Irak'ta 5 milyon Türkmen yaşıyor

ESRA SARI 

Köşemize bu hafta Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Medya ve Türkmen çalışmaları uzmanı, gazeteci, araştırmacı, şair ve yazar Şemsettin Küzeci ‘yi konuk ettik.  Ticari Hayat Gazetesi olarak bir araya geldiğimiz Küzeci, hem Irak ve Suriye’de yaşayan Türkmenlerin sorunlarını, sıkıntıları anlattı hem de çözüm önerilerinde bulundu. 

Öncelikle, Şemsettin Küzeci bize kendinizden  kısaca bahsedebilir misiniz?

1965 yılında Kerkük’te doğdum. 1989 yılında Musul Üniversitesinden mezun oldum. Gazeteci, yazar, şair ve araştırmacıyım. Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Medya ve Türkmen çalışmaları uzmanı olarak iş hayatıma devam ediyorum. 

Irak Hükümeti Türkmenlere azınlık gözüyle bakıyorlar 

Şemsettin Bey, Irak Türklerini uzun yıllardır araştırıyorsunuz, bu konu hakkında yazılarınız da var. Ticari Hayat Gazetesi okurları için Irak Türkmenlerinin sorunlarından kısaca bahsedebilir misiniz?

Irak’ta Türkmenlerin temel sorunu, bugüne kadar Irak Hükumetleri tarafından gerçek anlamda haklarının verilmemiş olmasıdır. Özellikle de siyasi haklar konusunda Irak Türklerine Türkiye’nin bir uzantısı olarak bakmaktadırlar. Hâlbuki öyle değil. Irak’ta Türkler Irak’ın üçüncü temel unsurlarıdır. Irak’ta Türk varlığı Osmanlı Devletinden önce de vardı.  54/674 Miladi yıllarından beri Irak’ta Türkler yerleşmişlerdir. Irak hükumetleri ‘Türklere’ azınlık gözüyle bakmaktadır.

Irak Parlamentosunda Türkmenler yeterince temsil edilmiyor 

Irak Parlamentosunda nüfusumuza göre temsil edilemiyoruz. Kabinede Türkmen bakanlarına yer verilmiyor. Irak’ta Şii ve Sünni Vakfı, Araplar için proje ve maddi gelir alarak sorunlarını çözüyor. Kürtler ise, Irak devletinden yüzde 17 gelir alıyor. Türkmenler ise para almıyor. Hatta hiçbir şey almıyor. Normal Irak vatandaşına ne veriliyorsa sözde Türkmenlere o veriliyor. Aslında durum öyle de değil. Örneğin Irak’tan siyasi nedenlerle 2003 yılından sonra göç eden Irak’a dönen, Türkmenlerin yüzde 10’u haklarını alabildiler. Arap ve Kürtler ise yüzde 90 haklarına kavuştular.

Irak’ta ki sözleşmeli öğretmenlerin maaşları, Türkmenli Vakfı tarafından ödeniyor

Peki, başka sorunlar da var mı? 

Bu sorunların dışında eğitim konusunda ciddi sıkıntı var. Türkmen okullarında sözleşmeli öğretmenlerin maaşlarını merkezi Türkiye’de bulunan Türkmenli Vakfı tarafından ödeniyor. Kaldı ki, devletin üst düzey mevkilerinde Türkmen yetkili bulmazsınız. 3 Büyükelçi, 2 veya 3 genel müdür. Birkaç bürokrat dışında Türkmenler iyi konumlara getirilmiyor. 

Bahsettiğim bu sorunlar Irak Türkmenlerinin Irak’taki sıkıntılarından birkaç örnek sadece. Daha onlarca sorun var. Üstelik Irak Anayasasında Türkmenlere verilen ve tanınan haklar bile uygulanmıyor. 

Irak’ta Türkler yüz yıldır asimile, sindirme ve yok edilme politikalarına tabi tutuluyorlar

Türkmenler, Irak ve Kerkük’te ciddi bir nüfusa sahipti. DAEŞ’İN işgalinden sonra Türkmenlerin önemli bir kısmı, yüzyıllardır yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kaldı.  Türkmenler asimile olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Bu durumu nasıl yorumlarsınız?

Irak’ta Türkler yüz yıldır asimile, sindirme ve yok edilme politikalarına tabi tutuluyorlar. Aslında Osmanlı Devleti’nin yıkılmasında sonra Irak Türkmenleri bu durumdadır. 1920 yılından bugüne kadar onlarca katliam ve soykırım gören Türkmenler, kültür ve medeniyetleri ile ayakta durmayı başarmışlardır. Irak’ta  yaşayan Türkmen toplumu çok aydın ve kültürlü bir toplumdur. Üçte biri üniversite mezundur. Üstelik milli şuura yetişen Türkmenler her zaman Irak’ın toprak bütünlüğünden yana oldukları en önemli özelliklerinden biridir.

Artık Türkmenler topraklarını terk etmeyecektir

Irak’ta öz yurtlarında garip gibi yaşam tarzına alışan Türkmenler 1991 yılında ayaklanma süresinde evlerini terk ettiklerinde ciddi sıkıntıya uğradılar. O olay bir ders oldu. Artık Türkmenler topraklarını terk etmeyecektir. Bu duruma alıştılar. Türkmenlerde vatan ve toprak sevgisi onların Allahtan sonra en kutsal sevgidir. 

Türkmenlerin yaşadıkları coğrafyadan zorla çıkarılması Türkmenleri nasıl etkiledi?

O eskiden idi. Şimdi böyle bir şey yok. Ancak devletin kanunlarına çok saygılı olan Türkmenler tüm kararlara uyuyorlar. Yasal olmayan her şeye karşıdırlar.

Türkmenlerin kendi aralarında birlik ve beraberlik olmalı

Peki, Türkmenlerin sorunu nasıl çözülür, çözüm yolları nelerdir?

Türkmenlerin sorunları Irak’taki etnik gruplarla diyalog içerisinde, uzlaşma ve anlaşmalar ile olacaktır. Bu da hem komşu ülkeler özellikle Türkiye gibi ülkelerin ve Birleşmiş Milletler ‘in (BM) garantörlüğünde gerçekleşir. 

Aksi takdirde Irak Hükumeti bir şey yapmaz. Antlaşmalarında bir yere kadar etkisi vardır. Ancak BM ve diğer Uluslararası Örgütlerin tarafsız olmaları çok verimli olacaktır. Ayrıca Türkmenler kendi aralarında birlik ve beraberlik içinde olmalıdırlar. Söylem birliği elzemdir. Milli menfaat çerçevesinde lobi çalışmaları doğrultusunda Türkmenler her şeye kadir olacaklar.

Irak Türkmenleri mücadele etti 

Suriye’de de 3 buçuk milyona yakın Türkmen nüfusu var. O bölgedeki Türkmenlerden bize de bahsedebilir misiniz? 

Suriye ile Irak Türkmenleri Osmanlı sonrası yani 1918 yılı sonrasında aynı kaderi paylaştılar. Her iki topluluk Arapların kaderine terk edildiler. Daha sonra Suriye’de kurulan Arap Baas Sosyalist Partisi Irak’ta da kuruldu. Ve her iki ülkede İktidar olan Baas partisi Türkmenlere karşı yok etme politikasına başvurdu. Suriye Türkmenleri çabuk pes ettiler. Ancak Irak Türkmenleri milli mücadeleye başvurdular. Irak’ta İngiliz, kraliyet, cumhuriyet, Saddam ve Baas partisi iktidarlarında mücadele vererek, binlerce şehit verdiler. İster Sünni ister Şii Türkmen olsun bu mücadeleleri 2003 yılından sonra apaçık görünmektedir. 

Suriye Türkmenleri asimile oldular ve Araplaştılar

Suriye Türkmenleri ise, asimile oldular ve Araplaştılar. 2003’den önce Suriye’de bir Türkmen şair, sanatçı, yazar veya bir Suriye Türküsü veya aydın yok idi. Halbuki Irak’ta onlarca, şair, yazar, sanatçı ve aydın bürokrat baş göstermiş ve bazıları da idam edilmiş veya 7-20 yıl arası hapse mahkûm olmuştur. Bazıları da sürgüne kaçıp oradan mücadelesini sürdürmüş.

Irak’ta 5 milyon Türkmen yaşamaktadır 

Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?

Irak’ta yaklaşık 5 milyon Türkmen yaşamaktadır. Bu Türkmenlerin varlığı bin yıldan fazla bir süredir devam etmektedir. 6 Türk devleti kurulan topraklarında elbette ki varlıkları da asırlardan beri devam etmektedir. Ve devam etmesi için de bütün var güçlerini kullanacaklardır. Türkmenler Türk dünyasının önemli bir parçasıdır. Türkiye’nin de fay hattıdır. 

Şemsettin Küzeci hakkında 

Araştırmacı, eğitimci, gazeteci, şair, yazar Şemsettin Küzeci, 1965 yılında Kerkük’te doğdu. 1989 yılında Musul Üniversitesinden mezun oldu. Askerliğini Körfez Savaşı esnasında Irak’ta yaptı. 5 Yıl Kerkük’te lise öğretmenliği yaptı. Kerkük Televizyonu, Bağdat Türkmence radyosunda gençlik ve spor programları hazırlayıp sundu.  Yazılarını Bağdat’ta Türkçe yayınlanan Yurt gazetesi, Kardeşlik ve Birlik Sesi dergilerinde yayınladı. 1993 yılında Irak rejimi tarafından tutuklandı. Üç ay Tikrit muhaberatında kaldıktan sonra serbest bırakıldı. 1996’da siyasi nedenlerden dolayı Irak’ı terk ederek Türkiye’ye yerleşti. 1999 yılında Irak Türkmen Cephesi Türkiye temsilciliğinde Basın Yayın ve Enformasyon Şube müdürü olarak çalıştı. 

Kerkük Gazetesi’nin Türkiye temsilciliği ve Türkmeneli TV’de muhabir, programcılığı ve haber müdürlüğü yaptı (2005-2009). 2008 yılında Irak basın tarihi üzerine Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo TV ve Sinema bölümünde “Osmanlı’dan Günümüze Irak’ta Basın Tarihi” konulu yüksek lisansını ve 2010 yılında Hollanda’da Global Lahey Üniversitesinde “Irak Televizyonları” üzerine doktorasını yaptı. Türkmeneli Vakfı Kültür Merkezi’nde basın ve kültür müdürlüğü (2009-2019). Halen Kerkük gazetesi genel yayın yönetmeni Türkiye temsilcisi. Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Medya ve Türkmen çalışmaları uzmanı olarak görev yapmaktadır. 

Irak Türklerini Türkiye, Türk dünyası ve uluslararası kongre, kurultay, konferans, bilgi şöleni ve toplantılarda temsil etti. 300’e yakın uluslararası hizmet, takdir, teşekkür, onur belgesi, plaket ve ödül almıştır. 2006’da Irak, Azerbaycan ve Türkiye ile ilgili yapmış olduğu ilmî ve edebî çalışmalarından dolayı, Azerbaycan’da Vektor Uluslararası İlim Merkezi tarafından kendisine Fahrî Doktora Payesi verildi. 

Basılmış 51 adet eserinden bazıları; Kerkük soykırımları, Ortadoğu’da Türk Katliamları, Kerkük şairleri, Irak basın tarihi, Türkmeneli edebiyatı, İçimizdeki Kerkük, Kerkük’ün mili şairi Mehmet İzzet Hattat, Kerkük’ün Efsane Sesi Abdülvahit Küzeci, Nevruz Çiçekleri vs. gibi. 

Türkiye ve Türk dünyasında birçok STK’nin kurucusu ve yöneticisi olan Küzeci’nin çok sayıda akademik makaleleri ve bilimsel çalışmaları Türkiye, Irak ve Azerbaycan gazete ve dergilerinde yayınlanmaktadır.