Sardalya
| Sardalya | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Sardina pilchardus Walbaum, 1792 | |||||||||||||||||
Sardalya veya sardalye, (Latince: Sardina pilchardus), Clupeidae familyasından ticarî değeri yüksek bir balık türüdür.[1]
Cins
[değiştir | kaynağı değiştir]Sardalyanın birkaç cinsi vardır.
- Dussumieria cinsi
- Gökkuşağı sardalya (Dussumieria acuta)
- İnce gökkuşağı sardalya (Dussumieria elopsoides)
- Escualosa cinsi
- İnce beyaz sardalya (Escualosa elongata)
- Beyaz sardalya (Escualosa thoracata)
- Sardina cinsi
- Sardina (gerçek sardalya) (Sardina pilchardus)
- Sardinella cinsi
- Sarı çizgili sardinella (Sardinella gibbosa)
- Hint yağı sardalya (Sardinella longiceps)
- Yuvarlak sardalya (Sardinella aurita)
- Tatlı su sardalya (Sardinella tawilis)
- Marquesan sardalya (Sardinella marquesensis)
- Sardinops cinsi
- Güney Amerika sardalyası (Sardinops sagax)
Fiziksel özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Gövdesi yuvarlak, yanlardan hafif basık, solungaç kapakları dalgalı görünümündedir. Vücudun yanlarında ve sırta yakın bölgelerde siyah noktalar bulunur. Vücut üst tarafta yeşilimsi, yanlarda gümüşi beyazdır. Vücut hemen dökülebilen pullarla kaplıdır. Solungaç kapakçıklarının kiremitvari dalgalı gümüşlü olması ve vücudunun yanlarında sıra halinde siyah noktaların bulunması karakteristik özelliğidir. 10–25 cm. arasında boyları değişmektedir. Sağlık için önemli bir yağ asidi olan omega-3 açısından çok zengindir.
Yaşam şekli
[değiştir | kaynağı değiştir]Ekseriyetle sürü halinde dolaşırlar. Yaklaşık 20.000 yumurta bırakırlar. Ocak, kasım, aralık ayları dışında hemen her mevsim ürerler.
Tüketim şekli
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sardalya insanlar tarafından çok tüketilir. Taze sardalyeler genellikle ızgarada pişirilir, salamura edilir, tütsülenir veya konservesi yapılır.
Sardalya, vitamin ve mineral bakımından zengindir.[2] Günde bir kez yenilecek az miktarda sardalya, insan vücudunun B vitamini2 ihtiyacının %13'ünü temin ettiği gözlenmiştir. Bu kabaca niasinin dörtte biri ve önerilen günlük B vitamini12 değerinin yaklaşık %150'sidir. Tüm B vitaminleri, uygun sinir sistemi işlevini desteklemeye yardımcı olur ve enerji metabolizması veya yiyeceği enerjiye dönüştürmek için kullanılır.[3] Ayrıca sardalya, fosfor, kalsiyum ve potasyum gibi ana mineraller ve demir ve selenyum gibi bazı eser mineraller açısından yüksektir.
Sardalya ayrıca, dolaşım sistemi hastalıklarının oluşumunu azaltabilecek doğal bir omega-3 yağ asidi kaynağıdır.[4] Omega-3 yağ asitlerinin düzenli tüketimi Alzheimer hastalığına yakalanma olasılığını azaltabilir.[5] Bu yağ asitleri aynı zamanda kan şekeri düzeylerini de düşürebilir.[6] Ayrıca iyi bir D vitamini,[7] kalsiyum, B12 vitamini[8][9] ve protein kaynağıdır.
Diğer balıklara kıyasla sardalyalarda cıva gibi zararlı maddelere daha az rastlanır.[10]
Resim galerisi
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Sardalya, bu resimde görüldüğü gibi sıklıkla yanlış yazılır. -
Gelibolu'da sardalya konservesi satan bir dükkân.
 | Kemikli balıklar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Sardalya". Et ve Süt Kurumu. 4 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Fish, sardine, Pacific, canned in tomato sauce, drained solids with bone". USDA FoodData Central. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2021.
- ^ "Are Sardines a Good Source of Calcium?". LiveStrong. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2012.
- ^ Kris-Etherton; Harris, WS; Appel, LJ; American Heart Association. Nutrition Committee (November 2002). "Fish Consumption, Fish Oil, Omega-3 Fatty Acids, and Cardiovascular Disease". Circulation. 106 (21): 2747-2757. doi:10.1161/01.CIR.0000038493.65177.94
. PMID 12438303.
- ^ Gómez-Pinilla, Fernando (1 Temmuz 2008). "Brain foods: the effects of nutrients on brain function". Nature Reviews Neuroscience. 9 (7): 568-578. doi:10.1038/nrn2421. PMC 2805706 $2. PMID 18568016.
- ^ "Omega-3 fatty acids, fish oil, alpha-linolenic acid: MedlinePlus Supplements". 8 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2010.
Fish oil supplements may lower blood sugar levels a small amount. Caution is advised when using herbs or supplements that may also lower blood sugar. Blood glucose levels may require monitoring, and doses may need adjustment.
- ^ "Vitamin D and Healthy Bones". New York State Health Department. November 2003. 18 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2009.
- ^ "Vitamin B12". George Mateljan Foundation. 19 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012.
- ^ "Vitamin B12". EatingWell. 12 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012.
- ^ "Mercury Levels in Commercial Fish and Shellfish". U S Food and Drug Administration. 5 Temmuz 2009. 24 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2009.