abeye
Apparence
-
abeye d' Åjhô
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /a.bɛj/ /a.biːj/ /a.biː/ (betchfessî ey)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /a.bɛj/
- Ricepeures : nén rcepåve
Etimolodjeye 1
[candjî]Bodje « abé », avou l’ cawete « -eye ».
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
abeye | abeyes |
abeye femrin
Ratourneures
[candjî]- ene måjhon come ene abeye : ene foû grande måjhone.
- abeye d' Ône, abeye del Våmneute, abeye di Sint-Houbert : sacwantès abeyes del Walonreye.
- ås Abeyes : no d' plaece d' Ôpont.
Parintaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]abeye
Etimolodjeye 2
[candjî]Tayon-bodje latén « habilis » (k’ overe bén et rade).
Adviebe
[candjî]abeye (nén candjåve)
- rade, vite.
- Abeye foû d' cial ! — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Abeye, mes efants, levez vs acoûsse, ca c' est ouy ki vosse papa rvént — Henri Frenay (fråze rifondowe).
- Vigreus Djîles, abeye ! Puski l' carnaval
Ki vout del sotreye
Est racorou cial — Louis Lagauche, "L' inmant", Les Djîles, (1947), p. 127 (fråze rifondowe). - Ele court abeye prinde ene marinde foû di s' tchena — Lucien Somme (fråze rifondowe).
- Abeye maxhî ene fortchetêye di canadas avou l' tchirou — Chantal Denis (fråze rifondowe).
Ratourneures
[candjî]- rade et abeye : ridoblete po rafoirci.
- Il a fwait ça rade et abeye.
- abeye abeye, u å pus abeye, u a l' pus abeye :
- foirt raddimint.
- trop raddimint et nén foirt bén.
- Il a fwait ça ene sacwè å pus abeye.
- Bén, djans, nos l' alans veyî*
Véns cial å pus abeye
— Li camrade dè l'joie, Chanchet Barillié, 1852 (fråze rifondowe). - Ci n' est k' après aveur schoûté totes ses råjhons,
K' dj' a stou, å pus abeye, fé l' comission
— Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
Parintaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]- vite, vitmint, felmint, rade, radmint, raddimint
- (å pus abeye) : Loukîz l’ motyince : avou ene grande vitesse
Contråve
[candjî](å pus abeye) Loukîz l’ motyince : avou ene grande vitesse
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]rade; Loukîz l’ motyince : avou ene grande vitesse
- Arabe : بسرعة (ar) = bi-soura3a
- Arabe marokin : بزربة (ary) = بْزرْبة = b-zerba
- Almand : snell (de)
- Inglès : rapidly (en)
- Espagnol : rápidamente (es)
- Francès : vite (fr), rapidement (fr); rade et abeye : très rapidement, prestement (fr); å pus abeye : le plus vite possible, le plus rapidement possible, en parant au plus pressé (fr).
- Neyerlandès : snel (nl), vlug (nl)
Mot-fråze
[candjî]abeye (nén candjåve)
- dene l’ ôre d’ aler rade.
- Abeye, insi ! Vos seroz co tårdou, ttaleure !
Sinonimeye
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]dene l’ ôre d’ aler rade
- Arabe marokin : دغيا (ary) = دْغيا = dghiya, ar-fafl (ary) = serbi, يلّاه (ary) = yellah
- Almand : schnell (de)!, los (de)!, ab (de)!, auf (de)!
- Espagnol : vamos (fr)!
- Francès : vite (fr)! allez (fr)!
- Neyerlandès : vlug (nl)!, snel (nl)!, vooruit (nl)!
- Kimon amazir marokin : ⵢⴰⵍⵍⴰⵀ (zgh) = yallah, ⵙⵔⴱⵉ (zgh) = serbi, ⴷⵖⵉⵢⴰ (zgh) = dgriya
Addjectif
[candjî]singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | abeye | abeyes |
femrin padrî | abeye | abeyes |
femrin padvant | abeye | abeyès |
abeye omrin et femrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)
- ki va rade et ki fwait bén.
- Il est abeye po fé si ovraedje.
- Gn a des ovrîs abeyes et des tchicteus.
Ratourneures
[candjî]- Li bon feu fwait l' abeye meskene : cwand gn a on bon feu, li meskene va pus rade po-z aprester a magnî.
Sinonimeye
[candjî]Contråve
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]abeye
Etimolodjeye 3
[candjî]Do viebe « abiyî ».
Codjowas
[candjî]abeye
- indicatif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « abiyî ».
- suddjonctif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « abiyî ».
- kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece, do viebe « abiyî ».
Ortografeyes
[candjî]Categoreyes :
- Raspepyîs årtikes do walon
- Mots do walon
- Walon
- Mots avou l' betchfessî ey
- Mots do walon di deus pîs
- Sustantifs do walon avou l' cawete -eye
- Sustantifs do walon
- Mots do walon avou des ratourneures
- Mots do walon k' on rtrouve dins des nos d' plaece
- Mots do walon vinant do latén
- Adviebes do walon
- Mots nén candjåves do walon
- Mots-fråzes do walon
- Addjectifs do walon
- Addjectifs ås cénk cognes ortografikes
- Addjectifs do walon ki l' omrin et l' femrin sont pareys
- Addjectifs do walon metous padvant ou padrî
- Codjowas do walon
- Codjowas do cåzant d' l' Indicatif Prezintrece do walon
- Codjowas do rwaitant d' l' Indicatif Prezintrece do walon
- Codjowas do cåzant do Suddjonctif Prezintrece do walon
- Codjowas do rwaitant do Suddjonctif Prezintrece do walon
- Codjowas d' l' atôtchî do Cmandeu do walon