 624 Hektor düşman kamplarında sınıflandırılan gerçek truva atlarıdır.
Hildalar ve Truvalılar arasında gizli bir bölge daha vardır (kabaca 4,05
Jüpiter'in yörüngesinin ötesindeki gruplar[değiştir | kaynağı değiştir]
Jüpiter'in yörüngesinin ötesindeki küçük gezegenlerin çoğunun buzlardan ve diğer uçucu maddelerden oluştuğuna inanılmaktadır. Birçoğu kuyruklu yıldızlara benzer, tek farkları yörüngelerinin günberisinin Güneş'ten önemli bir kuyruk oluşturamayacak kadar uzak olmasıdır.
- "Oort bulutu grubu" olarak da bilinen Damocloid asteroitleri, isimlerini 5335 Damocles'ten almaktadır. Oort bulutundan "içeri düşmüş" nesneler olarak tanımlanırlar, bu nedenle günöteleri genellikle hala Uranüs'ün ötesindedir, ancak günberileri iç Güneş Sistemindedir. Yüksek eksantrikliklere ve kimi zaman da yüksek eğimlere sahiptirler, buna ters yön yörüngeler de dahildir. Bu grubun tanımı biraz muğlaktır ve kuyruklu yıldızlarla önemli ölçüde örtüşebilmektedir.
- Centaurlar kabaca 5,4
AU ile 30AU arasında bir ortalama yörünge yarıçapına sahiptir. Günümüzde bunların gaz devleriyle karşılaştıktan sonra "içeri düşen" Neptün ötesi nesneler olduğuna inanılmaktadır. Bunlardan ilk tanımlanan 2060 Chiron'dur (944 Hidalgo daha önce keşfedilmiş, ancak ayrı bir yörünge sınıfı olarak tanımlanmamıştır).
Neptün'ün yörüngesi veya ötesindeki gruplar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Nisan 2022 itibarıyla Neptün truvalıları 33 nesneden oluşmaktadır. Keşfedilen ilk cisim 2001 QR322'dir.
- Neptün ötesi cisimler (Trans Neptunian objects; TNO'lar), ortalama yörünge yarıçapı 30
AU 'dan büyük olan her türlü cisme verilen isimdir. Bu sınıflandırma Kuiper kuşağı nesnelerini (Kuipier-belt objects; KBO'lar), dağınık diski ve Oort bulutunu da içerir.- Kuiper kuşağı nesneleri kabaca 30
AU 'dan 50AU 'ya kadar uzanır ve aşağıdaki alt kategorilere ayrılır:- Rezonant nesneleri, Neptün trojanlarının 1:1 rezonansı hariç, Neptün ile yörüngesel rezonansları kapsamaktadır.
- Plütinolar açık ara en yaygın rezonanslı KBO'lardır ve tıpkı Plüton gibi Neptün ile 2:3 rezonans içindedirler. Böyle bir nesnenin günberisi Neptün'ün yörüngesine yakın olma eğilimindedir (tıpkı Plüton'da olduğu gibi), ancak nesne günberi noktasına geldiğinde, Neptün nesnenin 90 derece önünde ve 90 derece arkasında kalmaktadır. Bu nedenle ikililer arasında bir çarpışma şansı yoktur. Küçük Gezegen Merkezi, ortalama yörünge yarıçapı 39
AU ile 40,5AU arasında olan herhangi bir nesneyi plütino olarak tanımlar. 90482 Orcus ve 28978 Ixion bilinen en parlak cisimler arasındadır. - Diğer rezonantlar. Ortalama yörünge yarıçapı 47,7
AU ve eksantrikliği de 0,37 olan ve twotino olarak adlandırılan 1:2 rezonansında bilinen birkaç nesne vardır. Diğerlerinin yanı sıra 2:5 (ortalama yörünge yarıçapı 55AU ), 4:7, 4:5, 3:10, 3:5 ve 3:4 rezonanslarında olan birkaç nesne daha vardır. 2:5 rezonansındaki en büyük cisim (84522) 2002 TC302, 3:10 rezonansındaki en büyük cisim ise 225088 Gonggong'dur.
- Plütinolar açık ara en yaygın rezonanslı KBO'lardır ve tıpkı Plüton gibi Neptün ile 2:3 rezonans içindedirler. Böyle bir nesnenin günberisi Neptün'ün yörüngesine yakın olma eğilimindedir (tıpkı Plüton'da olduğu gibi), ancak nesne günberi noktasına geldiğinde, Neptün nesnenin 90 derece önünde ve 90 derece arkasında kalmaktadır. Bu nedenle ikililer arasında bir çarpışma şansı yoktur. Küçük Gezegen Merkezi, ortalama yörünge yarıçapı 39
- Kubvanolar olarak da bilinen klasik Kuiper kuşağı nesneleri (1992 keşfinden 2018 adlandırmasına kadar (15760) 1992 QB1 geçici adlandırmasına sahip olan 15760 Albion'dan sonra), yaklaşık 40,5
AU ile 47AU arasında bir ortalama yörünge yarıçapına sahiptir. Kubvanolar, Kuiper kuşağında dağılmamış ve Neptün ile bir rezonansa kilitlenmemiş nesnelerdir. En büyüğü Makemake'dir.
- Rezonant nesneleri, Neptün trojanlarının 1:1 rezonansı hariç, Neptün ile yörüngesel rezonansları kapsamaktadır.
- Saçılmış disk nesneleri (Scattered disc objects; SDO'lar) tipik olarak, kubvanolar ve rezonant nesnelerinin aksine, Neptün'ün yörüngesinden hala çok uzak olmayan günberi ile yüksek eğimli, yüksek eksantriklik yörüngelerine sahiptirler. Bunların Neptün'le karşılaşan ve başlangıçta daha dairesel olan yörüngelerinden ekliptiğe yakın "dağılan" cisimler olduğu varsayılmaktadır. Bilinen en büyük cüce gezegen olan Eris bu kategoriye girmektedir.
- Genellikle oldukça eliptik, birkaç yüz
AU 'ya kadar çok büyük yörüngelere ve Neptün'ün yörüngesinden önemli bir etkileşimin gerçekleşemeyeceği kadar uzak bir günberiye sahip müstakil nesneler (extended scattered disc objects; E-SDO). Genişletilmiş diskte yer alan nesneler arasındaki bilinen en tipik üye (148209) 2000 CR105'tir.- Sednoidlerin günberileri Neptün'ün yörüngesinden çok uzaktadır. Bu grup adını en iyi bilinen üyesi olan 90377 Sedna'dan alır. 2022 itibarıyla bu kategoride sadece 4 nesne tanımlanmıştır, ancak çok daha fazlası olduğuna ilişkin farklı çalışmalar gerçekleştirilmektedir.
- Genellikle oldukça eliptik, birkaç yüz
- Oort bulutu, ortalama yörünge yarıçapı yaklaşık 50.000
AU ile 100.000AU arasında olan varsayımsal bir kuyruklu yıldız bulutudur. Hiçbir Oort bulutu nesnesi tespit edilmemiştir; bu sınıflandırmanın varlığı sadece dolaylı kanıtlardan çıkarılmaktadır. Bazı gök bilimciler 90377 Sedna'yı geçici olarak iç Oort bulutu ile ilişkilendirmişlerdir.
- Kuiper kuşağı nesneleri kabaca 30
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Asteroid Atira | Space Reference". www.spacereference.org. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ "Small-Body Database Lookup". ssd.jpl.nasa.gov. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ "Interior-Earth Asteroids | Space Reference". www.spacereference.org. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ "List Of Aten Minor Planets". www.minorplanetcenter.net. 1 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ "Apollo-class Asteroids | Space Reference". www.spacereference.org. 12 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ de la Fuente Marcos, C.; de la Fuente Marcos, R. (Şubat, 2015). "Geometric characterization of the Arjuna orbital domain". Astronomische Nachrichten. 336 (1): 5–22. arXiv:1410.4104. Bibcode:2015AN....336....5D. doi:10.1002/asna.201412133.
- ^ "List Of Earth Trojans". www.minorplanetcenter.net. 30 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ Michel, P (Haziran 2000). "The Population of Mars-Crossers: Classification and Dynamical Evolution". Icarus (İngilizce). 145 (2): 332-347. doi:10.1006/icar.2000.6358. 24 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ Alí-Lagoa, V.; Delbo’, M. (1 Temmuz 2017). "Sizes and albedos of Mars-crossing asteroids from WISE/NEOWISE data". Astronomy & Astrophysics (İngilizce). 603: A55. doi:10.1051/0004-6361/201629917. ISSN 0004-6361. 28 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ Darling, David. "Trojan". www.daviddarling.info. 1 Temmuz 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ "List Of Martian Trojans". www.minorplanetcenter.net. 18 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ Darling, David. "asteroid belt". www.daviddarling.info. 22 Şubat 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ Elkins-Tanton, Linda T. (2010). Asteroids, Meteorites, and Comets (İngilizce). Infobase Publishing. ISBN 978-1-4381-3186-3.
- ^ Brož, M.; Vokrouhlický, D. (21 Ekim 2008). "Asteroid families in the first-order resonances with Jupiter". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (İngilizce). 390 (2): 715-732. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13764.x. 9 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Asteroid Classification I – Dynamics, Minor Planet Center, (arşivlendi; 18 Nis 2011)