Galén
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Galén | |
---|---|
Información personal | |
Calendata de naixencia | 129 u 130 |
Puesto de naixencia | Pergamo |
Calendata de muerte | 200 u 216 |
Puesto de muerte | Roma |
Ocupación | Medico |
Galén de Pergamo (en griego: Γαληνός, Galēnos; en latín: Claudius Galenus; 129 – alto u baixo 200 u 216), tamién conoixito simplament como Galén, estió un medico muit important d'a epoca clasica.
O nombre de "Claudius", que no apareixe en os textos griegos, se documentó por primera vegata en o Renaiximiento. Ye citato en o "Liber Regum" como Galienus:
Ye nombrato en a "Cronica d'Espayña" de García de Eugui tamién como Galienus:
Biografía
[editar | modificar o codigo]Yera de Pergamo a on que naixio l'agüerro de 130. Su pai se deciba Nicon y yera arquitecto. Estudió de choven, a los 15 anyos principió los estudios de filosofía y a los 17 anyos su pai decidió que s'adedicase a la medecina, estudiando con Escrión (Aeschrion) y Estratonico de Pergamo (Stratonicus). O pai morió cuan Galén teneba 20 anyos.
Allora se'n fuo ta Esmirna a on que estudió con o filosofo platonico Albín; dimpués se'n marcho enta Corinto y ta Alexandría estudiando con os mayestros Elián Meccio, Ificián y Heraclián[1] De seguras estió en ista epoca cuan visitó atros países como Cilicia, Fenicia, Palestina, Esciros, Creta y Chipre.
Dimpués se'n tornó ta Pergamo cuan teneba 29 anyos y fue nombrato por o gran sacerdot d'a ciudat como medico d'a escuela de gladiadors a on que alquirió gran reputación. En 163 u 164 deixó Pergamo y se'n fue ta Roma por primera vegata a on que vivió 4 anyos, gosando fer-se famoso. Astí escribió a suya primera obra De Hippocratis et Platonis Decretis, y dimpués De Anatomicis Administrationibus, y belatros tractatos.
Deixó a ciudat a causa d'una peste que se declaró en 166 en Antioquía y plegó a la capital de l'Imperio en l'anyo sigüient. Embarcó a Brundusium y dimpués tornó a Pergamo.
Marco Aurelio li gritó ta ordenar-li reunir-se con el en Aquileya a on que yera parando una campanya, plegando a ista ciudat en 169 cuan a peste afectaba a lo campamento imperial. Estió allora cuan Lucio Vero morió d'una apoplexia, en territorio de Venecia.
Galén acompanyó a l'emperador a Roma. Astí morió tamién Annio Vero, fillo de l'emperador y iste encargó a Galén que curase a lo suyo fillo Lucio Aurelio Comodo que teneba 9 anyos. En 170 paró por orden de l'emperador o famoso compuesto medico dito Theriaca, que l'emperador preneba diariament. En Roma escribió los suyos prencipals tractatos como De Usu Partium Corporis Humani, y De Hippocratis et Platonis Decretis.
Bels anyos dimpués tornó a Pergamo y visitó a isla de Lemnos a on que miró información sobre a medecina conoixita como "Terra Lemnia" u "Terra Sigillata". Probablement visitó Roma unatra vegata ta parar a Theriaca ta Aleixandre Severo.
Os autors griegos no citan la suya muerte pero l'arabe Abul Faradj diz que morió en Sicilia; a Suda diz que teneba 70 anyos y por tanto haberba muerto arredol de l'anyo 200 u 201 pero Abul Faradj diz que teneba 88 anyos.
Obras
[editar | modificar o codigo]Deixó numerosas obras.
- Treballos d'anatomia y fisiolochía
- 1.
Π ε ρ ὶ Κράεων, De Temperamentis, en tres libros - 2.
Π ε ρ ὶ ΜελαίνηςΧ ο λ ῆς, De Atra Bile - 3.
Π ε ρ ὶ ?υνάμεωνΦ υ σ ι κ ῶν , De Facultatibus Naturalibus, en tres libros - 4.
Π ε ρ ὶ Ἀνατομικῶν Ἐγχειρήσεων, De Anatomicis Administrationibus - 5.
Π ε ρ ὶ Ὀσ τ ῶν τ ο ῖςΕ ἰσαγομένοις, De Ossibus ad Tirones - 6.
Π ε ρ ὶ Φλεβῶν κ α ὶ Ἀρτηριῶν Ἀνατομῆς, De Venarum et Arteriarum Dissectione - 7.
Π ε ρ ὶ Νεύρων Ἀνατομῆς, De Nervorum Dissectione - 8.
Π ε ρ ὶΜ υ ῶν Ἀνατομῆς, De Musculorum Dissectione - 9.
Π ε ρ ὶ Μήτρας Ἀνατυμῆς, De Uteri Dissectione - 10.
Ε ἰ κατὰ Φύσιν ἐν ἈρτηριαιςΑ ἷμ α περιέχεται, An in Arteriis secundum Naturam Sanguis contineatur - 11.
Π ε ρ ὶΜ υ ῶν Κινήσεως, De Musculorum Motu - 12.
Π ε ρ ὶ Σπέρματος, De Semine - 13.
Π ε ρ ὶ Χρείαςτ ῶν ἐν Ἀνθρώπον Σώματι Μορίων, De Usu Partium Corporis Humani, en 17 libros - 14.
Π ε ρ ὶ Ὀσφρήσεως Ὀργάνου, De Odoratus Instrumento - 15.
Π ε ρ ὶ Χρείας, Ἀναπνοῆς, De Usu Respirationis - 16.
Π ε ρ ὶ ΧρείαςΣ φ υ γ μ ῶν , De Usu Puluum - 17. Ὅ
τ ι τ ὰτ ῆςΨ υ χ ῆς Ἤθ η τ α ῖςτ ο ῦΣ ὥματος Κράσεσιν ἕπεται, Cuod Animi Mores Corporis Temperamenta secuantur - 18.
Π ε ρ ὶ Κυουμένων Διαπλάσεως, De Foetuum Formatione - 19.
Ε ἰΖ ῶο ν τ ὸ κατὰ Γαστρύς, An Animal sit, cuod est in Utero (probablement espurio) - 20. De Anatomia Virorum (probablement espurio)
- 21. De Compagine Membrorum, sive De Natura I Humana (probablement espurio)
- 22. De Natura et Ordine cujuslibet Corporis (probablement espurio).
- 23. De Molibus Manifestis et Obscuris (no escrito por el, nomás ye una replega d'os suyos escritos)
- 24.
Π ε ρ ὶ Χυμῶν , De Humoribus (probablement espurio)
- 1.
- Treballos de dietetica y hichiene
- 25.
Π ε ρ ὶ Ἀρίστης Κατασκευῆςτ ο ῦ Σώυατος ἡμ ῶν , De Optima Corporis nostri Constitutione - 26.
Π ε ρ ὶΕ ὐεξίας, De Bono Habitu - 27. Πότερον Ἰατρικῆς, ἢ Γυμναστικῆς ἐ
σ τ ι τ ὸ Ὑγιεινόν, Utrum Medicinae sit, vel Gymnastices Hygieine - 28. De Attenuante Victus Ratione
- 29. Ὑγιεινά, De Sanitate Tuenda (vol. vi.).
- 30.
Π ε ρ ὶ Τροφῶν Δυνάμεως, De Alimentorum Facultatibus - 31.
Π ε ρ ὶΕ ὐχυμίαςκ α ὶ ΚακοχυμίαςΤ ρ ο φ ῶν , De Probis et Pravis Alimentornum Succis - 32.
Π ε ρ ὶ Πτισάνης, De Ptisana - 33.
Π ε ρ ὶτ ο ῦδ ι ὰ Μικρᾶς Σφαίρας Γυμνασίου, De Parvae Pilae Exercitio - 34. De Dissolutione Continua, sive De Alimentorum Facultatibus
- 25.
- Treballos de patolochía
- 35.
Π ε ρ ὶ Ἀνωμάλου Δυσκρασίας, De Inaecuali Intemperie - 36.
Π ε ρ ὶ Δυσπνοίας, De Difficili Respiratione - 37.
Π ε ρ ὶ Πλήθους, De Plenitudine - 38.
Π ε ρ ὶτ ῶν π α ρ ὰ Φύσιν Ὄγκων, De Tumoribus praeter Naturam - 39.
Π ε ρ ὶ Τρόμου,κ α ὶ Παλμοῦ,κ α ὶ Σπασμοῦ,κ α ὶ Ῥίγους, De Tremore, Palpitatione, Convulsione, et Rigore - 40.
Π ε ρ ὶτ ῶν Ὅλ ο υ τ ο ῦ ΝοσήματοςΚ α ι ρ ῶν , De Totius Morbi Temporibus (bi ha dandalos)
- 35.
- Treballos de diagnosi y semiolochía
- 41.
Π ε ρ ὶτ ῶν Περονθότων Τόπων, De Locis Affectis, en seis libros, a sobén dito Διαγνωστική, Diagnostica. - 42.
Π ε ρ ὶ ΔιαφορᾶςΠ υ ρ ε τ ῶν , De Differentiis Febrium - 43.
Π ε ρ ὶτ ῶν ἐν τ α ῖς ΝόσοιςΚ α ι ρ ῶν , De Morborum Temporibus - 44.
Π ε ρ ὶτ ῶν Σφυγμῶν τ ο ῖςΕ ἰσαγομένοις, De Pulsibus ad Tirones - 45.
Π ε ρ ὶ ΔιαφορᾶςΣ φ υ γ μ ῶν , De Differcntia Pulsuum - 46.
Π ε ρ ὶ ΔιαγνώσεωςΣ φ υ γ μ ῶν , De Dignoscendis Pulsibus - 47.
Π ε ρ ὶτ ῶν ἐν τ ο ο ῖς Σφυγμοῖςα ἰτίων, De Causis Pulsuum - 48.
Π ε ρ ὶ ΠρογνώσεωςΣ φ υ γ μ ῶν , De Praesagitione ex Pulsibus - 49. Σύνοψις
π ε ρ ὶ Σφυγμῶν Ἰδίας Πραγματείας, Synopsis Librorum suorum de Pulsibus - 50.
Π ε ρ ὶ Κρισίμων Ἡμερῶν , De Criticis Diebus (vel Decretoriis) - 51.
Π ε ρ ὶ Κρίσεων, De Crisibus - 52. De Causis Procatarcticis
- 53.
Π ε ρ ὶ Διαφορᾶς Νοσημάτων, De Differentia Morborunm - 54.
Π ε ρ ὶτ ῶν ἐν τ ο ῖς ΝοσήμασινΑ ἰτίων, De Morbrum Causis - 55. Περί Σνμπτωμάτων Διαφοπᾶς, De Symptomatum Differentia
- 56.
Π ε ρ ὶΑ ἰτίων Σνμπτωμάτων, De Causis Symptomatum, en tres libros - 57.
Π ῶςΔ ε ῖ Ἐξελέγχειντ ο ὺς ΠροσποιουμένουςΝ ο σ ε ῖν , Cuomodo sint Deprehendendi Morbum Simulantes - 58.
Π ε ρ ὶτ ῆς ἐξ Ἐνυπνιων Διαγνώσεως, De Dignotione ex Insomniis - 59.
Π ε ρ ὶτ ο ῦ Προγινώσκεινπ ρ ὸς Ἐπιγένην, De Praenotione ad Epigenem (sive Posthumum) - 60.
Π ε ρ ὶ τύπων, De Typis (bi ha dandalos) - 61.
Π ρ ὸςτ ο ὺςπ ε ρ ὶ Τύπων Γράψαντας, ἢ περὶ Περίοδων, Adversus eos qui de Typis scripserunt, vel de Periodis (bi ha dandalos) - 62.
Π ε ρ ὶ Προγνώσεως, De Praenotione (espurio) - 63. Πρόγνωσις Πεπειραμένη
κ α ὶ Παναλήθης, Praesagitio Experta et omnino Vera (espurio) - 64.
Π ε ρ ὶ Κατακλίσεως Προγνωστικὰ ἐκ τ ῆς Μαθηματικῆς Ἐπιστήμης, Prognostica de Decubitu ex Mathematica Cientia (espurio) - 65.
Π ε ρ ὶΟ ὔρ ω ν , De Urinis (bi ha dandalos) - 66.
Π ε ρ ὶΟ ὔρων ἐν Συντόμῳ, De Urinis Compendium (espurio) - 67.
Π ε ρ ὶΟ ὔρων ἐκ τ ῶν Ἱπποκράτουςκ α ὶ Γαληνοῦ,κ α ὶ ἅλλωντ ι ν ῶν , De Urinis ex Hippoerate, Galeno, et aliis quibusdam - 68.
Π ε ρ ὶ Σφυγμῶν π ρ ὸς Ἀντώνιον, De Pulsibus ad Antonium (espurio) - 69. Compendium Pulsuum (espurio)
- 41.
- Treballos de farmacia y medecinas
- 70.
Π ε ρ ὶ Κράσεωςκ α ὶ Δυνάμεωςτ ῶν Ἁπ λ ῶν Φαρμάκων, De Temperamentis et Facultatibus Simplicium Medicamentorum, en 11 libros - 71.
Π ε ρ ὶ Συνθέσεως, Φαρμάκωντ ῶν κ α τ ὰ Τόπονς, De Compositione Medicamentorum secundum Locos - 72.
Π ε ρ ὶ Συνθέσεως Φαρμάκωντ ῶν κ α τ ὰ Γένη, De Compositione Medicamentorum secundum Genera - 73.
Π ε ρ ὶ Ἀντιδότων, De Astidotis - 74.
Π ε ρ ὶΕ ὐπορίστων, De Remediis facile Parabilibus - 75.
Π ε ρ ὶτ ῆς Θηριακῆςπ ρ ὸς Πίσωνα, De Theriaca ad Pisonen - 76.
Π ε ρ ὶτ ῆς Θηριακῆςπ ρ ὸς Παμφιλιανόν, De Theriaca ad Pamphilianum - 77. Liber Secretorum ad Monteum (espurio).
- 78. De Medicinis Expertis (espurio).
- 79.
Π ε ρ ὶ Μέτρωνκ α ὶ Σταθμῶν Διδασκαλία, De Ponderibus et Mensuris Doctrina (espurio). - 80.
Π ε ρ ὶ Ἀντεμβαλλομένων, De Succedancis (espurio) - 81. De Simplicibus Medicamentis ad Paternainum (espurio)
- 82. De Plantis (espurio).
- 83. De Virtute Centaureae (espurio).
- 84. De Clysteribus (espurio)
- 85. De Catharticis (espurio)
- 70.
- Treballos de terapeutica y cirurchía
- 86. Θεραπευτικὴ Μέθοδος, Medendi Methodus
- 87.
Τ ὰπ ρ ὸς Γλαύκωνα Θεραπευτικα, Ad Glauconem de Medendi Methodo - 88.
Π ε ρ ὶ Φλεβοτομίαςπ ρ ὸς Ἐρασίστρατον, De Venae Sectione, adversus Erasistratum - 89.
Π ε ρ ὶ Φλεβοτομίαςπ ρ ὸς Ἐρασιστρατείουςτ ο ὺς ἐν ?ώμῃ, De Venae Sectione adversus Erasistrateos Romae degentes - 90.
Π ε ρ ὶ Φλεβοτομίας Θεραπευτικὸν Βιβλιον, De Curandi Ratione per Venae Sectionem - 91.
Π ε ρ ὶ Μαρασμοῦ, De Marasmo - 92.
Τ ῷ Ἐπιληπτικῷ Παιδὶ Ὑποθήκη, Pro Puero Epileptico Consilium - 93.
Π ε ρ ὶ Βδελλῶν , Ἀντισπάσεως, Σικύας, Ἐγχαράξεως,κ α ὶ Κατασχασμοῦ, De Hirudinibus, Revulsione, Cucurbitula, Incisione et Scarificatione - 94.
Π ε ρ ὶτ ῆςτ ῶν ΚαθαιρόντωνΦ α ρ ?άκων, Δυνάμεως, De Purgantium Medicamentorum Facultate (bi ha dandalos) - 95.
Π ε ρ ὶτ ῶν Ἐπιδέσμων, De Fasciis (bi ha dandalos) - 96.
Π ε ρ ὶ Φλεβοτομίας, De Venae Sectione (espurio) - 97.
Π ε ρ ὶτ ῆςτ ῶν ἐν Ν ε φ ρ ο ῖςΠ α θ ῶν Διαγνώσεωςκ α ὶ Θεραπείας, De Renum Affectuum Dignotione et Curatione (espurio). - 98. De Colico Dolore (espurio)
- 99. Introductorius Liber Varias Morborum Curas complectens (espurio)
- 100. De Cara Icteri (espurio)
- 101.
Π ε ρ ὶ Μελαγχολίας ἐκ τ ῶν Γαληνοῦ,κ α ὶ ?ούφου,κ α ὶ ἄλλωντ ι ν ῶν , De Melancholia ex Galeno, Rufo, et aliis quibusdam - 102. De Oculis (espurio)
- 103. De Gynaeceis, o. De Passionibus Mulierum (espurio)
- 104. De Cura Lapidis (espurio)
- 105. De Dynamsidiis (espuri)
- 106. Τινας
δ ε ῖ ἐκκαθαίρειν,κ α ὶ ποίοις καθαρτηρίοις,κ α ὶ πότε, Cuos quibus Catharticis Medicamentis, et cuando purgare oporcut
- Comentarios sobre Hipocrates.
- 107. Ὅ
τ ι Ἄριστος Ἰατρόςκ α ὶ Φιλόσοφος, Cuod Optimus Medicus sit cuoque Philosophus - 108.
Π ε ρ ὶτ ῶν κ α ? Ἱπποκράτην Στοιχείων, De Elementis secundum Hippocratem 109.Τ ῶν ἹπποκράτουςΓ λ ω σ σ ῶν Ἐξήγησις, Hippocratis Dictionum Exoletarum Explicatio - 110.
Π ε ρ ὶ ἙπταμήνωνΒ ρ ε φ ῶν , De Septimestri Partu - 111. Comentario sobre De Natura Hominis
- 112. Sobre De Salubri Victus Ratione
- 113. Sobre De Aëre, Aquis, et Locis
- 114. Sobre De Alimento
- 115. Sobre De Humeoribus
- 116. Sobre o Prognosticon
- 117. Sobre Draedictiones (o Prorrhetica)
- 118. Sobre De Morbis Popularibus
- 119. Sobre De Morbis Popularibus
- 120. Sobre De Morbis Popularibus
- 121. Sobre De Morbis Popularibus
- 122. Sobre Aforismos d'Ipocrates, en 7 libros
- 123.
Π ρ ὸς Λύκον, Adrersus Lycum - 124.
Π ρ ὸςτ ὰ Ἀντειπημένατ ο ῖς Ἱπποκράτους Ἀφοπισμοῖς ὑπ ὸ Ἰουλιανοῦ, Adversus ca cuae a Juliano in Hipplocratis Aphorismuos dicla sunt - 125. Comentario sobre Hipocrates, De Ratione Victus in Morbis Acutis
- 126. On De Officina Medici
- 127. On De Fracturis
- 128. On De Articulis
- 129.
Π ε ρ ὶτ ο ῦπ α ῤ Ἱπποκράτει Κώματος, De Comate secundum Hippocratem (bi ha dandalos) - 130.
Π ε ρ ὶτ ῆςκ α τ ὰτ ὸν Ἱπποκράτην Διαίτης ἐπ ὶτ ῶν Ὀξέων Νοσημάτων, De Victus Ratione in Merbis Acutis secundum Hippocratem (bi ha dandalos)
- 107. Ὅ
- Atros treballos
- 131.
Π ε ρ ὶΑ ἱρέσεωντ ο ῖςΕ ἰσαγομένοις, De Sectis ad Tirones, or ad eos qui introducuntur - 132.
Π ρ ὸς Θρασύβουλονπ ε ρ ὶ ἈρίστηςΑ ἱρέσεως, De Optima Secta ad Thraybulum - 133.
Π ε ρ ὶ Ἀρίστης Διδασκαλίας, De Optima Doctrina - 134.
Π ε ρ ὶτ ῶν π α ρ ὰτ ὴν Λέξιν Σωφισμάτων, De Sophismatibus (vel Captionibus) penes Dictionem - 135. Προτρεπτικὸς Λόγος ἐ
π ὶτ ὰς Τέχνας, Oratio Suasoria ad Artes - 136.
Π ρ ὸς Πατρόφιλονπ ε ρ ὶ Συστάσεως Ἰατρικῆς, De Constitutione Artis Medicae ad Palrophilum - 137.
Π ε ρ ὶτ ῶν Ἱπποκράτουςκ α ὶ Πλάτωνος Δογμάτων, De Hippocratis et Platonis Decretis - 138. Τέχνη Ἰατρική, Ars Medica
- 139.
Π ε ρ ὶτ ῶν Ἰδίων Βιβλιων, De Libris Propriis - 140.
Π ε ρ ὶτ ῆς Τάξεωςτ ῶν Ἰδιων Βιβλίων, De Ordine Librorum Propriorum - 141.
Π ε ρ ὶ Διαγνώσεωςκ α ὶ Θεραπείαςτ ῶν ἐν τ ῇ ἑκάστουΨ υ χ ῇ ἸδίωνΠ α θ ῶν , De Dignotione et Curatione Propriorum cujusque Anims Affectuum - 142.
Π ε ρ ὶ Διαγνώσεωςκ α ὶ Θεραπείαςτ ῶν ἐν τ ῇ ἑκάστονΨ υ χ ῇ Ἁμαρτημάτων, De Dignotione et Curatione cujusque Animi Peccatorum - 143.
Ε ἰσαγωγὴ, ἢ Ἰτρός, Introduclio, seu Medicus (bi ha dandalos) - 144. De Subfiguratione Empirica
- 145.
Π ε ρ ὶ Ἐθ ῶν , De Consuetudinibus (bi ha dandalos) - 146.
Π ε ρ ὶ Φιλοσόφου Ἱστορίας, De Historia Philosophica. - 147. Ὅροι Ἰατρικοί, Definitiones Medicae (bi ha dandalos)
- 148. De Partibus Artis Medicae (bi ha dandalos)
- 149. Ὅ
τ ι α ἱ Ποιότητες Ἀσώματοι, Cuod Cualitates Incorporeae sint (espurio)
- 131.
Referencias
[editar | modificar o codigo]- ↑ Heraclianus, Ἠρακλειανός estió un medico griego natural d'Aleixandría en Echipto, que estió lo mayestro d'anatomía d'o gran medico Galén (Galenus, Comment. in Hippocr. "De Nat. Hom." 2.6, bol. 15. p. 136.)