Kroaizje
De kroaizje of couroage, courage es iets da je nôdig eit oa je allêne of bykans allêne iet lastigs moe doen terbinst datter olle sôortn van tegenwerkienge es.
Kroaizje is êen van de vier kardinoale deugdn, en psychologisch kenmerk en en karaktertrek. 't Is de meugelikhie de confrontoatie met lichoamelikke pyne, tegenslag en levensbedreiging, ounzekerhie en intimidoatie an te neemn en te deurstoan. Soms es d'r ounderschyd gemakt tussen lichoamelikke kroaizje en morele kroaizje.
Kroaizje of moed eije dus nôdig vô en byzoundre grôte en lange inspannienge te doen, vô en indernisse te neemn woa da je schrikkelik tegen ipzie of vô iets te beginn da schier ounmeugelik es vô te lukkn.
Kroaizje komt van 't Franske "courage".
Er zyn der die peizn da dadde en typische eigenschap is van de West-Vloamiengn (zie bronn): nie vele zeggn moa veel kroaizje. Doardeure zyn d'r allesins vele West-Vloamiengn en Flandriens beroemd gekommn.
Deugd
[bewerkn | brontekst bewerken]Kroaizje is et tegendêel van laffehie, maar ook van leeghie of zwakkehie. An 't ander uterste van kroaizje ligt roekelôoshie, stootmoedighie zounder bezinnienge, zounder rekenienge t'oudn met 't lot of den toevol, zounder nederighie tegenover zichzelve en barmertighie tegenover andren.
Kroaizje als deugd verounderstelt ne vorme van belangelooshie, altruïsme of edelmoedighie. Kroaizje is ne deugd oat'ie in dienste stoat van ne mins of van en algemêne of edelmoedige zoake.
Kroaizje es nôdig oajje me kennisse, wishied en gelôof nie mêe toekomt. 't Es de kennisse van de diengn die te vrêezn zyn, achter de kennisse, en van de diengn die 't nie zyn (zie o.a. Plato).
Kroaizje eit betrekkienge ip d'angste en dreigienge in de toekomst, maar vôorol ip 't eedn. Kroaizje bestoat vôoral in 't eedn, 't mêest nabye roakpunt met de noaste toekomste, stante pede. De wille om in de toekomste courageus te zyn of in 't verleen courageus te zyn gewist es veelêer denkbêeldig en laf.
Kroaizje is individueel en persôonlik. 't Is gêen geweetn moar een besluut, gêen gedacht moar ne doad. Kroaizje es soms een zoake van wils- of gêesteskracht genoemd, 't streevn bly te zyn en wel te doene tegenover d'indernissen, die tallôos zyn (zie o.a. Spinoza).
Dedien die vecht met de kroaizje van de wanôpe, doet dadde uut colère of hoat, omdat 't moet, omdat et tegenoverdêel lafehie zou zyn, omwille van de schônehie & 't ethische.
Karaktertrek
[bewerkn | brontekst bewerken]Kroaizje es als karaktertrek 't feit da'je nie rap benauwd zyt, ofwel omda'je er letter gevoelig voor zyt, ofwel omdajje benauwdighie gemakkelik of zelfs geirne verdroagt.
Bronn
[bewerkn | brontekst bewerken]- André Comte-Sponville
, Kleine verhandeling over de grote deugden, Uitgeverij Atlas, 1997, p. 59-77