Сычуань
![]() |
«Сычуань» мәкаләсе [[Кулланучы:{{{1}}}|{{{1}}}]] тарафыннан |
Халәт |
вилаять |
---|---|
Административ үзәге | |
Иң эре шәһәре | |
Губернатор |
Цзян Цзюйфэн |
ККФ сәркатибе |
Лю Цибао |
Тулаем Эчке Продукт (2004) |
655,6 млрд Кытай юане (9-нче) |
Халык (2010) |
80 418 200 (4-нче урын) |
Тыгызлык |
163,74 кеше./км² (25-нче урын) |
Мәйдан |
491 146 км² |
Аббревиатура |
|
Код ISO 3166-2 |
CN-51 |
http://www.sichuan.gov.cn/ | |
![]() | |
Сычуа́нь (||
География
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Провинция 491 146 км² мәйдан били (5-енче урын). Провинциянең үзәк һәм көнчыгыш өлеше Сычуань казанлыгы чикләрендә урнашкан. Төньякта Ганьсу белән, төньяк-көнчыгышта Шэньси, төньяк-көнбатышта Цинхай, көньякта Юньнань белән чиктәш.
Җир тетрәүләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]2008 елның 12 маенда Сычуаньда көчле җир тетрәү булган, ул провинция шәһәрләренең күп өлешен җимергән. Җир тетрәүнең магнитудасы 7,9 балл булган. 22 майга торыш буенча хөкүмәт 50 мең һәлак булган кеше турында мәгълүмат бирә.
Тарихы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Неолит һәм Бронза гасыры чорында монда Сансиньдуй мәдәнияте булган (безнең эрага кадәр III—I меңьеллык). III гасырда Сычуань территориясе Шу патшалыгының нигезен хасил иткән. IV гасырда монда Чэн варвар патшалыгы оешкан. V гасырда Сычуань өстеннән гегемония табгачларга күчкән.
1911 елда провинциядә Сычуань фетнәсе башланган, ул Синьхай инкыйлабына кадәр булган.
1939 елда Сычуань провинциясенең көнбатыш өлеше аерым Сикан провинциясенә аерылып чыгарылган. 1950 елда Сикан провинциясенең көнбатыш өлеше Тибет автномияле районы составына кертелгән, калган өлеше 1955 елда янә Сычуань составына кертелгән.
Административ-территориаль бүленеш
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Провинция 21 административ-территориаль берәмлеккә бүленә: 17 шәһәр округына, 1 субпровинциаль әһәмиятле шәһәргә һәм 3 автономияле округка.
Карта | № | Татарча атамасы | Кытайча атамасы | Пиньинь | Статус |
---|---|---|---|---|---|
![]() | |||||
1 | Гардзе-Тибет АО | Gānzī Zàngzú Zìzhìzhōu | автоном округ | ||
2 | Нгава-Тибет-Цян АО | Ābà Zàngzú Qiāngzú Zìzhìzhōu | автоном округ | ||
3 | Мяньян | 绵阳 |
Miányáng Shì | Шәһәр округы | |
4 | Гуанъюань | 广元 |
Gǔangyúan Shì | Шәһәр округы | |
5 | Наньчун | Nánchōng Shì | Шәһәр округы | ||
6 | Бачжун | Bāzhōng Shì | Шәһәр округы | ||
7 | Дачжоу | 达州 |
Dázhōu Shì | Шәһәр округы | |
8 | Яань | Yǎ'ān Shì | Шәһәр округы | ||
9 | Чэнду | Chéngdū Shì | Субпровинция дәрәҗәсендәге шәһәр | ||
10 | Дэян | Déyáng Shì | Шәһәр округы | ||
11 | Суйнин | Sùiníng Shì | Шәһәр округы | ||
12 | Гуанъань | 广安 |
Guǎng'ān Shì | Шәһәр округы | |
13 | Мэйшань | Méishān Shì | Шәһәр округы | ||
14 | Цзыян | 资阳 |
Zīyáng Shì | Шәһәр округы | |
15 | Лэшань | 乐山 |
Lèshān Shì | Шәһәр округы | |
16 | Нэйцзян | Nèijiāng Shì | Шәһәр округы | ||
17 | Цзыгун | Zìgòng Shì | Шәһәр округы | ||
18 | Ибинь | Yíbīn Shì | Шәһәр округы | ||
19 | Лучжоу | 泸州 |
Lúzhōu Shì | Шәһәр округы | |
20 | Ляншань-Ий АО | 凉山 |
Liángshān Yízú Zìzhìzhōu | автоном округ | |
21 | Паньчжихуа | Pānzhīhūa Shì | Шәһәр округы |
Халкы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Провинция халкының күпчелеген Хань милләте кешеләре тәшкил итә (атап ук әйткәндә кытайлар). Шулай ук провинциядә и, наси, тибетлылар һәм цян халыклары яши. Тибетлылар, наси һәм и халкының провинция чикләрендә үз автономияле округлары бар - Гардзе-Тибет автономияле округы, Нгава-Тибет-Цян автономияле округы һәм Ляншань-Ий автономияле округы. Үз вакытында монда кайбер мәгълүматларга караганда верификацияләнмәгән озак яшәүче ЛиЦиньюнь булган, ул 256 ел яшәгән.
Икътисады
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Провинциядә авыл хуҗалыгы үскән - дөге һәм бодай үстерелә; провинция Кытай провинцияләре арасында дуңгыз ите җитештерү буенча беренче урынны һәм тут ефәк тукучы коконнары җыю буенча икенче урынны алып тора. Илдә хәмер җитештерүнең провинциянең өлеше 20%-тан артык. Провинция территориясендә Кытай Халык Җөмһүриятендә ванадий, кобальт һәм титан ятмаларының яртыдан артыгы һәм шулай ук әһәмияткә ия тимер руда һәм башка минераль казылмалар запаслары бар. Провинциядә сәнәгатьнең автомобил, аэрогаләм, металлургия, азык-төлек тармаклары үскән. Провинция Кытайның саклау сәнәгате һәм фәнни-техник потенциал үсеше ягыннан стратегик булып тора.
Мәдәният
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Сычуань провинциясендә 3000 ел элек булган корылмаларның бер комплексы табылган, ул 250 квадрат метрдан артык мәйдан били. Бу Цзиньша җимерекләрендә табылган иң зур һәм камил архитектур корылма дип фараз ителә. Табылган бина борынгы Цзиньша шәһәренең төньяк-көнчыгышында урнашкан. Казылмаларның мәйданы 2000 квадрат метр били. Археологлар сүзләре буенча ул Шан династиясенең хөкем итүенең соңында 3000 ел элек безнең эрага кадәр 1600-1100 елларда төзелгән булган. Озынлыгы 23 м һәм киңлеге 10 м булган борынгы бина биш киң бүлмәдән тора, шул ук вакытта гади кешенең торагы ул вакытта 5 метрга 3 метр алып торган. Экологик туризм карашы ягыннан төп карарга лаек урын булып Чэнду даирәләрендәге пандаларның тыюлыгы һәм питомнигы һәм панда Институты тора.
Дөнья мирасы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]ЮНЕСКОның Дөнья мирасы исемлегенә провинция территориясендә булган түбәндәге объектлар кертелгән:
- Цзючжайгоу Милли паркы;
- Хуанлун тыюлыгы пейзаж карарга лаек зонасы;
- Лэшаньда Будда сыны һәм Эмэйшань тавы
- Дуцзянъянь ирригацион системасы һәм Цинчэншань тавы;
- Зур панда резерватлары.
Чжан Цюнь
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Бу провинциядә Кытай Республикасының премьер-министры һәм чит эшләр министры Чжан Цюнь туган. Кытай хөкүмәтенең иң озак яшәүче җитәкчесе, ул 100 елдан артык яшәгән 12 дәүләт һәм хөкүмәт җитәкчеләре исемлегенә керә. Ул 7 ел (1940-1947) провинциянең губернаторы булган.
Тугандаш өлкәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Казахстан, Алматы облысы
- Баринас (штаты) , Венесуэла
- Валенсия (автономияле җәмгыяте), Испания
- Вашингтон (штаты), АКШ
- Брүссел башкала регионы, Бельгия
- Лестершир, Бөекбритания
- Мичиган, АКШ
- Мпумаланга, Көньяк Африка Җөмһүрияте
- Пернамбуку, Бразилия
- Хиросима Префектурасы, Япония
- Яманаси Префектурасы, Япония
- Пхёнан-Намдо, Төньяк Корея Халык Демократияле Җөмһүрияте
- Пьемонт, Италия
- Төньяк Рейн-Вестфалия, Германия
- Тольна (медье), Венгрия
- Фрисландия, Нидерландлар
- Чолла-Намдо, Көньяк Корея
- Көньяк Пиренейлар, Франция
Татарстан-Сычуань Бизнес Форумы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]2016 елның 4 маенда Татарстан-Сычуань Бизнес Форумы узды[1]. Анда Казан Университетлары ректорлары һәм Сычуань университетлары ректорлары арасында килешүләргә имза куелган. Сычуань икътисады, мәдәнияте турында сөйләнгән. Форум "КОРСТОН" үзәгендә үткән.
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]中国 四川 Sichuan Provincial Government 2012 елның 1 октябрь көнендә архивланган.- Large map of Sichuan