(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Ung thư phổi” – Wikipedia tiếng Việt
Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Ung thư phổi”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
n →‎Tham khảo: clean up, replaced: {{Tham khảo|2}} → {{tham khảo|30em}} using AWB
Đã cứu 3 nguồn và đánh dấu 0 nguồn là hỏng.) #IABot (v2.0.8.6
Dòng 18:
'''Ung thư phổi''' là căn bệnh trong đó xuất hiện một khối u ác tính được mô tả qua sự [[tăng sinh tế bào]] không thể kiểm soát trong các [[mô]] [[phổi]].<ref>{{chú thích web|title=Non-Small Cell Lung Cancer Treatment –Patient Version (PDQ®)|url=http://www.cancer.gov/types/lung/patient/non-small-cell-lung-treatment-pdq|website=NCI|access-date =ngày 5 tháng 3 năm 2016|date=ngày 12 tháng 5 năm 2015}}</ref> Nếu người bệnh không được điều trị, sự [[tăng trưởng tế bào]] này có thể lan ra ngoài [[phổi]] đến các mô hoặc bộ phận khác của cơ thể, quá trình này gọi là [[di căn]].<ref>{{chú thích sách | last1=Falk | first1=S | last2=Williams | first2=C | title=Lung Cancer&mdash;the facts | url=https://archive.org/details/lungcancer0000falk | edition=3rd | chapter=Chapter 1 | pages=[https://archive.org/details/lungcancer0000falk/page/3 3]&ndash;4 | publisher=Oxford University Press | year=2010 | isbn=978-0-19-956933-5 }}</ref> Hầu hết các loại [[ung thư]] khởi nguồn từ trong phổi (ung thư phổi nguyên phát) là [[ung thư biểu mô]],.<ref name=WCR2014Chp5.1>{{chú thích sách|title=World Cancer Report 2014|date=2014|publisher=World Health Organization|isbn=92-832-0429-8|pages=Chapter 5.1}}</ref> Ung thư phổi được chia làm hai loại chính là [[ung thư phổi tế bào nhỏ]] (SCLC) và [[ung thư phổi không phải tế bào nhỏ]] (NSCLC).<ref name=NCI2016Pt>{{chú thích web|title=Lung Cancer—Patient Version|url=http://www.cancer.gov/types/lung|website=NCI|access-date =ngày 5 tháng 3 năm 2016}}</ref> Triệu chứng phổ biến nhất của căn bệnh này là ho (bao gồm cả [[ho ra máu]]), sụt cân, khó thở, và [[đau ngực]].<ref name="Harrison">{{chú thích sách | last1=Horn | first1=L | last2=Lovly | first2=CM | last3=Johnson | first3=DH | title=Harrison's Principles of Internal Medicine | publisher=McGraw-Hill | editor-last=Kasper | editor-first=DL | editor-last2=Hauser | editor-first2=SL | editor-last3=Jameson | editor-first3=JL | editor-last4=Fauci | editor-first4=AS | editor-last5=Longo | editor-first5=DL | editor-last6=Loscalzo | editor-first6=J | year=2015 | chapter=Chapter 107: Neoplasms of the lung | edition=19th | isbn=978-0-07-180216-1 }}</ref>
 
Đa phần các ca ung thư phổi (85%) có nguyên nhân bắt nguồn từ việc [[hút thuốc lá]] trong một thời gian dài.<ref name="Merck">{{chú thích web|url=https://www.merckmanuals.com/professional/pulmonary-disorders/tumors-of-the-lungs/lung-carcinoma#sec05-ch062-ch062b-1405|title=Lung Carcinoma: Tumors of the Lungs|tác giả=|họ=Keith|tên=Robert L|ngày=2018-03|website=Merck Manual|publisher=Merck Manual Professional Edition, Online edition|archiveurl=https://archive.today/20191217063807/https://www.merckmanuals.com/professional/pulmonary-disorders/tumors-of-the-lungs/lung-carcinoma%23sec05-ch062-ch062b-1405#sec05-ch062-ch062b-1405|archivedate = ngày 17 tháng 12 năm 2019 |url-status=dead|access-date =ngày 17 tháng 12 năm 2019|df=}}</ref> Khoảng 10–15% trường hợp còn lại bệnh xảy ra ở những người chưa từng hút thuốc.<ref name="Thun">{{Chú thích tạp chí |vauthors=Thun MJ, Hannan LM, Adams-Campbell LL, etal | title=Lung cancer occurrence in never-smokers: an analysis of 13 cohorts and 22 cancer registry studies | journal=PLoS Medicine | volume=5 | issue=9 | pages=e185 |date=September 2008 | doi=10.1371/journal.pmed.0050185 | pmid=18788891 | pmc=2531137 }}</ref> Đối với những trường hợp này, nguyên nhân là do sự kết hợp của các [[di truyền|nhân tố di truyền]], việc tiếp xúc trực tiếp với khí [[radon]], [[amiăng]], [[hút thuốc thụ động]], hay [[ô nhiễm không khí|không khí ô nhiễm]].<ref name="O'Reilly">{{Chú thích tạp chí | last=O'Reilly | first=KM | author2=Mclaughlin AM | author3=Beckett WS | author4=Sime PJ | title =Asbestos-related lung disease | journal=American Family Physician | volume=75 | issue=5 | pages=683–688 | date=March 2007 | url=http://www.aafp.org/afp/20070301/683.html | pmid=17375514 | access-date=2016-03-06 | archive-date=2007-09-29 | archive-url=https://web.archive.org/web/20070929083111/http://www.aafp.org/afp/20070301/683.html }}</ref><ref name="MurrayNadel46">{{chú thích sách | author=Alberg AJ, Samet JM | title=Murray & Nadel's Textbook of Respiratory Medicine | publisher=Saunders Elsevier | year=2010 | chapter=Chapter 46 | edition=5th | isbn=978-1-4160-4710-0 }}</ref><ref name="AUTOREF">{{chú thích web |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK44324/ |author=Carmona, RH |publisher=U.S. Department of Health and Human Services |title=The Health Consequences of Involuntary Exposure to Tobacco Smoke: A Report of the Surgeon General |date=ngày 27 tháng 6 năm 2006 |quote=Secondhand smoke exposure causes disease and premature death in children and adults who do not smoke.}} Retrieved 2014-06-16</ref><ref name="AUTOREF1">{{Chú thích tạp chí |url=http://monographs.iarc.fr/ENG/Monographs/vol83/mono83.pdf |format=PDF |publisher=WHO International Agency for Research on Cancer |title=Tobacco Smoke and Involuntary Smoking |journal=IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans |volume=83 |year=2004 |quote=There is sufficient evidence that involuntary smoking (exposure to secondhand or 'environmental' tobacco smoke) causes lung cancer in humans.&nbsp;... Involuntary smoking (exposure to secondhand or 'environmental' tobacco smoke) is carcinogenic to humans (Group 1). }}</ref> Ung thư phổi có thể quan sát qua những tấm ảnh X quang ngực và [[chụp cắt lớp vi tính]] (CT).<ref name="Merck"/> Cách thức chẩn đoán là làm [[sinh thiết]] và thường được thực hiện bằng [[nội soi phế quản]] hay theo chỉ dẫn của chụp cắt lớp.<ref name="Holland-Frei78">{{chú thích sách | vauthors=Lu C, Onn A, Vaporciyan AA, etal | title=Holland-Frei Cancer Medicine | edition=8th | chapter=78: Cancer of the Lung | publisher=People's Medical Publishing House | year=2010 |isbn=978-1-60795-014-1 }}</ref><ref name="Collins">{{Chú thích tạp chí | last=Collins | first=LG | author2=Haines C | author3=Perkel R | author4=Enck RE | title=Lung cancer: diagnosis and management | journal=American Family Physician | volume=75 | issue=1 | pages=56–63 | publisher=American Academy of Family Physicians | date=January 2007 | url=http://www.aafp.org/afp/20070101/56.html | pmid=17225705 | access-date=2016-03-06 | archive-date=2007-09-29 | archive-url=https://web.archive.org/web/20070929104510/http://www.aafp.org/afp/20070101/56.html }}</ref>
 
Phương pháp phòng bệnh là tránh các nhân tố nguy cơ như khói thuốc và không khí ô nhiễm.<ref name=NCI2015Pre>{{chú thích web|title=Lung Cancer Prevention–Patient Version (PDQ®)|url=http://www.cancer.gov/types/lung/patient/lung-prevention-pdq#section/_12|website=NCI|access-date =ngày 5 tháng 3 năm 2016|date=ngày 4 tháng 11 năm 2015}}</ref> Việc điều trị và kết quả lâu dài phụ thuộc vào loại ung thư, giai đoạn bệnh (mức độ lây lan của khối u), và sức khỏe của người bệnh.<ref name="Merck"/> Đa số trường hợp là không thể chữa khỏi.<ref name=NCI2016Pt/> Các phương pháp chữa trị phổ biến gồm có [[phẫu thuật]], [[hóa trị liệu|hóa trị]] và [[xạ trị]].<ref name="Merck"/> Ung thư phổi không phải tế bào nhỏ đôi khi áp dụng phương pháp phẫu thuật, còn với ung thư phổi tế bào nhỏ thì hóa trị và xạ trị thường đạt hiệu quả tốt hơn.<ref>{{chú thích sách | last=Chapman | first=S |author2=Robinson G |author3=Stradling J |author4=West S | title=Oxford Handbook of Respiratory Medicine | edition=2nd | chapter=Chapter 31 | publisher=Oxford University Press | year=2009 | isbn=978-0-19-954516-2 }}</ref>
Dòng 46:
[[Hút thuốc]], đặc biệt là [[thuốc lá điếu]], cho đến nay là tác nhân chính gây ra ung thư phổi. Trong khói thuốc lá có chứa ít nhất 73 [[tác nhân gây ung thư|chất gây ung thư]] đã biết,<ref name="Hecht">{{Chú thích tạp chí | last=Hecht | first=SS | title=Lung carcinogenesis by tobacco smoke |journal=International Journal of Cancer | volume=131 | issue=12 | pages=2724–2732 | year=2012 | pmid=22945513 | doi=10.1002/ijc.27816 | pmc=3479369 }}</ref> như là [[benzo(a)pyren]],<ref>{{chú thích sách | last1=Kumar | first1=V | author2=Abbas AK | author3=Aster JC | year=2013 | title=Robbins Basic Pathology |edition=9th | publisher=Elsevier Saunders | pages=199 | chapter=Chapter 5 | isbn=978-1-4377-1781-5 }}</ref> [[NNK]], [[buta-1,3-dien]], và một [[radionuclit|đồng vị phóng xạ]] của poloni đó là [[poloni-210]].<ref name="Hecht"/> Tại các nước phát triển, 90% số ca tử vong do ung thư phổi ở nam giới trong năm 2000 được cho là do hút thuốc, tỉ lệ này đối với phụ nữ là 70%.<ref name="Peto">{{chú thích sách | vauthors=Peto R, Lopez AD, Boreham J, etal | title=Mortality from smoking in developed countries 1950–2000: Indirect estimates from National Vital Statistics | publisher=Oxford University Press | year=2006 | url=http://www.ctsu.ox.ac.uk/~tobacco/ | isbn=0-19-262535-7 | url-status=live | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070905151935/http://www.ctsu.ox.ac.uk/~tobacco/ | archivedate=ngày 5 tháng 9 năm 2007 | df=dmy-all }}</ref> Hút thuốc cũng là nguyên nhân của khoảng 85% số ca mắc bệnh.<ref name="Merck"/>
 
Việc hít phải khói thuốc từ một người khác đang hút thuốc, hay thường được gọi là [[hút thuốc thụ động]], là một trong những nguyên nhân gây ra ung thư phổi ở những người không hút thuốc. Các nghiên cứu tới từ Mỹ,<ref name="AUTOREF7">{{Chú thích tạp chí | last=California Environmental Protection Agency | title=Health effects of exposure to environmental tobacco smoke. California Environmental Protection Agency |journal=Tobacco Control | volume=6 | issue=4 | pages=346–353 | year=1997 | url=http://www.druglibrary.org/schaffer/tobacco/caets/ets-main.htm | pmid=9583639 | doi=10.1136/tc.6.4.346 | pmc=1759599 }}</ref><ref>{{Chú thích tạp chí | authorlink=Centers for Disease Control and Prevention | title=State-specific prevalence of current cigarette smoking among adults, and policies and attitudes about secondhand smoke—United States, 2000 | journal=Morbidity and Mortality Weekly Report | volume=50 | issue=49 | pages=1101–1106 | publisher=CDC |location=Atlanta, Georgia|date=December 2001 | url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5049a1.htm | pmid=11794619 | author1=Centers for Disease Control and Prevention (CDC) }}</ref><ref name="Alberg">{{Chú thích tạp chí | last=Alberg | first=AJ | author2=Samet JM | title=Epidemiology of lung cancer | journal=Chest | volume=132 | issue=S3 | pages=29S–55S | publisher=American College of Chest Physicians | date=September 2007 | url=http://chestjournal.chestpubs.org/content/132/3_suppl/29S.long | pmid=17873159 | doi=10.1378/chest.07-1347 | access-date=2016-03-07 | archive-date=2020-03-29 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200329053623/http://chestjournal.chestpubs.org/content/132/3_suppl/29S.long }}</ref> châu Âu,<ref>{{Chú thích tạp chí | last=Jaakkola | first=MS | author2=Jaakkola JJ | title=Impact of smoke-free workplace legislation on exposures and health: possibilities for prevention |journal=European Respiratory Journal | volume=28 | issue=2 | pages=397–408 | date=August 2006 | url=http://erj.ersjournals.com/content/28/2/397.long | pmid=16880370 | doi=10.1183/09031936.06.00001306 }}</ref> và Anh<ref>{{Chú thích tạp chí | last=Parkin | first=DM | title=Tobacco—attributable cancer burden in the UK in 2010 | journal=British Journal of Cancer | volume=105 | issue=Suppl. 2 | pages=S6–S13 |date=December 2011 | pmid=22158323 | doi=10.1038/bjc.2011.475 | url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3252064/?tool=pubmed | pmc=3252064}}</ref> đã cùng nhất quán chỉ ra mức độ rủi ro là gia tăng đáng kể đối với những trường hợp hút thuốc thụ động.<ref name="Taylor">{{Chú thích tạp chí | last=Taylor | first=R | author2=Najafi F | author3=Dobson A | title=Meta-analysis of studies of passive smoking and lung cancer: effects of study type and continent | journal=International Journal of Epidemiology | volume=36 | issue=5 | pages=1048–1059 | date=October 2007 | url=http://ije.oxfordjournals.org/content/36/5/1048.long | pmid=17690135 | doi=10.1093/ije/dym158 }}</ref> Nguy cơ mắc bệnh đối với những người sống cùng với người hút thuốc tăng lên từ 20–30% trong khi đối với những người làm việc trong môi trường có khói thuốc là 16–19%.<ref>{{chú thích web|title=Frequently asked questions about second hand smoke|url=http://www.who.int/tobacco/research/secondhand_smoke/faq/en/index.html|work=World Health Organization|access-date =ngày 25 tháng 7 năm 2012}}</ref> Các nghiên cứu chỉ ra khói thuốc bay ra ngoài không khí từ điếu thuốc cháy (sidestream smoke) nguy hiểm hơn nhiều so với loại khói mà người hút thuốc trực tiếp hít vào (mainstream smoke).<ref name="Schick">{{Chú thích tạp chí | last=Schick | first=S | author2=Glantz S | title=Philip Morris toxicological experiments with fresh sidestream smoke: more toxic than mainstream smoke | journal=Tobacco Control | volume=14 | issue=6 | pages=396–404 |date=December 2005 | pmid=16319363 | doi=10.1136/tc.2005.011288 | pmc=1748121 }}</ref>
 
Khói cần sa cũng chứa nhiều chất gây ung thư tương tự như khói thuốc lá.<ref>{{Chú thích tạp chí | last=Greydanus | first=DE |author2=Hawver EK | author3=Greydanus MM | title=Marijuana: current concepts | journal=Frontiers in Public Health | volume=1 | issue=42 |date=October 2013 | pmid=24350211 | doi=10.3389/fpubh.2013.00042 | pmc=3859982 }}</ref> Tuy nhiên, mối quan hệ giữa việc hút [[cần sa]] và nguy cơ mắc ung thư phổi là không rõ ràng.<ref>{{chú thích tạp chí|last1=Owen|first1=KP|last2=Sutter|first2=ME|last3=Albertson|first3=TE|title=Marijuana: respiratory tract effects.|journal=Clinical reviews in allergy & immunology|date=February 2014|volume=46|issue=1|pages=65–81|pmid=23715638|doi=10.1007/s12016-013-8374-y}}</ref><ref>{{chú thích tạp chí|last1=Joshi|first1=M|last2=Joshi|first2=A|last3=Bartter|first3=T|title=Marijuana and lung diseases.|journal=Current Opinion in Pulmonary Medicine|date=March 2014|volume=20|issue=2|pages=173–179|pmid=24384575|doi=10.1097/mcp.0000000000000026}}</ref> Một cuộc xem xét lại thực hiện năm 2013 đã không tìm thấy sự gia tăng nguy cơ từ việc dùng cần sa ít đến trung bình.<ref>{{chú thích tạp chí|last1=Tashkin|first1=DP|title=Effects of marijuana smoking on the lung.|journal=Annals of the American Thoracic Society|date=June 2013|volume=10|issue=3|pages=239–47|pmid=23802821|doi=10.1513/annalsats.201212-127fr}}</ref> Tuy nhiên đợt kiểm tra năm 2014 lại chỉ ra hút cần sa làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc ung thư phổi.<ref>{{Chú thích tạp chí | last=Underner | first=M | author2=Urban T | author3=Perriot J | title=Cannabis smoking and lung cancer | journal=Revue des Maladies Respiratoires | volume=31 | issue=6 | pages=488–498 | date=June 2014 | pmid=25012035 | doi=10.1016/j.rmr.2013.12.002 }}</ref>
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Ung_thư_phổi”