Soyotlar
| Toplam nüfus | |
|---|---|
5 000[1] | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
 :3 579 (Ulusal nüfus sayımı 2010 y.)[2]
 : 2000 | |
| Diller | |
| Din | |
Soyot veya Soyotlar (Rusça: сойоты ve саяты) — Rusya içinde yaşayan ve dilleri ile kültürleri yok olma tehlikesine maruz bir Türk halkıdır. 2002 nüfus sayımına göre, Rusya'da 2769 kişi Soyot Türkleri vardır. Soyları ve dilleri yok olma tehlikesi bulunan Türk içinde olup aslında Tuvalar ile büyük benzerlik teşkil ederler, fakat Soyot Türkleri çok eski zamanlardan beri Buryatya'nin Ahın rayonunda yaşamaktadırlar. Soyot Türklerinin yerel dili yeniden düzenlenmiş ve bir ders kitabı haline getirilerek Oka'da bazı okullarda öğretim yapılmaya çalışılmıştır.
Sayan dilleri grubuna giren dilleri ve kültürleri UNESCO'ya göre yok olma tehlikesindedir[3]
Buryatlar arasında dağınış şekilde yaşamakta olup Rusça ve Moğol dillerinden Buryat dili yaygınlık kazandığından son zamanlarda bu diller ile konuşmakta, bir Türk dili olan öz dilleri ise yok olma tehlikesi ile karşı karşıya bırakılmaktadır. Kültür ve dillerini korumak için gerek Türkiye gerekse Türk Dünyası'ndan hiçbir destek görmemektedirler. Bu ise kısa sürede asimile olmalarına sebep olacaktır.
Orjan Olsen, H. Printz, Anders K. Olsen, Fritz Jensen (Norveçli) ve J. E. Gustschin tarafından gerçekleşen Norveçli bilim insanlarının bilimsel bir seferinde, (Rusya)'ya 1910'lardan önce gerçekleşen araştırma seferinde Soyotların henüz Buryatlar ve Ruslar arasında asimile olmadığını görmekteyiz. Çok sayıda kültürel veri toplanmıştır. Bu etnografik veri ve fotoğraflar bilim insanları tarafından yayınlanmıştır. Olsen tarafından kitapta: "Et primitivt folk de mongolske rennomader" (Cappeln, 1915). Bu verilerin İspanyolca bir baskısı vardır. : "Los soyotos, un pueblo primitivo. Nómadas mongoles pastores de renos" (Calpe, Madrid, 1921). Soyot Türkçesinden kelimelerin kısa bir dizimini içermektedir, ayrıca onlarca fotoğraf ve Soyot şamanik kehanetleri de anlatmaktadır. Dini ritüeller olarak ise hem Şamanist hem de Budist öğretiler, bilgiler birlikte yer almaktadır.
Buryatya'da:
- Sorok yeri 614
- Örlög köyü 569
- Hujir 314
- Ulaan Üde şehrinde 191
- Hurga yerleşiminde 159
- Bokson köyü 139
- Alag Şulun yerleşimi 134
Dil
[değiştir | kaynağı değiştir]Soyot Türkçesi halis muhlis bir Türk dilidir. Bünyesine çeşitli yüzyıllarda irtibata geçtiği çeşitli dillerden de kelime alarak farklı bir görünüme bürünmüştür. Kuzeybatıdan ticari sebeplerle Fin dillerinden, güneydoğudan Moğol dillerinden, sonra Rusçadan çok sayıda kelime alsa da Türk dili özelliği bozulmamıştır. 2003 yılında «Soyotça-Buryatça-Rusça Sözlük». yayınlandı. Oka Bölgesinde 2005 yılından itibaren Soyot Türkçesi örnek olarak bazı okullarda ders olarak okutulmaktadır.[4]
Toplum
[değiştir | kaynağı değiştir]Geleneklik sosyal organizasyon — birkaç ailenin büyüklerinin (aksakallar heyeti) oluşturduğu konseye dayanır. Bilinen temel boylar ise İrkit, Haasuut ve Onhot sülaleleridir. Bunlar arasında özellikle İrkit kelimesi Tuva'da soyad olarak da kullanılmakta olup İrkutsk adı da buradan gelmektedir. Eski devirlerde İrkutsk bölgesi tamamen Tuva Türklerinin idi ve burada Ruslar yerleşmeye başlayınca Tuva Türkleri'nden İrkit boyu Tuva'ya, Soyot Türkleri'nden İrkit boyu da Buryat'ya göçmüş olabileceği düşünülmektedir. Büyük ihtimalle İrkit bölgesi Türk toplulukları büyük bir soykırıma maruz kalmışlar ve günümüze İrkutsk'taki İrkut veya İrkit Türkleri ulaşamamıştır. Milliyetçi Soyot birliği Jogtaar («Встреча»), 2004 yılından Ulug-Dag («Ulu Dağ» — Burın-Han'ın koruyucu dağ adına).[4]
Genel uğraş alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Yüzyıllardır öz topraklarında yaşayan Soyot Türklerinin toprakları Moğol toplulukları ve Ruslar tarafından işgale uğramıştır.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2002 года — Национальный состав населения России". 9 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2014.
- ^ a b c "Всероссийская перепись населения 2002 года". 2 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2009.
- ^ "Endangered Languages of Indigenous Peoples of Siberia: The Soyot Language". 26 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.
- ^ a b "R. В. И. О проблемах возрождения и сохранения языков некоторых малочисленных тюркских народов Южной Сибири (на примере тофаларского и сойотского языков) (доклад в ЮНЕСКО)". 24 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.
- ^ "«Baykal Gölünün Doğa Güzellikleri». Doğu Sayanlarda Soyotlar". 24 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Oleg Aliev'in Soyotlara gezisi ve izlenimleri 14 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Soyot Türkleri fotoğrafları 10 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.perepis2002.ru/ct/doc/TOM_04[ölü/kırık bağlantı] 2002 Nüfus sayımına göre Soyotlar
- http://lingsib.iea.ras.ru/en/languages/soiot.shtml26 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Soyot Türkçesi
- http://www.joshuaproject.net/peopctry.php?rog3=RS&rop3=210867 14 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Toplum ve Ülke Profili
- http://www.kitapyurdu.com/kitap/default.asp?id=22638 Sibirya Araştırmaları
- http://www.sonseslerduyulmadan.hacettepe.edu.tr/tt.shtml29 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Dilleri ve Kültürleri Yok Olma Tehlikesine Maruz Türk Toplulukları" konulu 4. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu 23-26 Mayıs 2012
- Soyotlar severcom.ru 4 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- «Baykal Gölünün Tabiatı». Doğu Sayanlarda Soyotlar 24 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- «Tuva Türkçesi Sözlüğü».Soyot Türkçesinin en yakın olduğu Türk dili Tuva Türkçesi21 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Soyot dili 1 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.