Nûton
On nûton (on dit eto on sotea, pus coinreçmint on dûhon, on måssotea), c' est on ptit tolu, ene sôre di lûton ki vikéve dins des trôs d' rotche del Walonreye, et rinde des siervices ås djins.
Li cmere si lome nûtonete, mins c' est bråmint pus råle. Gn a dipus d' dijh nûtons po ene nûtonete.
Bråmint des trôs d' rotches di Walonreye si lomnut "Trô des nûtons".
Discrijhaedje
Li grandeur d' on nûton n' est nén bén cnoxhowe. Ça ireut di 15 bons cintimetes (sins conter leu bounete) a 50 cm.
Siervices rindous azès djins
Po k' i rindexhe ces siervices la, i lzî fåt mete li sacwè a rfé divant leu trô, a l' anuti. Å matén, vos les vnoz rcweri, beazet noûs.
Tcherpintêyès fåves classikes avou les nûtons
Fåve do bagaedje-evoye
Loukîz a : «Fåve do dierin nûton»
Raconte pocwè k' gn a pupont d' nûtons. Les dierins ont stî tchessîs pal metchansté des djins.
Fåve do nûton hanteu
- Loukîz a : «Fåve do nûton hanteu»
On nûton vout hanter avou ene djonne feye do viyaedje. I lyi a poite tos les djoû ene påte di frumint, tantea ki l' famile divént ritche. Mins l' crapåde vout aler å bal s' amuzer come les ôtes. Li nûton est djalot, et il evoye li måleur sol famile di s' binamêye, tot djhant «påte a påte, dji t' les a amoenné, djåbe a djåbe dji t' les rsaetchrè».
Fåve do candjlin
Stindaedje
Les nûtons ont eto stî ricnoxhou dins les ptits omes do floriconte «Blanke-Nive et les set nûtons».
Dins les belès letes e walon
- Å tins des nûtons (contes) (Anatole Marchal)
- Les dierins nûtons (Henri Pétrez)
- Ene ou deus ptitès sacwès (Lorint Hendschel)
- Fåve do måssotea d' Båclin (Philippe Bauduin, Li Rantoele 76, ivier 2015-2016).
- Les nûtons d' Warmich (Calixte Culot)
Dins les såvadjes nos di dmorants
Les Nûtons, c' est l' såvadje no des dmorants di Warmich (la-minme, les Lûtåns, les Nûtåns).
