Guinea-Bissau
Guinea-Bissau(幾 內亞比 索 )
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Gaga kska Meycow ka Guinea-bissau, 12 00 N, 15 00 W ka gaga na nniqan.
Kana ka knlbangan na o 36,125 sq km(hangan na o Tg138)(knlbanga dxgal o 28,120 sq km, knlbangan qsiya o 8,005 sq km).
Kana ka sejiqun o niqan 1,759,159 hiyi.
Gaga Bissau ka pusu alang paru, jiyax 24 idas 9 ka jiyax skrayan klwaan.
Manu ka dxgal Guinea-bissau ga wada sugan 44.80% ka dxgal qpahan, 55.20% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 0% na.
Bukung klwaan ta sayang o kiya ka José Mário Vaz, pnaah hngkawas2014 idas 6 jiyax 23pnrajing kmlawa klwaan.
cinkhulan sa knita’ sa brbiru’
Cineyyapisor(幾 內亞比 索 )
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Cineyyapisor-kunghekwo (Kari Putawya: República da Guiné-Bissau), sun dha Cineyyapisor shaya(Kari Putawya::Guiné-Bissau), kika mniq klwaan gqiyan hidaw,Pusucineyya ka sexual. Daya Cineyyapisor o Sayneyciyaer, hraan hidaw, hunac o Cineyya kiya, gqiyan hidaw o paru gsilung Tasiyang. Kana sejiqun dha o 1,600,000 seejiq,pusu bi paru alang o Pisor. Cineyyapisor o kika mniq kana klwaan o tgkingal bukuy bi knmalu ka klwaan knmrigan dxgal dha.
Ris(歷史 )
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Seejiq Putawya mniq saw 1446 hngkwasan siiga, Cineyyapisor nii o sun dha Pusucineyya,kiya ka kiya ni saw bi mniq 1600 kngkwasan, seejiq Putawya pnhyugan cikuh Mawyicang(
19 sci, dhuq saw ini hari knmalu ka Mawyi qmpah seejiq(
Seuxal han o Putawya sun dha “Bolama” kika mrmuxan Cineyya ni smiyuk bi balay ka ndhiya, kiya do mnuda mdudul Alimika Yowrisis.Kerante mniq 1870 hngkwasan ka mrmux ruwan da,bukuy bi do tduwa mrmux ruwan ka Pusucineyya. 1879 hngkwasan,kndadax Pusuweyteciyaw qduriq ka Pusucineyya da.
1915 hngkwasan mnhtu Cminyuntung ka Putawya. Kiya ka kiya ni niqan cikuh tnciyan na, dhuq saw 1936 hngkwasan do kika tduwa bi mnhtdu da. 1941 hngkwasan pusu paru alang o kndadax Porama thjilan dhuq Pisor.
1952 hngkwasan pnryuhan ka Siyeynfa do, kika pnryuhan hangan 「Putawya-hayway-lingti
1980 hngkwasan siida, cungli Nuoan-peyernatuo-weyayra(
1994 hngkwasan tgkingal Sankio klwaan mdudul ni Kwohwey. 1998 hngkwasan o Neycang Cyuns. 1999 hngkwsan o klwaan mdudul dha o qduriq da.2000 hngkwasan o kndadax Sankiyo,mdudul dha o Kumba Ialá(
Cngc(政治 )
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Cngc Cineyyapisor o ini angal kana biyax kmlawa ka mdudul dha ni tayyi-cngc, twotangc-kuoghec. Cuongtuong o kingal mdudal klwaan, Cuongri o tgdha biyax na ka mniq kinal klwaan ka hiya. Kmlawa singcngcyuan ka cgnfu. Cngfu ni kwohwey o supu kmlawa Rifacyuan. Sfa Cineyyapisor o murux ka Singcng ni Rifa dha.Cineyyapisor pnhiyug snkingal yaunc kwohwey ka klwaan nii (Cineyyapisor-cyuankwo-jnming-yihwey, Assembleia Nacional Popular da Guiné-Bissau ) , kika yiyuanc ka nii. Mniq 28 jiyax 3 idas 2004 hngkwasan do kndadax Sankiyo(
Singcng-cyuhwa(行政 區劃 )
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Niqan mspac Cyu(regiões) ka Cineyyapisor ni kingal ka Ccsiyen(sector autónomo),druma Cyu o phiyug Siyen(sectores). Kana Cyu o niqan:
1.Pafatar( |
2.Piungbuo( |
3.Pisorcc( |
---|---|---|
4.Porama( |
5.Kasiyeyu(卡謝 |
6.Jiyapu( |
7.Awyuey( |
8.Cinara( |
9.Tungpari( |
Tiri (地理 )
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Gaga mniq gqian hidaw Feyco ka Cineyyapisor, niqan Pijerkes-cyundaw(Bijagos Archipelago)dnii, gaga gqiyan hidaw ssiyaw Tasiyang, mniq ssiyaw daya Neyciyaer,hraan hidaw, hunac ssiyaw Cineyya, kana dxgal dha o 36,120 km2, kana bbaraw leelug ssiyaw gsilung o 350km, tgkingal bbaraw bi dgiyaq o 300cm, ruwan dxgal gqian hidaw muxul bi karac Cawyuan(savanna) , pusu bi hnigan dxgal klwaan dha o breenux.Karac Cineyyapisor o quri saw muxul hari kiya, egu bi jiyax o mtalux balay ka karac na.6 idas dhuq 11 idas o prajing egu jiyax qnyuxan ni qmraq gqian hidaw hunac bghur. 12 idas dhuq 5 idas o ungac bi qnyuxan, qmraq hraan hidaw Hamatan(harmattan)bgihur.
Cingci (經濟 )
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Cineyyapisor o kika empusal ungac bi pila klwaan ka hiya. Klwaan Cingci dha o pusu bi emptdxgal ni emptqsurux. Kiya ka kiya ni mniq saw 1998 hngkwasan, Cingci ni pnhyugan dha klwaan o psnaqah Neycang(內戰) dha nanaq.
Sejiqun(人口 )
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Dhuq 3 idas 2009 hngkwasan, kana sejiqan Cineyyapisor o 1,548,159, 99% seejiq klwaan dha o seejiq mqalux kana, binaw niqan mtru klgan, niqan ka supu mniq daya ni hraan hidaw daya seejiq Fula ni Mandinka, nniqan ssiyaw silung hunac seejiq o Balanta ni Papel, nniqan ska ni ssiyaw silung daya o Manjaco ni Mancanha. Sngri o seejiq Muratuo(Mrmuxan seejiq mqalux ni seejiq Putawya). Balay bi seejiq Putawya o ciway bi kiya, yasa murux ka Cineyyapisor do egu bi seejiq Putawya musa mrmux dxgal Cineyyapisor da.
Seejiq Cineyyapisor nii o mrana 2.07%. Mtucing laqi rabu o egu balay, kana ruwan 1000 seejiq o kika niqan 49.92 laqi rabu, kingal uwa o musa tucing 7.56 laqi rabu. Kiya ka kiya ni mhuqil ka laqi rabu dha o egu balay, kana 1000 seejiq o 16.53 seejiq musa mhuqil.Dsnaw hngkwasan o 45.05, dqrijil hngkwasan o 48.75 kiya.44% seejiq gaga djiyun kari Kriol, yasa kari Putawya ka lmglug ka Keriaweryu nii. Wana 14% seejiq ka gaga djiyun pusu bi kari dha kari Putawya (
Kndsan (文化 )
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Radio(
Tgsaan(教育 )
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Dhuq 2003 hngkwasan, kana kla qmita ji(
|
||||
---|---|---|---|---|
Waycyaw (外交 )
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Cineyyapisor o 15 jiyax 3 idas 1974 hngkwasan mntna Cuonghwa-jnming-kuonghekwo Cyencyaw. 26 jiyax 5 ida 1990 hngkwasan, yasa 64djiyan(