Ôn đới

Phân chia các khu vực khí hậu thế giới khi xét theo đường đẳng nhiệt

Ôn đới là một khu vực khí hậu nằm tại các vĩ độ từ cận kề cận nhiệt đới tới các vòng cực của Trái Đất. Miền ôn đới thể hiện các mùa một cách rõ rệt và tồn tại ở cả Bắc bán cầu lẫn Nam bán cầu. Khí hậu trong miền này biến đổi từ khí hậu hải dương với sự biến thiên nhiệt độ tương đối nhỏ và lượng giáng thủy lớn cho tới khí hậu lục địa với sự thay đổi về nhiệt độ lớn hơn và tương đối khô hơn. Về mặt khí tượng học thì phần lớn miền ôn đới có gió thịnh hành là hướng tây-đông.

Định nghĩa các đới khí hậu

Có nhiều kiểu định nghĩa ôn đới khác nhau.

Ôn đới định nghĩa theo vĩ độ

Kiểu định nghĩa đơn giản nhất dựa trên các đường chí tuyến và các vòng cực, nghĩa là dựa theo vĩ độ. Theo định nghĩa này thì ôn đới có hai nửa ở hai bán cầu của Trái Đất. Miền ôn đới Bắc bán cầu nằm từ phía trên đường Bắc chí tuyến ( khoảng 23,5° vĩ bắc) tới vòng Bắc cực (66,5° vĩ bắc) còn miền ôn đới Nam bán cầu nằm từ phía dưới đường Nam chí tuyến ( khoảng 23,5° vĩ nam) tới vòng Nam cực (66,5° vĩ nam).

Các kiểu định nghĩa khác dựa vào các đường đẳng nhiệt với sự tính toán nhiệt độ trung bình của các tháng ấm nhất và các tháng lạnh nhất. Kiểu định nghĩa này phản ánh các thay đổi khí hậu chính xác hơn nhưng làm cho nó trở thành phức tạp hơn đối với những người không chuyên. Theo các định nghĩa kiểu này thì nhiệt độ trung bình hàng năm của miền ôn đới nằm ở ngưỡng khoảng 8 °C (46 °F). Do ranh giới xác định cận nhiệt đới thường được coi là nhiệt độ trung bình cả năm ở ngưỡng 20 °C; nên mọi khu vực có nhiệt độ trung bình cả năm dưới ngưỡng này đều thuộc vể hoặc là miền ôn đới hoặc là miền hàn đới.

Phân chia của ôn đới, phần màu xanh lục là ôn đới ấm, phần hồng tím là ôn đới lạnh

Thông thường người ta hay chia miền ôn đới thành 3 kiểu khác nhau là ôn đới ấm, ôn đới mát và ôn đới lạnh hoặc thành khí hậu hải dương, khí hậu Địa Trung Hải và khí hậu lục địa, mặc dù các ranh giới giữa chúng nói chung là ít rõ ràng.

Ôn đới ấm

Đối với khu vực ôn đới ấm, có 2 định nghĩa khác nhau:

1. Khu vực với nhiệt độ trung bình cả năm trong những tháng ấm nhất là trên 20 °C.
2. Khu vực với nhiệt độ trung bình cả năm trong những tháng ấm nhất là trên 10 °C, trong những tháng lạnh nhất là trên 0 °C.

Ôn đới lạnh

Thuộc về miền này là các khu vực với nhiệt độ trung bình cả năm là dưới 0 °C và nhiệt độ trung bình trong các tháng ấm nhất là trên 10 °C. Tất cả các khu vực với nhiệt độ trung bình trong các tháng ấm nhất dưới 10 °C đều thuộc về miền hàn đới.

Thực vật

Thảm thực vật trong miền ôn đới chủ yếu bao gồm rừng cây lá kim, rừng hỗn hợp và rừng gỗ cứng. Tuy nhiên, trong khu vực gần giữa đại lục còn có các thảo nguyên đồng cỏ cũng như các sa mạc và bán sa mạc.

Lượng giáng thủy hàng năm thông thường được coi là đủ, với chiều giảm dần từ phía tây sang phía đông do tính chất của khí hậu lục địa tăng dần lên. Tuy nhiên lượng giáng thủy này là không đủ để thâm canh ngũ cốc. Để gieo trồng ngũ cốc theo kiểu thâm canh cần phải bổ sung thêm nước nhờ thủy lợi.

Xem thêm

• Khí hậu ôn đới lạnh
• Khí hậu hải dương
• Khí hậu lục địa
• Hàn đới
• Nhiệt đới
• Cận nhiệt đới
• Các đới khí hậu