Retiefklip, Kerkenberg
Die Retiefklip-erfenisterrein te Kerkenberg in die Oos-Vrystaat naby die huidige Harrismith, is op gedeelte twee van die plaas Aberdeen geleë en bestaan uit die klip waarop Deborah Retief haar vader Piet Retief se naam in 1837 geskryf het.[1]
Historiese agtergrond
wysigToenemende ontevredenheid met die Britse Regering en talle grensoorloë het ʼn groot aantal Oos-Kaapse grensboere laat besluit om van 1834 af uit die Kaapkolonie die binneland in te trek. Die Voortrekkerleier Piet Retief en sy trekgeselskap vertrek in Februarie 1837 uit die Kaapkolonie. Hy ontmoet die trekke van Uys, Potgieter en Maritz in die omgewing van Thaba Nchu en word daar op 17 April 1837 as Goewerneur van die Voortrekkers ingesweer.
Hierna word die trek voortgesit van Thaba Nchu oor die huidige Senekal tot hulle in Oktober 1837 in die omgewing van die huidige Kerkenbergterrein vertoef, terwyl Retief en ʼn paar manne op sy eerste besoek na Natal vertrek om grondonderhandelinge met Dingaan aan te knoop. Die res van sy geselskap staan op Kerkenberg oor en wag vir nuus oor sy onderhandelinge.
Erasmus Smit meld in sy dagboek dat hulle op 21 Oktober 1837 by Kerkenberg uitgespan het. Retief se dogter, Debora, skryf op 12 November 1837 (haar vader se 57ste verjaardag) sy naam en verjaardagdatum met groen olieverf op ʼn oorhangende rots. Dit is een van die min tasbare oorblyfsels op enige van die Trekroetes.
Op 13 November 1837 om tienuur die oggend het die geselskap Kerkenberg met 23 waens verlaat en drie uur lank suid-oos op die rand van die Drakensberg getrek. Op 14 November het hulle die hele dag lank teen die berg afgetrek en sou die volgende paar weke op verskeie plekke uitkamp, soos by Bloukrans.
Debora Retief
wysigDebora Jacoba Retief (1815–1900) was die oudste kind van Pieter en Magdalena Johanna Retief. Na die dood van haar eerste twee mans, is sy in 1843 met M.W. Pretorius (Swart Martiens) getroud, ʼn broerskind van Andries Pretorius. Hulle vestig hulle in 1848 op die plaas Welgegund (later Pelindaba) naby Pretoria. Debora se oudste seun, Henning Petrus Nicolaas, was die eerste kommandant van die ZAR Staatsartillerie en ook bekend as ‘Skote Petoors’.
.jpg)
Bestuur en eienaarskap
wysigVan die vroegste beskikbare inligting oor die terrein is dat dit in 1934 as ʼn ‘monument’ verklaar is, in terme van artikel 8 van Wet 4 van 1934. In 1937 is die terrein opgemeet om die verklaring as historiese monument te finaliseer en in 1939 is dit deur die Historiese Monumentekommissie (HMK) geproklameer. Dit was nadat toestemming verkry is van die eienaar van die plaas, mnr E.T. van den Bosch. Gedeelte twee van die plaas is in ʼn erflating bemaak aan die families wat sedert die 1940’s Geloftefees daar herdenk.
In 1944 het die NG Kerk van die Oranje-Vrystaat (OVS) versoek dat die terrein aan die Kerk oorgedra word weens die noue band wat die kerk met die terrein het, omdat een van die destydse jongste gemeentes in die OVS, Kerkenberg heet en op grond van die godsdienstige konnotasies. Teen 1953 was die kerk die wettige eienaar. In 1993 is dit ingevolge Wet 28 van 1969 tot ʼn nasionale gedenkwaardigheid verklaar, maar in terme van Wet 25 van 1999, die Nasionale Erfenishulpbronwet, sou hierdie monument as Provinsiale Graad 2-erfenisterrein verklaar word.
Die Retiefklip was die eerste terrein wat in 2002 deur die NG Kerk van die OVS aan die Voortrekkermonument oorgedra is. Oënskynlike aanvanklike verwarring tussen die transportakte van dié terrein en dié van die naburige Geloftefeesterrein (waarop sekere families reeds sedert die 1940’s kamp en nou reeds verskeie strukture daar opgerig het), het daartoe aanleiding gegee dat gedeeltes 1 en 2 van die plaas Aberdeen in die naam van die Voortrekkermonument geregistreer is. Die terrein is in 2012 na die Erfenisstigting oorgedra.
Bronne
wysig- Erfenisstigting, 2016. ES en Stand van Groot Trek verwante erfenishulpbronne. Pretoria