Xem mã nguồn của Quark xuống

{{Infobox Particle
| bgcolour =
| name = Quark xuống
| image = 
| caption = 
| num_types = 
| composition = [[Hạt sơ cấp]]
| family = [[Fermion]]
| group = [[Quark]]
| generation = Thứ nhất
| interaction = [[Tương tác mạnh]], [[tương tác yếu]], [[tương tác điện từ]], [[tương tác hấp dẫn]]
| particle = 
| antiparticle = Phản quark xuống ({{SubatomicParticle|Down antiquark}})
| theorized = Murray Gell-Mann (1964)<br />George Zweig (1964)<br />
| discovered = [[SLAC]] (1968)
| symbol = d
| mass = 3.5–6.0&nbsp;[[Electronvolt|MeV]]/[[tốc độ ánh sáng|c]]<sup>2</sup>
| decay_time = 
| mean_lifetime = Bền vững
| electric_charge = −{{frac|1|3}} [[điện tích|e]]
| color_charge = có
| spin = {{frac|1|2}}
| num_spin_states = 
}}
'''Quark xuống''' là [[hạt cơ bản]], nằm trong gia đình [[fermion]], nhóm [[quark]], thế hệ thứ nhất. Lý thuyết về quark dưới được đưa ra vào năm 1964 bởi [[Murray Gell-Mann]] và [[George Zweig]], đến năm 1968 được thực nghiệm bởi [[máy gia tốc hạt|máy gia tốc]] SLAC.

==Lịch sử==
[[Tập tin:Murray Gell-Mann at Lection.JPG|thumb|200px|[[Murray Gell-Mann]]]]
[[Tập tin:George Zweig.jpg|thumb|200px|[[George Zweig]]]]
Vào thời kỳ đầu của [[vật lý hạt]] (nửa đầu thế kỷ 20), các hạt [[hadron]] như [[proton]], [[neutron]] và [[pion]] được cho là các [[hạt cơ bản]]. Tuy nhiên, khi các hạt hadron mới được phát hiện, "vườn thú hạt'" đã phát triển từ một vài hạt vào đầu những năm 1930 và 1940 lên hàng chục hạt vào những năm 1950. Mối quan hệ giữa mỗi hạt trong số chúng là không rõ ràng cho đến năm 1961, khi [[Murray Gell-Mann]]<ref>
{{Chú thích sách
 |author=M. Gell-Mann
 |year=2000 |orig-year=1964
 |chapter=The Eightfold Way: A theory of strong interaction symmetry
 |editor=M. Gell-Mann, Y. Ne'eman
 |title=The Eightfold Way
 |page=11
 |publisher=[[Westview Press]]
 |isbn=978-0-7382-0299-0
}}<br> Original: {{Cite document
 |author=M. Gell-Mann
 |year=1961
 |title=The Eightfold Way: A theory of strong interaction symmetry
 |work=[[Synchrotron Laboratory]] Report CTSL-20
 |publisher=[[California Institute of Technology]]
 }}</ref> và [[Yuval Ne'eman]]<ref>
{{Chú thích sách
 |author=Y. Ne'eman
 |year=2000 |orig-year=1964
 |chapter=Derivation of strong interactions from gauge invariance
 |editor=M. Gell-Mann, Y. Ne'eman
 |title=The Eightfold Way
 |publisher=[[Westview Press]]
 |isbn=978-0-7382-0299-0
}}<br>Original {{Chú thích tạp chí
 |author=Y. Ne'eman
 |year=1961
 |title=Derivation of strong interactions from gauge invariance
 |journal=[[Nuclear Physics (journal)|Nuclear Physics]]
 |volume=26 |pages=222–229
 |doi=10.1016/0029-5582(61)90134-1
 |bibcode = 1961NucPh..26..222N
 |issue=2 }}</ref> (nghiên cứu độc lập với nhau) đề xuất một sơ đồ phân loại hadron được gọi là [[Bát Chính Đạo (vật lý)|Bát Chính Đạo]], hoặc theo thuật ngữ kỹ thuật hơn, [[SU(3)]] đối xứng [[Hương (vật lý hạt)|hương]].

Sơ đồ phân loại này đã tổ chức các hadron thành các [[bội số isospin]], nhưng cơ sở vật lý đằng sau nó vẫn chưa rõ ràng. Năm 1964, Gell-Mann<ref name="Gell-Man1964">
{{Chú thích tạp chí
 |author=M. Gell-Mann
 |title=A Schematic Model of Baryons and Mesons
 |journal=[[Physics Letters]]
 |volume=8 |issue=3 |pages=214–215
 |year=1964
 |doi=10.1016/S0031-9163(64)92001-3
|bibcode=1964PhL.....8..214G
}}</ref> và [[George Zweig]]<ref name="Zweig1964a">
{{Chú thích tạp chí
 |author=G. Zweig
 |title=An SU(3) Model for Strong Interaction Symmetry and its Breaking
 |journal=CERN Report No.8181/Th 8419
 |year=1964
}}</ref><ref name="Zweig1964b">
{{Chú thích tạp chí
 |author=G. Zweig
 |title=An SU(3) Model for Strong Interaction Symmetry and its Breaking: II
 |journal=CERN Report No.8419/Th 8412
 |year=1964
}}</ref> (nghiên cứu độc lập với nhau) đề xuất [[mô hình quark]], sau đó chỉ bao gồm các [[quark lên]], xuống và [[Quark lạ|lạ]].<ref name="Carithers">
{{Chú thích tạp chí
 |author=B. Carithers, P. Grannis
 |title=Discovery of the Top Quark
 |url=http://www.slac.stanford.edu/pubs/beamline/25/3/25-3-carithers.pdf |journal=[[Beam Line (journal)|Beam Line]]
 |volume=25 |issue=3 |pages=4–16
 |year=1995
 |access-date=2008-09-23
}}</ref> Tuy nhiên, trong khi mô hình quark giải thích được Bát Chính Đạo, không có bằng chứng trực tiếp nào về sự tồn tại của hạt quark được tìm thấy cho đến năm 1968 tại [[Trung tâm Máy gia tốc tuyến tính Stanford]].<ref name="Bloom">
{{Chú thích tạp chí
 |author=E. D. Bloom|title=High-Energy Inelastic ''e''–''p'' Scattering at 6° and 10°
 |journal=[[Physical Review Letters]]
 |volume=23 |issue=16 |pages=930–934
 |year=1969
 |doi=10.1103/PhysRevLett.23.930
|bibcode=1969PhRvL..23..930B
 |display-authors=etal
 |doi-access=free
 }}</ref><ref name="Breidenbach">
{{Chú thích tạp chí
 |author=M. Breidenbach
 |s2cid=2575595
 |title=Observed Behavior of Highly Inelastic Electron–Proton Scattering
 |journal=[[Physical Review Letters]]
 |volume=23 |issue=16 |pages=935–939
 |year=1969
 |doi=10.1103/PhysRevLett.23.935
 |bibcode=1969PhRvL..23..935B
 |osti=1444731
 |display-authors=etal}}</ref>. Các thí nghiệm [[tán xạ không đàn hồi]] sâu chỉ ra rằng các [[proton]] có cấu trúc con, và các proton làm từ ba hạt cơ bản hơn đã giải thích dữ liệu (do đó xác nhận mô hình quark).<ref>
{{Chú thích web
 |author      = J. I. Friedman
 |title       = The Road to the Nobel Prize
 |url         = http://www.hueuni.edu.vn/hueuni/en/news_detail.php?NewsID=1606&PHPSESSID=909807ffc5b9c0288cc8d137ff063c72
 |publisher   = [[Hue University]]
 |access-date  = 2008-09-29
 |url-status     = dead
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20081225093044/http://www.hueuni.edu.vn/hueuni/en/news_detail.php?NewsID=1606&PHPSESSID=909807ffc5b9c0288cc8d137ff063c72
 |archive-date = 2008-12-25
}}</ref>

Lúc đầu, mọi người miễn cưỡng xác định ba vật thể là quark, thay vào đó thích mô tả [[mô hình Parton]] của [[Richard Feynman]],<ref>
{{Chú thích tạp chí
 |author=R. P. Feynman
 |title=Very High-Energy Collisions of Hadrons
 |journal=[[Physical Review Letters]]
 |volume=23 |issue=24 |pages=1415–1417
 |year=1969
 |doi=10.1103/PhysRevLett.23.1415
 |bibcode=1969PhRvL..23.1415F
 |url=https://authors.library.caltech.edu/3871/1/FEYprl69.pdf
}}</ref><ref>
{{Chú thích tạp chí
 |author=S. Kretzer |author2=H. Lai |author3=F. Olness |author4=W. Tung
 |title=CTEQ6 Parton Distributions with Heavy Quark Mass Effects
 |journal=[[Physical Review D]]
 |volume=69 |issue=11 |page=114005
 |year=2004
 |arxiv=hep-ph/0307022
 |doi=10.1103/PhysRevD.69.114005
 |bibcode = 2004PhRvD..69k4005K
|s2cid=119379329 }}</ref><ref name="Griffiths">
{{Chú thích sách
 |author=D. J. Griffiths
 |title=Introduction to Elementary Particles
 |url=https://archive.org/details/introductiontoel00grif_077
 |url-access=limited
 |page=[https://archive.org/details/introductiontoel00grif_077/page/n49 42]
 |publisher=[[John Wiley & Sons]]
 |year=1987
 |isbn=978-0-471-60386-3
}}</ref> nhưng theo thời gian lý thuyết quark đã được chấp nhận.<ref>
{{Chú thích sách
 |author=M. E. Peskin, D. V. Schroeder
 |year=1995
 |title=An introduction to quantum field theory
 |url=https://archive.org/details/introductiontoqu0000pesk
 |url-access=registration
 |page=[https://archive.org/details/introductiontoqu0000pesk/page/556 556]
 |publisher=[[Addison–Wesley]]
 |isbn=978-0-201-50397-5
}}</ref>

==Tham khảo==
{{tham khảo}}
{{Sơ khai}}
{{Hạt cơ bản}}

[[Thể loại:Quark]]