Heeft het meervoudige ‘u’ nog toekomst?

Een lezeres vraagt mij (‘of een van de collega’s van de Taalrubriek’) om eens aandacht te besteden aan ‘het rare fenomeen dat niemand meer schijnt te weten dat ‘u’ ook meervoud kan zijn.’ Bijvoorbeeld in het programma Nieuwsuur op tv hoort zij de presentator de afzonderlijke gasten vaak netjes aanspreken met ‘u’, maar aan het eind zegt diezelfde presentator: “Mag ik jullie hartelijk danken”. Dat had dan toch eigenlijk ook ‘u’ moeten zijn?

De lezeres heeft natuurlijk gelijk dat je met ‘u’ ook meerdere personen kunt aanduiden. Ik denk dat de stelling dat niemand dat meer schijnt te weten overdreven is (om te beginnen weten de lezeres en ik dat nog, en vast nog een heleboel andere taalgebruikers), maar het zou best kunnen dat het gebruik van ‘u’ als meervoud aan het afnemen is. Voor zover ik weet heeft niemand dat nog onderzocht (je zou een vergelijkend onderzoek moeten doen over verschillende periodes heen), maar je kunt wel speculeren over de mogelijke oorzaken van zo’n ontwikkeling.

Zeer waarschijnlijk een naamval van ‘gij’

Hoe kun je als kind leren dat ‘u’ ook een meervoudige betekenis kan hebben? Je kunt het op een gegeven moment uit het gebruik oppikken, maar je kunt het nergens aan zien. Oorspronkelijk is ‘u’ (net als ‘jou’ en het dialectische ‘oe’) zeer waarschijnlijk een naamval van ‘gij’ (‘ghi’), dat ook voor zowel enkelvoud als meervoud gebruikt kan worden. Die naamval is ooit als onderwerp gebruikelijk geworden, vergelijkbaar met het tegenwoordige (betwiste) gebruik van ‘hun’ als onderwerp in ‘hun zeggen dat’.

Maar de werkwoordsvorm die bij het meervoudige ‘u’ hoort (‘u werkt’, ‘u bent’) is niet te onderscheiden van de tweede persoon enkelvoud. De vorm gedraagt zich in de taal dus als het ware als een enkelvoud.

Ik heb het in deze rubriek al vaker gezegd: de taal houdt niet van uitzonderingen. Het meervoudige ‘u’ is dus gedoemd te verdwijnen.