Kuba (şehir)
| Kuba | |
|---|---|
Şehir ve Belediye | |
 | |
 | |
  Kuba | |
Koordinatlar: 41°21′35″K 48°30′45″D / 41.35972°K 48.51250°D | |
| Ülke |  Azerbaycan |
| Rayon | Kuba Rayonu |
| Rakım | 600 m |
| Nüfus (2023)[1] | |
| • Toplam | 46.300 |
| Zaman dilimi | UTC+04.00 (Azerbaycan Saati) |
| • Yaz (YSU) | UTC+05.00 (Azerbaycan Saati) |
| Alan kodu | +994 23 |
| Plaka kodu | 40 |
Kuba (aynı zamanda Guba veya Kuwa; Azerbaycanca: Quba, Lezgice: Къуба́, Tatca: Qybə / Гъуьбэ / קאובּא), Azerbaycan'ın Kuba Rayonu'nun bir şehri ve başkentidir. Şehir, Kudyal nehrinin sağ kıyısında, deniz seviyesinden 600 metre yükseklikte, Şahdağ dağının kuzeydoğu yamaçlarında yer almaktadır. 46.300 (2023) nüfusa sahiptir.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski Arap ve Albanya kaynaklarında çeşitli Avrupalı coğrafyacıların eserlerinde Kuba'dan bahsedilmiştir. 11. yüzyılda hükümdar Anuşiravan tarafından yaptırılan kaleye "Bade-Firuz Qubat", XII.Yüzyılın Arap kaynaklarında ise "Kuba" olarak bahsedilmiştir. 13. yüzyılda Arap bilim insanı Hamabi'nin Coğrafi isimler Sözlüğü'nde Azerbaycan şehirleri arasında Kubba, 16. yüzyıl Kuba kaynaklarında ise "Kubbe" olarak anılmıştır.
Kuba (Guba) şehri, nehir kenarındaki Gudial köyünden ortaya çıkmıştır. Hüseyin Ali, 18. yüzyılın ortalarında, Hudat'tan konutunu taşıdıktan sonra, Kuba'nın hanı (geleneksel Türk Müslüman hükümdarı) oldu ve şehrin etrafındaki sur duvarlarını kaldırdı.[2] Daha sonra diğer Azerbaycan hanlıklarından ayrı bir devlet kurmaya çalıştı. Kuba Hanlığı, Hüseyin Ali Han'ın oğlu Fatali Han (1758-1789) döneminde daha da güçlendi.[3]
Bununla birlikte, Kuba Hanlığı, diğer Transkafkasya hanlıkları gibi, 19. yüzyılın başlarında Çarlık Rusyası tarafından işgal edildi ve 1813 anlaşmasıyla resmen Rus İmparatorluğu'na bağlandı. Yeniden yapılanmasından sonra Kuba, 1840 yılında Derbent vilayetine, 1860 yılında Bakü vilayetine dahil edildi.[3]
Alexandre Dumas, Rus oryantalist Berezin, yazar Bestuzhev-Marlinsky, Norveçli bilim insanı ve maceracı Thor Heyerdahl dönem dönem Kuba'yı ziyaret etti.
Kuba aynı zamanda halı dokuma endüstrisinin de merkezidir. "Kadim Kuba" adında bir halı üreticisi bulunur. 1712'de burada dokunan "Golu Çiçi" halısı şu anda New York Metropolitan Müzesi'nde sergilenmektedir.[4][5]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Demografik bilgiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuba'nın 2010 yılında resmi olarak kayıtlı nüfusu 38.150 idi.[6]
Etnik gruplar
[değiştir | kaynağı değiştir]Nüfusun çoğunluğunu Azerbaycanlılar oluşturmaktadır, Tatlar ve Lezgiler azınlıklar nüfusu oluşturmaktadır. Şehrin Kırmızı Kasaba banliyösü (eskiden Rusça: Красная Слобода, Krasnaya Sloboda; kelimenin tam anlamıyla "Kızıl Şehir"), ülkenin en büyük Dağ Yahudileri topluluğuna ve eski Sovyetler Birliği'ndeki en büyük Yahudi nüfuslarından birine ev sahipliği yapmaktadır.[7]
İlgi noktaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulu Cami
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ulu Cami[8] 19. yüzyılda inşa edilmiştir. Cami kırmızı tuğladan inşa edilmiş ve 1802 yılında yapılmıştır. Aynı zamanda "Cuma Camii" olarak da adlandırılır. Bu cami, tipik Kuba vilayet tarzı camilerde inşa edilmiştir. Caminin tuğlası İkrik köyünde üretilmiştir. Görünüşücepheli bir silindiri andırmaktadır ve normal bir sekizgen şeklindedir.[9] Caminin içinde 16 m çapında dev bir kubbe ile taçlandırılmış büyük bir ibadet alanı bulunmaktadır.[10]
Sakine Hanım Camii
[değiştir | kaynağı değiştir]Sakine Hanım Camii, 1854 yılında Abbas Kulu Ağa Bakıhanov'un dul eşi tarafından yaptırılmıştır. Ölen kocasının anısına inşa edilmiştir. Kırmızı tuğladan inşa edilen cami, yontulmuş silindire benzer. Her cephenin yarım daire biçimli bir kemer şeklinde bir penceresi vardır. Cephenin üstü, küçük tuğlalardan yapılmış orijinal bir saçakla çevrilidir. Bu görkemli bina, tepeden bakıldığında, çok yönlü bir miğfer şeklinde büyük beyaz bir metal kubbe ile taçlandırılmıştır. Kubbenin üstü ince ince bir sivri uçla süslenmiştir.[10]
Çukur Hamam
[değiştir | kaynağı değiştir]
Çukur Hamam bir hamamdır. Hamam, tuğladan yapılmış arı kovanı şeklindeki kubbesiyle benzersizdir. Hamam binası kırmızı tuğladan yapılmıştır. Geniş kubbesi, evin içinde doğru sıcaklık ve nemi korumasını sağlar. Dörtgen planlı yapının 6 odası, 2 kapısı ve 6 penceresi vardır. Su, hamamın altındaki kuyudan veya şehir su borularından sağlanıyordu. Alexandre Dumas, zamanında Kuba'da kaldığı süre boyunca bu hamamda yıkandı. 150 yıl sonra büyük torunu buraları ziyaret etti. Hamam, Kuba halkının ana dinlenme yeriydi ve 1985 yılına kadar kullanıldı. Çukur Hamam artık çalışmamaktadır.[9]
Abbas Kulu Ağa Bakıhanov Evi Müzesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Abbas Kulu Ağa Bakıhanov'unadını taşıyan Yerel Tarih Müzesi, 1943'te Kuba'da kuruldu. Müze, Bakıhanov'un bizzat yaşadığı Erdebil Caddesi üzerindeki binada açıldı. Bina, 19. yüzyıla kadar uzanan bir tarihe ev sahipliği yapmaktadır. 742 metrekarelik müze bölgesinde 10 binden fazla farklı sergi bulunmaktadır. Her yıl 3.000'den fazla kişi bu müzeyi ziyaret etmektedir.[9]
Kudyalçay Köprüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Bugüne kadar ayakta kalan tek köprü, aynı zamanda Kudyalçay Köprüsü olarak da anılmaktadır. Kuba ilçesinde 17. - 19. yüzyıllarda var olan yedi köprüden biridir. Bu köprü, III. Aleksandr'ın taslağı üzerine 1894 yılında inşa edilmiştir. Toplam uzunluğu 275 metredir, genişliği 8 metre olan açıklıklarının 14'ü pişmiş tuğladan yapılmıştır. Bu tasarım, köprünün yoğun çamur akışları ve seller sırasında bile sağlam kalmasını sağlamıştır. Köprü yakın zamanda restore edilmiş ve mimari bir anıt olarak devlet tarafından korumaya alınmıştır. Azerbaycan'da böyle bir yapıya sahip tek köprüdür.[9]
Nizami Parkı
[değiştir | kaynağı değiştir]Adını Nizami Gencevi'den alan bu antik parkın 1946 yılında esir Almanlar tarafından yaptırıldığı ifade edilmektedir.[kaynak belirtilmeli] Parka şairin bir heykeli dikildi. Parkın çevresindeki caddeler boyunca Nizami'nin eserleri kabartmalarla tasvir edilmiştir.[9]
Olimpik kompleks
[değiştir | kaynağı değiştir]Bakü'den 120 km uzaklıkta bulunan olimpiyat kompleksi 11 Ekim 2003'te açıldı. Bu rekreasyon ve spor merkezinin alanı 16 hektardır. Futbol, mini futbol, basketbol ve voleybolun gelişmesi için tesisler bulunmaktadır.
Kompleksin topraklarında iki katlı evler, geniş daireler ve 200 kişi kapasiteli bir konferans salonu bulunmaktadır.
Bu kompleksteki 5 salonun en büyüğü 2000 seyirci kapasitelidir. İki küçük eğitim salonundan biri simülatörler, diğeri ise boks ringi ile donatılmıştır. Güreşçiler ek odayı kullanabilir.
5.100 seyirci kapasiteli futbol sahası, bu sporun gereksinimlerini karşılayan tüm olanaklarla donatılmıştır. 50 metrelik havuz hem antrenman hem de yarışma için uygundur. 1010 kişilik 3 stant bulunmaktadır.[11]
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]| Quba [12] için iklim verileri | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mevsim | Sonbahar | Kış | İlkbahar | Yaz | Yıl | ||||||||
| Ay | Eylül | Ekim | Kasım | Aralık | Oca | Şubat | Mar | Nis | Mayıs | Haz | Tem | Ağu | |
| Ortalama yüksek °C | 24 | 20 | 14 | 11 | 8 | 8 | 12 | 14 | 21 | 27 | 30 | 29 | 18 |
| Günlük ortalama °C | 19 | 12 | 7 | 3 | 0 | 0 | 4 | 11 | 16 | 20 | 24 | 23 | 12 |
| Ortalama düşük °C | 14 | 10 | 3 | 1 | −3 | −1 | 2 | 5 | 11 | 16 | 18 | 16 | 8 |
| Ortalama yağış mm | 49 | 59 | 43 | 36 | 29 | 31 | 37 | 45 | 47 | 29 | 26 | 29 | 460 |
| Gün uzunluğu saat | 13 | 12 | 10 | 10 | 10 | 11 | 12 | 12 | 15 | 16 | 15 | 14 | 13 |
| Ortalama bağıl nem (%) | 69 | 77 | 72 | 74 | 78 | 82 | 77 | 69 | 66 | 60 | 58 | 61 | 70 |
| Rüzgar hızı km / s | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 8 |
| Ortalama aylık güneş ışığı saatleri | 230 | 199 | 160 | 149 | 153 | 157 | 184 | 194 | 238 | 258 | 270 | 259 | 2450 |
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuba, son on yılda büyük bir kısmı turizm ve inşaat endüstrisi tarafından teşvik edilen güçlü bir ekonomik büyüme yaşadı.[13]
Turizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuba, Kafkas Dağları'nın bir parçası olan yeşil doğası, ormanları ve dağlık alanlarıyla dikkat çekmektedir. En yüksek (deniz seviyesinden 2000 metre yükseklikte) ve izole alanlardan biri olarak kabul edilen Kınalık köyü Kuba bölgesinde yer almakta ve turistler tarafından sıkça ziyaret edilmektedir. Yüksekliği 75 metre olan popüler şelale Afurca da Kuba'da bulunmaktadır. Kaynağını Kafkas Dağları'nın yüksek kesimlerinden alan Kudyal Nehri, Kuba topraklarından geçer.
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuba'ya ana taşımalar, Bakü Uluslararası Otobüs Terminali'nden kalkışlı otobüslerle gerçekleşmektedir. Otobüsler her gün saat 08.00'de bir saat aralıklarla sefere başlamaktadır. Taksi, Bakü'den Kuba'ya da her zaman sefer düzenlemektedir. Bakü şehrinin Shamakhinka bölgesi, Kuba'ya düzenli taksi şoförlerinin uğrak noktası olarak bilinir. Ayrıca komşu kasabalardan (Haçmaz, Kusar, Şabran, Hudat, Sumkayit) otobüsler de bulunur. Kuba içinde merkezden köylere ve farklı bölgelere ulaşım, her gün hizmet veren otobüs, minibüs ve taksiler ile gerçekleştirilmektedir.
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuba'da 155 eğitim tesisi bulunur. 135 lise, 15 okul öncesi ve 5 okul dışı çocuk eğitimi eğitim tesisi. 135 okuldan 27'si ilkokul, 43'ü 9 yıllık eğitim veren lisedir, 65'i on bir yıllık eğitim vermektedir. Ocak 2017'de bu okullar 24620 öğrenciye ev sahipliği yaptı.[14] Ayrıca, Kuba'da öncülü Özel Türk Lisesinin devamı olan Kuba İstek Lisesi özel okulları da bulunmaktadır. Çoğu köyün kendi okulu bulunmaktadır. Kuba'da ayrıca Azerbaycan Pedagoji Üniversitesi, Kuba Devlet Sosyal-Ekonomik Koleji, Tıp Fakültesi, Meslek Lisesi ve Özel Meslek Yüksekokulunun bölgesel şubesi bulunmaktadır.
Yerel mutfak
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kuba'nın mutfağı, çok kültürlü tarihinden büyük ölçüde etkilenmiştir. Kuba'nın özel mutfağında Quba tıhması, baharatlı kebap, sac, Kuba baklavası ve tandır kebabı yer almaktadır.[15]
Uluslararası ilişkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuba aşağıdaki şehirlerle kardeş şehirdir:
Önemli şahsiyetler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kymal Mamedbeyov (20 Mart 1924 - 2 Eylül 1997), Azerbaycanlı ve Sovyet bilim insanı, Doğu Ülkeleri Uluslararası Mimarlık Akademisi akademisyeni, Azerbaycan SSR'nin onur mimarı, mimarlık teorisi ve tarihi alanında doktora ve mimari anıtların restorasyonu.
- Leyla Mamedbeyova (12 Mayıs 1922 - 23 Mayıs 2006), Azerbaycanlı ve Sovyet bilim insanı, patolog, Azerbaycan SSR'nin onurlu bilim insanı, profesör. Azerbaycan'ın patoloji alanında ilk kadın profesörü, ilk kadın adli tıp uzmanı ve Azerbaycan'ın ilk kadın baş patolojisti.
- Mir Cefer Bağırov (5 Eylül 1895 - 26 Mayıs 1956), siyasetçi, Azerbaycan SSC'nin komünist lideri.
- Ferhad Veliyev (1 Kasım 1980), futbolcu.
- Zülfiye Hanbabayeva (16 Ekim 1967), Azerbaycanlı şarkıcı ve icracı.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Population by economic and administrative regions of the Azerbaijan Republic, The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan 14 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Quba şəhəri 9 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Azerice)
- ^ a b "History of Quba". 25 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Неизвестный Азербайджан: Губа". 21 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "КУБА". 17 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.
- ^ Ethnic Groups of North, East, and Central Asia: An Encyclopedia. ABC-CLIO. 2014. s. 124. ISBN 1610690184. 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.
- ^ Gülnare Mehmandarova, "Джума мечеть в Кубе." 28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Баку: Элм. – 1986. – 8,[1] с.: ил.- На рус.яз. – Российская Федерация. (Rusça)
- ^ a b c d e "8 туристических достопримечательностей Губы". 7 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Guba". azerbaijan24.com. 18 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011.
- ^ "Quba Olimpiya İdman Kompleksi". azsport.az. 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2018.
- ^ "Погода, климат, температура по месяцам в Quba". 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Qubaya turizm marşurutu açılıb" (Azerice). olaylar.az. 6 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2010.
- ^ "Təhsil – QUBA RAYON Icra Hakimiyyəti". www.quba-ih.gov.az. 25 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2017.
- ^ Azerbaijani Cuisine: Şirniyyat 20 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Azerice)
- ^ "Города Губа и Эрзин стали побратимами". vesti.az. 11 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011.
- ^ "Azərbaycanın Quba və Qırğıstanın Kant şəhər rəhbərləri bir sıra sahələr üzrə sazişlər imzalayacaq".
