De componist Carl Heinrich Graun (1704-1759) is het waard om te leren kennen

Waarom verdient Carl Heinrich Graun meer bekendheid?

Carl Heinrich Graun (1704 -1759) was, samen met Johann Adolf Hasse, de belangrijkste Duitse componist van barokopera’s. Steeds meer van zijn schitterende aria’s duiken op in recital-albums, maar de meeste van zijn dertig opera’s worden nooit opgevoerd. Deze week is er een een Nederlandse primeur: Cleopatra e Cesare. Die wordt uitgevoerd door de Dutch National Opera Academy, de gezamenlijke masteropleiding opera van de Haagse en Amsterdamse conservatoria. Woensdag is de première in het (oude) Koninklijk Conservatorium in Den Haag. De drie uitvoeringen vinden plaats om 1 uur ’s middags.

Wie was Graun precies?

Multitalent Graun werd geboren in Wahrenbrück, in de huidige Duitse deelstaat Brandenburg. Hij had als kind een fenomenaal geheugen voor muziek en viel op de beroemde Kreuzschule in Dresden op vanwege zijn mooie sopraanstem. Zijn eerste composities schreef hij aan de hofopera in Brunswijk, waar hij optrad als tenor. In 1735 nam de kroonprins van Pruisen hem als zanger aan. De rest van zijn leven zou hij verbonden zijn aan deze prins Frederik, later koning Frederik II ‘de Grote’. Dankzij Graun kon Frederik zijn droom verwezenlijken om van Berlijn een belangrijk centrum voor Italiaanse opera te maken.

Waarom Italiaanse en geen Duitse opera?

‘Ik hoor liever de aria’s van mijn opera’s gehinnikt door een paard dan gezongen door een Duitse prima donna’, zou Frederik ooit hebben gezegd. De grote muziekliefhebber, die elke ochtend fluit speelde terwijl hij wachtte op zijn koffie en zichzelf omringde met briljante musici, had stellige ideeën over kunst. Hij engageerde alleen Franse dansers en Italiaanse (castraat)zangers, maar vond dat slechts Duitsers verstand hadden van componeren.

Toen Frederik in 1740 koning werd, begon hij het enorme fortuin dat hij had geërfd van zijn vrekkige vader uit te geven. Hij maakte plannen voor een nieuw operagebouw, benoemde Graun tot kapelmeester en stuurde hem naar Italië om zangers te werven.

Wat voor relatie had Graun met Frederik de Grote?

In zijn portretten heeft Graun een vriendelijke, zachtaardige blik. Hij moet geduldig zijn geweest, want Frederik was geen makkelijke broodheer. Wel was er sprake van vriendschap en samenwerking. Frederik componeerde soms aria’s voor Grauns opera’s en schreef zelfs het hele libretto (de tekst van een opera) voor Montezuma, maar hij kon ook doorslaan in zijn dwingelandij. Ouvertures in Franse stijl werden verboden, want Frederik vond ze banaal. Tijdens uitvoeringen zat hij achter Graun, meelezend met de partituur, en berispte iedereen die ervan afweek. Na een aria eindeloos te hebben moeten herschrijven, kwam de componist een keer in opstand. Frederik verving Grauns aria eenvoudigweg door eentje van Hasse.

Wanneer ging Cleopatra e Cesare in première?

In december 1742 werd het nieuwe operahuis, de huidige Staatsoper Unter den Linden in Berlijn, geopend met Cleopatra e Cesare. Frederik had onlangs in Silezië gezegevierd tegen Oostenrijk en koos niet toevallig voor een opera over Julius Caesar die Egypte verovert. Het gebouw imponeerde, ook al was het nog niet helemaal klaar, en het stuk was een succes.

Waar kunnen we Graun nog meer van kennen?

Frederik had weinig belangstelling voor religieuze muziek. Toch schreef Graun naast nog enkele concerto’s een aantal oratoria. Der Tod Jesu was het populairste passie-oratorium in Duitsland totdat de passies van Bach werden herontdekt in de 19de eeuw.