Yến phi quyền

Yến Phi Quyền (chữ Hán: 飛ひ 燕つばめ 拳こぶし) là bài danh quyền của võ cổ truyền Việt Nam. Tương truyền, bài quyền thảo Yến Phi này do Nguyễn Huệ sáng tạo để các nghĩa binh Tây Sơn rèn luyện trong giai đoạn trước khi đưa quân ra Bắc Hà.

Đặc điểm

Bài quyền mô phỏng các động tác lướt, bay dịu dàng của con chim yến (én) nên thân pháp với các thế tấn nhẹ nhàng, linh hoạt khi tấn công và kín đáo khi phòng thủ, nhiều thế tấn đứng trên một chân. Thủ pháp khoáng đạt rộng mở với những chiêu thức sải rộng cánh. Đòn thế tấn công đối thủ thường bằng cạnh tay chém, mũi bàn tay đâm và các ngón tay móc hổ trảo. Cước pháp trong bài là các đòn đá bằng cạnh chân và móc vòng đánh gót.

Nội dung

Bài thảo Yến Phi Quyền của Võ cổ truyền Bình Định gồm có 8 câu thiệu Hán-Việt theo thể thơ Thất Ngôn Bát Cú (56 chữ), chứa đựng những chiêu thức liên hoàn công thủ, đặc trưng của Võ Việt Nam. Bên cạnh bài thiệu gốc, còn có bài phú kèm theo mà ngày nay nhiều võ phái có gốc từ Bình Định cho rằng đó là bài thiệu bằng thơ lục bát.

Bài Thảo Bộ « Yến Phi Quyền » (燕つばめ 飛ひ 拳けん) của Võ Trận Cổ Truyền Bình Định gồm có 8 câu Thiệu viết bằng Hán Việt theo thể Thơ Thất Ngôn Bát Cú (56 chữ) mật mã hóa những Chiêu Thức liên hoàn công thủ.

     Đây là một trong những bài Thảo pháp hiếm hoi mà bài Thiệu Võ không bị phạm một lỗi chánh-tả nào cả, và sự Phân Thế rõ ràng mạch lạc, dẫn nhập cho bài Thảo Ngọc Trảng Quyền (玉たま 琖 拳けん) - mà tên thật là Mộc Thiều Quyền (沐 髫 拳けん) - đã được dùng để ứng thí Võ Cử ngày xưa.

     Những Chiêu Thức trong Quyền pháp « Yến-Phi » này, khi nhìn sơ qua thấy như cánh Chim Én ẻo lã bay bướm, nhưng khi lâm trận thật sự mới thấy sự dũng mãnh và quyết liệt của môn Võ Trận nước Đại Việt.

Lời thiệu Hán Việt:

YẾN PHI THẢO PHÁP

Yến phi biến thế bái tổ tiền

Tam câu tam đả đoạt tranh tiên

Thần đồng xuất bộ quy sào toạ

Song phi quyển dực phục thân kiên

Hổ bộ hồi thành uy Triệu tử

Phượng hoàng độc cước phá giang biên

Long phi biến thế khai lưỡng túc

Vọng bái hoàn nguyên thảo pháp truyền

(Sưu tầm tại đất võ Bình Định)

Dị bản:

YẾN PHI THẢO PHÁP

Yến phi biến thế bái tổ tiền

Tam câu tam đả đoạt tranh tiên

Thần đồng xuất bộ quy sào thoái

Song phi quyển dực đảo luân liên

Triệu tử hồi thành oai hổ bộ

Bình sa phượng lạc thủ thân kiên

Song phi cước xuất long phi biến

Vọng bái hoàn nguyên hậu thế truyền

Lời thiệu thơ lục bát:

Bước vào biến thế Yến Phi

Tam câu tam đả tức thì làm xong

Rồi lại biến thế Thần Đồng

Rồi về Yến bãi chực phòng song phi

Phi rồi cuốn cánh nép vi

Lập thế bộ hổ hồi về Triệu Công

Ví dù nó có lướt xông

Thì ta biến thế Phượng Hoàng một chân

Bái tổ sư lập như tiền.

(Võ phái Bình Định Sa Long Cương)

Dị bản:

YẾN PHI THẢO PHÁP

Bước vào biến thế én bay

Tam câu tam đả tức thì làm xong

Rồi lại biến thế Thần Đồng

Hồi về yến bãi chực phòng song phi

Phi rồi cuốn cánh nép vi

Lập thế bộ hổ hồi về Triệu Công

Ví dù nó có lướt xông

Thì ta biến thế Phượng hoàng một chân

Rồi lại biến thế rồng bay

Chân trước giậm đá chân sau tiếp liền

Y như pháp thảo lời truyền

Giữ trong nội thế để truyền hậu lai

Bái tổ sư lập như tiền.

(Tài liệu Võ đường Phan Thọ - Võ cổ truyền Bình Định)

Dị bản:

YẾN PHI THẢO PHÁP

Bước vào biến thế Yến phi

Tam phi, tam đả tức thì thành công

Rồi lại biến thế nhi đồng

Hồi về Yến bãi chực phần song phi

Phi rồi cuốn cánh nép mình

Lập "Hổ bộ" thế, trở về Triệu Công

Ví dầu người có lướt xông

Bộ tay đảo thế "Phụng vì", "Lưỡng nghi"

Rồi lại biến thế Long phi

Chân trước dậm đá, chân sau tiếp liền

Y như pháp thảo lời truyền

Giữ trong nội thế, để truyền hậu lai

Vọng bái Tổ, lập như tiền.

(Theo sách Lịch sử Võ Học Việt Nam - Phạm Phong)

Tham khảo

• Sách Lịch sử Võ học Việt Nam
• Giáo trình Bình Định Sa Long Cương
• Yến Phi, thiệu, đồ hình, diễn thế, trên Sổ tay Võ thuật, số tháng 4 năm 1995, Nhà xuất bản Thành phố Hồ Chí Minh