Een paasgroet in de gevangenis: ‘Het is geweldig als iemand van buiten aan je denkt’
In Zwolle krijgen gevangenen een kaart tijdens de kerkdienst op Palmpasen. Het is een ‘paasgroet’ van kerkmensen voor gedetineerden, het gebruik dat 25 jaar geleden is ontstaan. ‘De Bijbel is voor mij een trapleuning die me steunt op het levenspad naar een mooie toekomst toe.’
Een voor een schuifelen de mannen en vrouwen langs de tafel. Bij het aansteken van de kaarsjes valt op dat er vaak meer dan twee worden aangestoken. De gedachten zijn bij hun dierbaren die ze moeten missen. Ondertussen speelt de band Trinity een opzwepend nummer waarin het woord love veelvuldig voorkomt. Als iedereen zit neemt diaconaal pastor Maaike Broeksema het woord. “Welkom, het is Palmpasen. Kijk maar naar het kruis hier, ik heb het versierd met wat palmtakken.”
Het is een ontspannen begin van een kerkdienst. Maar zo gewoon is die dienst niet. Op de laatste rij in het eenvoudige zaaltje zitten bewakers. Het raam aan de zijkant kijkt uit op een binnenplaats waar enkele mannen rondjes lopen. Er zijn tralies en overal hangen camera’s. De kerkdienst vindt plaats in de Penitentiaire Inrichting Zwolle, zoals de gevangenis en het Huis van Bewaring officieel heten.
‘Amen’ klinkt uit de monden van de aanwezigen als de pastor de groet heeft uitgesproken. De ongeveer vijftig gedetineerden die de drie opeenvolgende diensten bezoeken zien er niet bepaald als doorsnee kerkbezoekers uit: trainingspakken, kettingen met kruisen op de borst en veel getatoeëerde lijven. De meesten zingen voluit mee met de liederen van Trinity. Vooral het bekende Amazing Grace nodigt daartoe uit, waarin de genade centraal staat. ‘I once was lost, but now I’m found’.
Op weg naar een mooie toekomst
“We hebben een primeur vanmorgen”, zegt Maaike Broeksema. Ze legt uit dat de protestantse kerk de jaarlijkse kaart met de Paasgroet als eerste uitreikt in deze gevangenis.
De tekening op de kaart is dit jaar gemaakt door Liesbeth, een gedetineerde in Zwolle. “Oh, wat mooi”, roept een vrouw op de eerste rij. “Kleurrijk ook.” De groet is al 25 jaar een traditie. Leden van de protestantse kerk schrijven een bemoedigende wens op de kaart, speciaal voor gedetineerden. Een bijgevoegde kaart - met postzegel er al op - kunnen gevangenen zelf versturen naar een dierbare.
Als de kaarten worden uitgedeeld, geeft gedetineerde Saskia een gilletje. De tekst op de kaart is door een kerkganger geschreven, zonder dat ze wist wie de kaart zou ontvangen. ‘Beste wensen voor de toekomst’, leest ze. “Ik heb net gehoord dat ik misschien begeleid mag gaan wonen, nadat ik jaren op straat leefde voor ik hier kwam. Ik geloof niet in toeval dat ik juist deze kaart mocht krijgen.”
‘De bijbel is een trapleuning’
Ze kijkt naar de afbeelding. “Ja, dat donkere landschap is de plek waar we verdoemd zijn. Gelukkig is er dat lichte figuur, Jezus, die ons binnenleidt in het paradijs. Zo voel ik dat ook. De Bijbel is voor mij een trapleuning die me steunt op het levenspad naar een mooie toekomst toe.”
Dit jaar worden er 30.000 kaarten verstuurd door het hele land en aan Nederlandse gedetineerden in het buitenland. Met die laatste doelgroep is het ooit begonnen, zegt Matthijs Geluk, directeur van de Stichting Epafras, die ook bij de dienst aanwezig is. Epafras was een medewerker van de apostel Paulus die met hem gevangen zat.
Geluk heeft zelf als zendingspredikant in Peru zeven jaar gevangenen bezocht. “Dat wordt ontzettend gewaardeerd. Eindelijk iemand die naar ze omkijkt in de harde wereld die zulke gevangenissen vaak zijn. Het motto van de stichting is dan ook ‘We laten niemand zitten’. Mensen hebben misschien iets geflikt, maar een crimineel blijft gewoon een mens met een bewogen verhaal.”
Jezus rijdt niet voor niets op een ezel
De Bijbellezing gaat over het verhaal waarin Jezus Jeruzalem binnenrijdt op een ezeltje. Het is doodstil in het zaaltje als een Curaçaose man het voorleest. Pastor Maaike Broeksema legt uit dat Jezus niet gediend wil worden, maar wil dienen. “Hij rijdt niet voor niets op een ezel en niet op een paard. Hij is daardoor op ooghoogte van de mensen.” Ze kijkt de mensen in het kerkzaaltje aan. “Jezus is bereid om te sterven als losgeld voor velen. Zodat slaven en gevangen worden vrijgekocht, zegt de Bijbel. Wat is het mooi dat Jezus jou wil vrijkopen, is het niet?”
Binnen de gevangenis krijgen haar woorden een bijzondere lading. Dat blijkt ook al bij het lied dat de band Trinity zingt. “Het is een wens van ons aan jullie”, zegt zanger Elbert Smelt, terwijl hij na een trompetsolo de aanwezigen vraagt om de tekst mee te zingen:
‘Een muur voor de wind
en een vuur voor de kou
een jas voor de regen
en een vriend dichtbij jou’
De zanger licht het lied toe: “Ik hoop dat er mensen als een muur om je heen staan en een vriend voor je zijn. Nu ik hier sta te zingen merk ik dat ik geen haar beter ben dan jullie, want we hebben allemaal genade nodig. Spelen in de gevangenis vind ik altijd mooi, omdat we kunnen laten zien dan we jullie niet vergeten en dat we net zo zijn als jullie.”
Veel vrijer dan mensen buiten
Een handvol vrijwilligers zet koffie na de dienst en maakt een praatje met de gedetineerden. Carolien Schuiteman is ooit op het idee gekomen om dit werk te gaan doen toen ze een lezing bijwoonde van een ex-gedetineerde die ten onrechte jaren vastzat in Marokko. “Hij vertelde toen: alles wat je kunt doen voor iemand die in de gevangenis zit moet je doen. Het is geweldig als iemand van buiten aan je denkt.” Vandaar dat ze zich met haar echtgenoot als vrijwilliger aansloot bij de Diaconale Stichting Gevangenenzorg (DSG) in Zwolle. “De mensen hier zijn zo puur. Ze zijn vaak veel vrijer dan de mensen buiten de gevangenis, daar kunnen we veel van leren.”
De stichting probeert kerkmensen ‘in verbinding’ te brengen met gevangenen, maar hen ook te helpen om beter voorbereid te zijn als ze de gevangenis weer verlaten en een plek zoeken in de samenleving. Uitgangspunt is de opdracht van Jezus in de Bergrede om gevangen te bezoeken. De stichting is in 2016 opgericht omdat uit landelijk onderzoek bleek dat de kerk ex-gedetineerden nauwelijks zag staan, vertelt pastor Maaike Broeksema.
In de praktijk betekent het ook gewoon iets heel praktisch regelen, legt ze uit. “Zo heb ik onlangs een vrouw geholpen die een maatje meer heeft en moeite heeft om aan goed ondergoed te komen.” Ook is er een bakworkshop, waar vrijwiligers samen met gedetineerden de keuken ingaan om te bakken.
Broeksema begon ooit als vrijwilliger en is nu diaconaal pastor. “De geestelijk verzorgers bieden een vrijplaats voor mensen in de bajes. Het is soms genoeg om te luisteren naar hun verhaal. Ik heb een gelofte van geheimhouding, dus ze kunnen alles kwijt aan mij. Uit zulke gesprekken blijkt dat de lijn tussen hen en mij maar heel dun is. Er hoeft maar iets mis te gaan in je leven en je komt hier terecht.”
Rust in mijn hoofd
De kaarten met de Paasgroet vinden gretig aftrek. Aan wie stuur je die tweede kaart op, vraagt een vrijwilliger aan een vrouw. “Aan niemand, ik hang ze beide op in mijn cel. Ze zijn zo mooi.”
Zanger Elbert Smelt praat nog even na met gedetineerde Joost. “Mijn zoon had drumles bij mij, maar dat kan ik nu dus helaas niet meer geven.” Hij bezoekt de kerkdiensten trouw. “De liederen zijn mooi, het is hier altijd vrolijk.” Het geloof heeft hij meegekregen van zijn opa en oma. “Van hen heb ik bidden geleerd. Dat is mooi, want het geeft hier rust in mijn hoofd.”
Een voor een gaan de gedetineerden weer terug naar hun cel, samen met hun paasgroet en een tulp. Victor wil nog wel even kwijt dat hij de kerk wil bedanken voor de kaarten. Voordat hij vertrekt zegt een jongen nog dat hij zo blij is met deze kerkdienst: “God praat niet tegen mij, maar Hij laat op een wonderlijke manier zien dat hij me steunt in mijn angst, woede en verdriet. God is mijn medicijn.”
Predikant Matthijs Geluk glimlacht. “Mensen in de gevangenis zijn vaak veel geloviger dan mensen erbuiten.”
Lees ook:
Als praten over je gedetineerde vader te moeilijk is, app dan
Kinderen van wie een van de ouders achter tralies zit, hebben het moeilijk. Soms weten ze niet eens dat hun vader of moeder gedetineerd is en denken ze dat hun ouder héél lang met vakantie is. Weten ze wel dat pa of ma in de gevangenis zit, dan overheerst schaamte.