Odzrhe
Odzrhe (Gürcüce: ოძრხე; okunuşu: “odzrh'e”), Gürcistan’ın güney kesiminde tarihi bir kenttir. Gümünüzde Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Adigeni Belediyesi sınırları içinde, Abastumani kasabası yakınında, Otshe Çayı’nın sağ kıyısında yer alıyordu. Bir kale-kent olan Odzrhe, Otshe ve Kurtshana vadilerini kontrol ediyordu.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Odzrahe (ოძრახე) ve Otshe (ოცხე) olarak da bilinen Odzrhe’nin Gürcü halkını meydana getiren boylardan biri olan Odzhosi (ოძრხოსი) boyu tarafından kurulduğu var sayılır. Otshe’nin ise, “yirmi ağaç” anlamındaki Gürcüce “otsi he”den (ოცი ხე) değişime uğradığı belirtilir.[1]
Odzrhe, Kartlis Tshovreba’ya göre Gürcistan’dak en eski kentlerden biridir. Kral Parvanaz (MÖ 326 - MÖ 234) döneminden başlayarak Samtshe ve Acara prenslerinin (eristavi) ikametgâhı bu kalede bulunuyordu. Kral Vahtang Gorgasali’nin (5. yüzyıl) ölümünden sonra Odzrhe, kraliyet ailesinin kışlık ikametgâhı haline geldi. Kale-kent, 8. yüzyıla gelindiğinde eski konumunu yitirmişti. Gürcü kralı IV. Bagrat burayı 11. yüzyılda Kalmahi prensi (eristavi) Sula’ya tahsis etti. Kraliçe Tamar’a karşı ayaklananlar 1191 yılında Odzrhe’yi yaktı. 16. yüzyılın son çeyreğinde Odzrhe, pek çok Gürcü yerleşmesi gibi Osmanlıların eline geçti.
Osmanlı idaresinin 1595 yılında gerçekleştirdiği tahrire göre Odzrhe, Ahısha livası Oshe nahiyesinin merkeziydi. Rbat-i Kale-i Oshe (رباط قلعۀ اوسخە) olarak kaydedilen köyde 42 hane yaşıyordu. İspenç vergisi vermekle yükümlü hane reisleri Gogiça, Badura, Grigol, Kakuça, Hahula, Kaimaroz, Tandila, Batata, Mamuka, Papuna, Laşkara, Cvarisa, Giorgi, Vardzel, İvane, Ğvinia, İason gibi adlar taşıyordu. Köyde buğday, arpa, çavdar, darı, bakla, nohut, keten tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz besleniyordu. Osha nahiyesi ise, 25 köyü kapsıyordu.[2]
Odzrhe eskiden beri kaplıcalarıyla ünlüydü. Osmanlı döneminde Odzrhe / Otshe adı zaman içinde unutulmuş, Müslümanlaşıp Türkleşmiş olan yerli halk tarafından kaplıcalarından dolayı "Çermük" olarak anılır olmuştur.[3]
Yaklaşık 250 yıl Osmanlı egemenliğinde kalan Odzrhe, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Çarlık Rusyası’nın eline geçti ve bu imparatorluğun bir parçası olan Gürcistan’a yeniden katıldı.
Otshe ve Kurtshana çaylarının birleştiği yerde bulunan kemerli taş köprü Odzrhe Köprüsü adını taşımaktadır. Kale-kent ya da akarsudan adını alan köprü, 9-11. yüzyıllarda inşa edilmiştir. Mimari özellikleri açısından Acara'da bulunan ve genel olarak "Tamar Köprüsü" diye adlandırılan kemerli taş köprülerle benzerlik taşımaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Shota Bekadze, "1595 Yılında Çıldır Eyaleti Ahıska Sancağı'nın Otskhe Nahiyesi"". 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 118, II. cilt (1941), s. 120". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 162". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021.