Vəftiz
|
Erkən Dövr
Tarix və Ənənələr
Məzhəblər və Hərəkatlar
Əsas mövzular
|
 |
Vəftiz — (yunanca – βάπτισμα — "suya batırma") xristianlıqda ən müqəddəs ayinlərdən biri, imanlılar cəmiyyətinə (kilsəyə) daxil olma mərasimi.
Vəftiz mərasiminin yaranması
redaktəSu qədimdən bir çox xalqlarda həyat və paklanma rəmzi olmuşdur. Yəhudilərin adəti üzrə, başqa bir millətdən yəhudiliyə dönən şəxs müqəddəs paklanma mərasimini yerinə yetirməli idi və həmin mərasim ibrani dilində "טבילה" (tvila), yunan dilində isə "βάπτισμα" (baptisma) adlanırdı. Qüdsdə bu mərasim üçün xüsusi bir hovuz var idi. Yəhudi olmayan bir şəxs "tvila" mərasimini yerinə yetirdikdən sonra yenidən doğulmuş sayılırdı. Bəzi yəhudi təriqətlərində (məs. Yesseylər təriqəti) gündəlik "müqəddəs yuyulma" yerinə yetirmək adəti var idi. Vəftizçi Yəhya İordan çayında xalqın tövbə etməsi və gələcək olan Məsihə hazırlanması üçün vəftiz edirdi.[1] İnsanlar vəftiz olunduqları zaman öz günahlarını etiraf edirdilər.[2]
Erkən kilsədə vəftiz
redaktə,_Masaccio2.jpg)
Əhdi-Cədidə və digər qədim tarixi mənbələrə əsasən, vəftiz erkən xristian dinində zəruri bir şərt sayılırdı. Buna səbəb, İsa Məsihin Matta və Mark Müjdələrində yazılmış sözləridir:
"İsa şagirdlərinə dedi: "Dünyanın hər tərəfinə gedin, bütün yaradılışa Müjdəni vəz edin. İman edib vəftiz olan kəs xilas olacaq, iman etməyən isə məhkum olacaq"[4]
"İsa yaxınlaşıb onlara dedi: "Göydə və yer üzündə bütün səlahiyyət Mənə verilmişdir. Beləliklə, gedin, bütün millətləri Mənim şagirdim edin; onları Ata, Oğul və Müqəddəs Ruh adı ilə vəftiz edin; sizə əmr etdiyim hər şeyə riayət etməyi onlara öyrədin. Budur, Mən dövrün sonuna qədər hər gün sizinləyəm""[5]
İsa Məsihin həvarisi Paul vəftiz mərasimində möminin İsa Məsihlə birləşərək suya girəndə ölməyini, sudan çıxanda isə dirilməyini görürdü:
"Məgər bilmirsiniz ki, biz hamımız Məsih İsa ilə birləşmək üçün vəftiz olunarkən həmin vəftizlə Onun ölümü ilə birləşdik? Deməli, vəftiz olunub Onun ölümü ilə birləşməklə biz də Onunla birgə dəfn olunduq; belə ki Atanın izzəti ilə Məsih ölülər arasından dirildiyi kimi biz də həmin cür yeni həyat sürək. Əgər Onun ölümünə bənzər ölümdə Onunla bir olmuşuqsa, Onun dirilməsinə bənzər dirilmədə də Onunla bir olacağıq. Bunu bilirik ki, günahlı bədənin aradan qaldırılması üçün, daha günaha qul olmayaq deyə köhnə mənliyimiz Onunla birlikdə çarmıxa çəkildi. Çünki ölmüş adam günahdan azad olub. Əgər Məsihlə ölmüşüksə, Onunla yaşayacağımıza da inanırıq"[6]
Erkən xristianların I əsrin axırlarında vəftizi necə yerinə yetirdiklərindən daha konkret olaraq I–II əsrlərdə yazılmış "Didaxe" yaxud On İki həvarinin təlimi adlı əsərdən öyrənirik:
"Vəftizə gəlincə, belə vəftiz edin: bütün bunları (Məsihin Müjdəsini) öyrədəndən sonra axan suda Ata, Oğul və Müqəddəs Ruh adı ilə vəftiz et. Əgər axan su yoxdursa, başqa cür suda; soyuq suda mümkün deyilsə, isti suda vəftiz et. Nə soyuq, nə də isti su hövzəsi yoxdursa, onda vəftiz olunan adamın başına üç dəfə Ata, Oğul və Müqəddəs Ruh adı ilə su tök. Mərasimdən əvvəl vəftiz edən də, olunan da və mümkünsə başqaları da oruc tutsunlar, vəftiz olunan adama isə bir-iki gün əvvəl oruc tutmağı tapşır"[7]
Uşaqları vəftiz etmək adəti
redaktəErkən kilsədə xristianlığı qəbul edənlərin əksəriyyəti bütpərəstlikdən xristianlığa dönən böyük yaşlı adamlar idi. Lakin II əsrdə yaşamış Tertullianın öz əsərlərində uşaqların vəftiz olunmasına qarşı etiraz etdiyindən[8] bəlli olur ki, uşaqların vəftiz olunması II əsrə qədər olduqca yayılmış bir adət idi. Pravoslav və Katolik kilsələrində bu adət indiyə kimi saxlanmışdır. Reformasiya zamanı katolik kilsəsindən ayrılan protestant hərəkatı içərisində lüteran, reform və anqlikan kilsələri də uşaqları vəftiz etmək adətini qoruyub saxlamışlar. Lakin islahatçılardan çıxan anabaptistlər yalnız şüurlu şəkildə iman əqidəsini iqrar edən insanların vəftiz oluna biləcəklərini öyrədərdilər. Bu gün uşaqların vəftizini rədd edən çoxlu protestant məzhəbləri vardır: baptistlər, adventistlər, əllincilər və s.
İstinadlar
redaktə- ↑ Müqəddəs Kitab (Əhdi-Ətiq və Əhdi-Cədid). Müqəddəs Kitab şirkəti. Bakı, 2009; Həvarilərin İşləri 19:4
- ↑ Müqəddəs Kitab (Əhdi-Ətiq və Əhdi-Cədid). Müqəddəs Kitab şirkəti. Bakı, 2009; Matta Müjdəsi 3:6
- ↑ Note that this is an image of baptism by immersion in the sense explained below, distinct from baptism by submersion beneath the water. This mode of baptism continues in the East except for infants, but in the West it had dropped almost completely out of use by the 15th century, and the artist may have chosen an archaic form for this depiction of baptism by St Peter.
- ↑ Mark Müjdəsi 16:15–16
- ↑ Matta Müjdəsi 28:18–20
- ↑ Romalılara Məktub 6:3–8
- ↑ Didaxe, 7-ci fəsil. Bax: http://krotov.info/acts/01/nz/0092dozn.html Arxivləşdirilib 2012-04-30 at the Wayback Machine
- ↑ Bax: Tertullianus. De baptismo. Териуллиан. О крещении http://www.tertullian.org/russian/de_baptismo_rus.htm Arxivləşdirilib 2018-10-01 at the Wayback Machine
Mənbə
redaktə- Müqəddəs Kitab (Əhdi-Ətiq və Əhdi-Cədid). Müqəddəs Kitab şirkəti. Bakı, 2009
- Encyclopedia Britannica, "Baptism": http://www.britannica.com/EBchecked/topic/52311/Baptism
- Мень А. протоиерей "Библиологический словарь в 3-х т.". Москва: Фонд имени Александра Меня, 2002. "Таинства церковные и Библия"