Рэйн
Рэйн (ням.: Rhein [райн], фр.: Rhin [рэн], нідэрл.: Rijn [рэйн]) — буйная рака ў Заходняй Еўропе. Працякае па тэрыторыі Швейцарыі, Ліхтэнштэйна, Аўстрыі, Германіі, Францыі, Нідэрландаў.
| Рэйн | |
|---|---|
| ням. Rhein, фр. Rhin, нідэрл. Rijn | |
 Звужэнне рачной даліны ў сярэднім цячэнні Рэйна | |
| Характарыстыка | |
| Даўжыня | 1233 км |
| Басейн | 185 000 км² |
| Расход вады | 2 200 м³/с |
| Вадацёк | |
| Выток | Альпы |
| • Вышыня | 2412 м |
| • Каардынаты | 46°37′57″ пн. ш. 8°40′29″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Паўночнае мора |
| • Вышыня | 0 м |
| • Каардынаты | 51°58′51″ пн. ш. 4°05′35″ у. д.HGЯO |
| Размяшчэнне | |
| Водная сістэма | Паўночнае мора |
| Краіны | |
 |
|
  вусце |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Даўжыня — 1233 км[1], плошча басейна — 185 тыс. км².
Бярэ пачатак у Альпах, працякае праз Бодэнскае возера, перасякае адгор’і Юры і Шварцвальда, пасля чаго цячэ па Верхнярэйнскай нізіне. У сярэднім цячэнні прарываецца праз Рэйнскія Сланцавыя горы. Ніжняя плынь — у межах Сярэднееўрапейскай раўніны, дзе рэчышча ў шматлікіх месцах агароджанае дамбамі. Упадае ў Паўночнае мора, утвараючы складаную дэльту.
Асноўныя прытокі: Некар, Лан, Майн, Рур (правыя); Аарэ, Мозель (левыя). У левы рукаў дэльты ўпадае рака Маас.
У вярхоўях — вяснова-летняй паводцы, у сярэднім і ніжнім цячэнні шматводная на працягу ўсяго года. Сярэдні выдатак — 2500 м³/с, гадавы сцёк каля 79 км³.
Рака суднаходная на 952 км, да горада Базель і па Бодэнскім возеры. Агульная даўжыня водных шляхоў у басейне Рэйна каля 3000 км.
Літаральна назва ракі перакладаецца як «Плынь» (з кельцкай).
Паходжанне назвы
правіцьНазву ракі рэканструююць як прагерманскае *Rīnaz. Да яго ўзыходзяць нямецкая, нідэрландская і англійская назвы ракі. Праз франкскае пасярэдніцтва былі запазычаны французская і іспанская назвы Рэйна. Назва ракі на індаеўрапейскім этапе рэканструюецца як *Reynos, ад кораня *rey- «цякчы, бегчы»[2], адкуль англ.: run, river, руск.: рака, рой, рынуцца, лунаць. Кельцкая/гальская назва ракі паходзяць з той жа індаеўрапейскай крыніцы, што і германскаея. Гідронім часта параўноўваюць з іншымі рачнымі назвамі, тыпу ракі Рэно ў Італіі (гідронім гальскага паходжання)[3]. Лацінскае Rhēnus і старажытнагрэчаскае Ρήνος (Rhēnos) запазычаны з кельцкай формы, бо адлюстроўваюць наяўнасць тыпова кельцкага пераходу -ei- → -ē-.
Геаграфія
правіць
Бярэ пачатак у Альпах, працякае праз Бодэнскае возера, перасякае адгор’і Юра і Шварцвальда, пасля чаго цячэ па Верхнярэйнскай нізіны. У сярэднім цячэнні прарываецца праз Рэйнскія Сланцавыя горы. Ніжняя плынь — у межах Ніжнерэйнскай нізіны Сярэднееўрапейскай раўніны, дзе рэчышча ў многіх месцах загароджана дамбамі. Пускаецца ў Паўночнае мора, утвараючы складаную дэльту.
Агульная характарыстыка
правіцьПрытокі: Некар, Майн, Вупер, Ітэр, Дзюсель, Рур, Іль (правыя); Ары, Мозель (левыя). У левае рукаво дэльты пускаецца рака Маас.
У вярхоўях — вяснова-летняе паводка, у сярэдняй і ніжнім цячэнні шматводная цягам усяго года. Сярэдні выдатак каля 2500 м³/с, гадавы сцёк каля 79 км³.
У верхнім цячэнні Рэйна, у швейцарскім кантоне Шафгаўзен, каля мястэчка Нойгаўзен, знаходзіцца Рэйнскі вадаспад. Убору з больш высокім, але менш паўнаводным вадаспадам Дэтыфос у Ісландыі, Рэйнскі вадаспад з’яўляецца самым вялікім вадаспадам у Еўропе. Вышыня Рэйнскага вадаспада — 23 м, шырыня — 150 м[4].
Рэйн злучаны каналамі з Ронай, Марнай, Везерам, Эльбай.
Гарады на Рэйне: Арнем (Нідэрланды), Дзюсельдорф, Кёльн, Бон, Майнц, Мангейм, Вормс, (Германія), Страсбург (Францыя), Базель (Швейцарыя).
Вытокі Рэйна
правіць
Уласна Рэйн пачынаецца ў месцы зліцця двух яго галоўных вытокаў — Пярэдняга Рэйна і Задняга Рэйна ля мястэчка Райхенау (кантон Граўбюндэн, камуна Тамінс). Вышэй гэтага месца знаходзіцца разгалінаваная сістэма вытокаў Рэйна. Вадазборны басейн вытокаў Рэйна распасціраецца ад горнага масіву Сен-Гатарда на захадзе праз даліну, размешчаную на поўдзень у кантоне Тычына і ў Італіі, да перавалу Флюэла на ўсходзе.
Возера Тома блізка перавалу Оберальп у горнай вобласці Гатард традыцыйна лічыцца пачатковай кропкай Пярэдняга Рэйна і Рэйна ў цэлым. Задні Рэйн бярэ свае вытокі ў высакагорнай даліне Рейнвальд у падножжа Райнвальдхорна[5]. Аднак вытокі яго галоўнага рэчышча, што ўбірае ў сябе найбольш шматводныя прытокі, знаходзяцца ў іншым месцы, а менавіта на ўсходзе вадазбору Задняга Рэйна ў даліне ракі Дышмабах[6]. Самы доўгі прыток, Рэйн да Медэль, цягнецца з самага поўдня басейна Пярэдняга Рэйна з кантона Тычына.
Задні Рэйн
правіцьЗадні Рэйн (ням.: Hinterrhein) цячэ спачатку ў паўночна-ўсходнім кірунку, потым на поўнач. Працякае па трох далінах у кантоне Граўбюндэн — Рэйнвальду, Шамсу і Домлешгу-Хайнцэнбергу. Паміж далінамі знаходзяцца цясніны Рофла і Віямала. Крыніцы, якія жывяць Задні Рэйн, знаходзяцца ў альпійскім горным масіве Адула (на схілах Райнвальдхорна, Рэйнквельгорна, Гюфергорна).
З поўдня пускаецца Аверзер-Рэйн, вадазбор якога знаходзіцца часткова на італьянскай тэрыторыі ў раёне плаціннага возера Лага дзі Леі. З усходу ў Зільса ў Задні Рэйн пускаецца раўназначная яму рака Альбула, прыходная ад аднайменнага перавалу Альбула. Альбула атрымвае сваю ваду перадусім з Ландвасера, у сваю чаргу які жывіцца ад крынічных рэк; найбольш значныя — Дышмабах і рака Юлія (Гельгія), якая спускаецца з Юлійскага перавалу.
Пярэдні Рэйн
правіць
Пярэдні Рэйн (ням.: Vorderrhein) узнікае з крыніц у верхняй частцы даліны Сурсельва і цячэ ў паўночна-ўсходнім кірунку. Асноўнай яго крыніцай з’яўляецца рака Рэйн-да-Тума, якая ўпадае ў возера Тома (2345 м над узроўнем мора)[7], а потым выцякае з яго. Рэйн да Тума звычайна лічыцца таксама і асноўным вытокам усяго Рэйна ўвогуле.
У Пярэдні Рэйн упадаюць даўжэйшыя рэкі, так і рэкі супастаўнай з ім даўжыні — Рэйн да Медаль, Рэйн-да-Майгельс і Рэйн-да-Курнера. Даліна Валь Кадліма у кантоне Тычына, з якой адводзіць ваду Рэйн да Медэль, перасякае з поўдня геамарфалагічны галоўны грэбень Альп. Амаль усе прытокі Пярэдняга Рэйна ў вадазборным басейне падпружаны і выкарыстоўваюцца ў гідраэнергетыцы. У сваім ніжнім цячэнні Пярэдні Рэйн працякае па цясніне Руінаульта праз апоўзень Флімс.
Альпійскі Рэйн
правіць
У Рэйхенау Пярэдні Рэйн і Задні Рэйн яднаюцца ў Альпійскі Рэйн (ням.: Alpenrhein). На працягу ўсяго толькі 86 кіламетраў ён зніжаецца з 599 да 396 м над узроўнем мора. Рэйн заўважна выгінаецца ў Кура, сталіцы Граўбюндэна. Даліна Альпійскага Рэйна — адзначаная ледавіковымі адкладамі, шырока якая раскінулася альпійская даліна з абрывістымі сценамі. У Зарганса толькі ўзвышша вышынёй у некалькі метраў замінае Рэйну выцякаць праз адкрытую даліну рэкі Зеец, праз азёры Валензе і Цюрыхзее ўбок Арэ. Ніжэй па плыні заходні бераг Рэйна — швейцарскі, а ўсходні — ліхтэнштэйнскі, потым аўстрыйскі.
З-за высокага ўтрымання завісяў вада Альпійскага Рэйна мае светлае адценне; адкладаючыся ў Бодэнскім возеры, гэтыя завісі ўжо даволі моцна адсунулі воды возера, што спачатку далёка ўдаваліся ў Альпы. Рэгуляванне рэчышча Альпійскага Рэйна, распачатае напачатку XX стагоддзя, складалася з будавання каналаў, якія выраўноўваюць яго рэчышча ў Дыпольдзау і Фусаха. Гэта рэгуляванне было скіравана на прадухіленне затапленняў і моцнай седыментацыі ў заходняй частцы дэльты пры ўпадзенні Рэйна ў Бодэнскае возера. Пры гэтым давялося пусціць Дорнбірнер Ах у паралельны канал у кірунку да возера. Адсечанае пры рэгуляванні старое рэчышча Рэйна («Стары Рэйн») працякала спачатку ў забагненай мясцовасці, аднак пазнай было прыбрана ў канал ніжэй Райнека і адкрыта для суднаходства.
У год Рэйн нясе да 3 млн м³ асадкавых парод у Бодэнскае возера[8]. «Урастаючая» ў Бодэнскае возера ўнутраная дэльта на пляцоўцы паміж Старым Рэйнам на захадзе і ніжнім які выраўноўвае каналам на ўсходзе, уключаючы аўстрыйскія камуны Гайсау, Хёхст і Фусбах — аддадзена галоўным чынам пад прыродаахоўную зону. Пры ўпадзенні ў Бодэнскае возера прыродны Рэйн няма калі падзяляўся на два галоўных рукава. З-за прыдновых адкладаў паўстала шмат невялікіх выспачак (алеманскае Isel, ср. тапонім Esel). У вобласці ўтокі ўвесь час даводзіцца працаваць драгам, каб прадухіляць седыментацыю, злучаную ў тым ліку з шырокімі меліярацыйнымі працамі вышэй па цячэнні Рэйна.
Бодэнскае возера
правіць
Кароткі, даўжынёй усяго чатыры кіламетры Азёрны Рэйн (ням.: Seerhein) злучае паміж сабой два складнікі Бодэнскага возера — Верхняе возера (ням.: Obersee) і размешчанае на 30 см ніжэй адносна роўня мора Ніжняе возера (ням.: Untersee). У Верхнім возеры малочная, халодная і таму цяжэйшая вада Альпійскага Рэйна ўтварае спачатку кампактную плынь на паверхні шэра-зялёнай вады возера, але амаль адразу «падае» на яго дно. Гэта плынь ізноў выходзіць на паверхню на іншым, паўночным боку вострава Ліндаў і стаіць, часта выразна бачнае, уздоўж нямецкага берага прыкладна да Хагнау-Бодэнзее. Невялікая частка гэтай плыні адлучаецца перад востравам Майнау ў кірунку Юберлінгенскага возера. Асноўная плынь праз так званую «Канстанцскую варонку» (бухта ўсходней Канстанца і заходней Кройцлінгена) выцякае з Верхняга возера па фарватары Рэйна.
Да Верхняга возера прылягаюць Швейцарыя на поўдні, Аўстрыя на паўднёвым усходзе, а таксама Германія: Баварыя на паўночным усходзе і Бадэн-Вюртэмберг на паўночным захадзе.
Дыстанцыйныя слупы ўсталяваны ўздоўж усяго Рэйна пачынальна з таго месца, дзе над Азёрным Рэйнам, што выцякае з Верхняга возера, перакінуты Канстанцкі мост.
Азёрны Рэйн паўстаў у апошнія тысячагоддзі ў выніку выкліканага эрозіяй зніжэнні роўня вады ў возеры прыкладна на 10 метраў, з-за чаго паўстаў таксама востраў Райхенау. Раней Верхняе і Ніжняе азёры, як гэта вынікае з іх агульнай назвы «Бодэнскае возера», уяўлялі сабою адзіны вадаём.
Як і ў Верхнім, у Ніжнім возеры можна прасачыць плынь Рэйна, бо і тут яно толькі крыху змешваецца з вадой самага возера. Паўночныя часткі Ніжняга возера (Цэлерзее і Гнадэнзее) амаль не закранаюцца гэтай плынню. Паўднёвую частку возера, праз якую цячэ Рэйн, часам завуць «Рэйнскім возерам». Радольфцэлер Аах нясе ў Ніжняе возера вялікі аб’ём вады з басейна Дуная.
Азёрны Рэйн і Ніжняе возера ўтвараюць натуральную мяжу паміж Швейцарыяй і Германіяй; выняткі — цэнтральная частка Канстанца, ляжалая паўднёвей Азёрнага Рэйна і цэнтр швейцарскага горада Штайн на паўночным беразе Рэйна паблізу ад таго месца, дзе Высокі Рэйн выцякае з Ніжняга возера.
Высокі Рэйн
правіць
Ад Штайна-на-Рэйне ля заходняга берага Ніжняга возера пачынаецца Высокі Рэйн (ням.: Hochrhein). У процілегласць Альпійскаму Рэйну і Верхняму Рэйну ён цячэ галоўным чынам з усходу на захад і зніжаецца пры гэтым з 395 да 252 метраў над роўнем мора.
Высокі Рэйн з’яўляецца натуральнай мяжой паміж Швейцарыяй на поўдні і Германіяй на поўначы на большасці пляцовак да Эглізау (у швейцарскіх абласцях Штайна-на-Рэйне, Шафгаўзена і цюрыхскім Рафцэрфельде) і на ўсім сваім працягу ад Эглізау да Базеля.
Каля Шафхаузена знаходзіцца Рэйнскі вадаспад. Пры сярэднім выдатку вады ў 373 м³/с (у летні час — каля 700 м³/с) ён з’яўляецца другім найбуйным вадаспадам Еўропы пасля ісландскага Дэтыфаса па паказчыку энергіі падання вады. Аблічча Высокага Рэйна вызначаецца размешчанымі на ім шматлікімі гідравузламі. На нешматлікіх захаваных прыродных пляцоўках, і ўсё ж, яшчэ існуе трохі парогаў, на нямецкім званых Laufen. Каля Базеля Рэйн прымае левы прыток — Бірс, ля Кобленца ў Аргау з поўдня ў Рэйн пускаецца Арэ. Арэ карацей Рэйна, але нясе заўважна больш вады (560 м³/с супраць 439 м³/с у Рэйна)
Верхні Рэйн
правіць
У цэнтры Базеля, першага буйнага горада па цячэнні ракі, знаходзіцца «Рэйнскае калена» (крутая лукавіна) — тут сканчаецца Высокі Рэйн. Афіцыйна мяжой паміж Высокім і Верхнім Рэйнам з’яўляецца Сярэдні мост (ням.: Mittlere Brucke). Ад гэтага месца рака пад назвай Верхні Рэйн (ням.: Oberrhein) цячэ на поўнач па Верхнярэйнскай нізіны (даўжынёй прыкладна 400 км і шырынёй да 40 км); пры гэтым рака зніжаецца з адзнакі 252 м над узроўнем мора да 76 м. Найважныя прытокі на гэтым адрэзку — Іль (пускаецца злева ля Страсбурга), Некар (пускаецца справа ў Мангейма) і Майн (пускаецца справа насупраць Майнца). У Майнца Рэйн пакідае Верхнярэйнскую нізіну і цячэ далей па Майнцкаму басейну. Пляцоўка ракі, размешчаная вышэй Майнца ў вобласці Рэйнгау, дасягае шырыні ў 900 метраў, і вядомы таксама як «Астроўнай Рэйн» (ням.: Inselrhein) з-за шматлікіх размешчаных тут астравоў (ням.: Rheinauen).
Паўднёвая частка Верхняга Рэйна ўтварае дзяржаўную граніцу паміж Францыяй (Эльзасам) і Германіяй (Бадэн-Вюртэмбергам). Па паўночнай частцы праходзіць мяжа паміж федэральнымі землямі — Рэйнланд-Пфальцам на захадзе і Бадэн-Вюртэмбергам на поўначы і на ўсходзе. Гістарычным кур’ёзам з’яўляецца тое, што з 1945 года Гесену прыналежаць так званыя «правабярэжныя раёны Майнца».
Даліна Верхняга Рэйна ў часы Антычнасці і Сярэднявечча была значнай часткай культурнага ландшафту Еўропы. Сёння Верхні Рэйн — месца месцавання важных прадпрыемстваў прамысловасці і сферы паслуг, з буйнымі цэнтрамі ў Базелі, Страсбургу і Мангейме-Людвігсгафене. На берагах Верхняга Рэйна размешчана адна з агульнаеўрапейскіх сталіц — Страсбург, рэзідэнцыя Еўрапарламента.
Ландшафт Верхняга Рэйна быў моцна зменены выпрастаннем Рэйна ў XIX стагоддзі. Выпрастанне ракі прывяло да павелічэння хуткасці плыні і істотнаму зніжэнню ўзроўню грунтавых вод, з-за чаго перасохлі бакавыя пратокі і скарацілася плошча паплавоў і рэліктавага лесу. З французскага боку для забеспячэння суднаходства быў пабудаваны Вялікі Эльзаскі канал, у які адышла значная частка рэйнскай вады. У многіх месцах уладкаваны якія рэгулююць вадасховішчы, прыкладам, велізарны Bassin de compensation de Plobsheim у Эльзасе.
Сярэдні Рэйн
правіцьЛя Бінгена сканчаецца Майнцкі басейн, у Бінгенскага віра на вышыні 77,4 м над узроўнем мора пачынаецца Сярэдні Рэйн (ням.: Mittelrhein), далей ён цячэ праз Рэйнскія Сланцавыя горы і пакідае іх на вышыні 50 м н. у. м. Да левага берага Рэйна тут прылягаюць адгор’і Хунсрука і Айфеля, а да правага — Таўнуса і Вестэрвальда. Характэрная вузкая форма рачной даліны (скразная даліна) была сфарміравана глыбіннай эрозіяй з плынню геалагічнага часу.
Найбуйнымі прытокамі Сярэдняга Рэйна з’яўляюцца Лан і Мозель, якія ўпадаюць ля Кобленца адпаведна справа і злева. Амаль на ўсім сваім працягу Сярэдні Рэйн працякае па тэрыторыі зямлі Рэйнланд-Пфальц.
Вінаробства і турызм — вядучыя выгляды эканамічнай дзейнасці на Сярэднім Рэйне. Даліна Сярэдняга Рэйна (ням.: Kulturlandschaft Oberes Mittelrheintal) паміж Рудэсгаймам і Кобленцам уключана ў спіс культурнай спадчыны ЮНЕСКА. У Санкт-Гоарсгаўзена Рэйн агінае знакамітую скалу Ларэлей, пад якой ён дасягае глыбіні ў 25 метраў. Сярэдні Рэйн, з яго знакамітымі архітэктурнымі помнікамі, пакрытымі вінаграднікамі схіламі, што прыбрукаваліся на берагах мястэчкамі і замкамі, што ўздымаюцца на ўзгорках, паказвае сабой квінтэсэнцыю «Рамантыкі Рэйна».
Ніжні Рэйн
правіцьСярэдні Рэйн пераходзіць у Ніжні (ням.: Niederrhein) у Боне, у тым месцы, дзе пры ўпадзенні Зіга пачынаецца Паўночна-Германская нізіна. Ніжні Рэйн цячэ паміж адзнакамі 50 і 12 метраў н. у. м. Найважныя яго прытокі — Рур і Ліпс. Як і Верхні, меандрированный Ніжні Рэйн забраны ў сталае рэчышча падчас праведзеных гідратэхнічных прац. Аднак бо на Ніжнім Рэйне якія агароджваюць дамбы расстаўлены шырэй, у паводку ён разліваецца больш прасторна, чым Верхні Рэйн.
Ніжні Рэйн цаліком ляжыць на тэрыторыі Паўночнага Рэйна-Вестфаліі. Яго берагі па большай частцы густа населены і індустрыялізаваны, асабліва ў агламерацыях Кёльна, Дзюсельдорфа і Рурскай вобласці. Такім чынам, Ніжні Рэйн працякае па самай вялікай канурбацыі Германіі — Рэйнска-Рурскаму рэгіёна. Найбуйным еўрапейскім унутраным портам з’яўляецца порт у Дуйсбургу.
Даліна Рэйна ніжэй Дуйсбурга носіць па перавазе аграрны характар. У 30 кіламетрах ніжэй па плыні ў Візеля ад Рэйна адгаліноўваецца канал Візель-Датэльн. Гэты суднаходны канал, што ідзе з захаду на ўсход паралельна плыні ракі Ліпс, з’яўляецца адной з найважных транспартных артэрый. Паміж Эмерыхам і Клёве над рачным струменем шырынёй больш 400 метраў нацягнуць самы доўгі вісячы мост у Германіі. Ля Юрдынгена (раён Крэфельда) Рэйн перасякае так званая лінія Юрдынгена, ізаглоса, якая падзяляе рэгіёны шырання ніжне-франкскіх і сярэдне-франкскіх дыялектаў.
Дэльта
правіцьНіжні ўчастак цячэння ракі Рэйн праходзіць па плоскай нізіне, часткова размешчанай ніжэй узроўню мора. Перад упадзеннем у мора Рэйн распадаецца на рукавы і ўтварае дэльту, у межах якой цячэ ў сваіх наносах вышэй за навакольную мясцовасць. У адзін з рукавоў у межах дэльты ўпадае рака Маас.
У раёне рэйнскай дэльты праведзены вялікія гідратэхнічныя работы. Пяць з шасці рукавоў перагароджаны плацінамі, якія блакуюць паступленне марскіх вод у рэчышча. У рукавах Рэйна створаны вадасховішчы, прызначаныя для ачысткі забруджаных рачных вод, якія затым спускаюцца цераз плаціны ў мора або выкарыстоўваюцца для водазабеспячэння. У выніку рэалізацыі «Плана Дэльта» істотна знізілася пагроза паводак і затаплення зямель, размешчаны ніжэй узроўню мора.
Экалогія
правіць1 лістапада 1986 года на Рэйне адбылася адна з самых буйных у Еўропе экалагічных катастроф. Пажар на хімічным заводзе фірмы «Сандос» (Sandoz) у швейцарскім Базелі прывёў да скіду ў раку 30 тон пестыцыдаў, ртуці і іншых сельскагаспадарчых хімікатаў. Рэйн набыў чырвоны колер, людзям у раёне ракі было забаронена выходзіць з хаты, у некаторых гарадах ФРГ былі зачынены вадаправоды, замест якіх выкарыстоўвалася прывазная вада ў цыстэрнах. На працягу 10 дзён забруджвання дасягнулі Паўночнага мора. У выніку па некаторых адзнаках загінула паўмільёна рыб, некаторыя віды цалкам зніклі.
Пасля бурнай рэакцыі грамадскасці ўжо ў 1987 годзе была прынятая «Праграма дзеянняў — Рэйн», разлічаная да 2000 года. Па-іншаму яна звалася «Ласось 2000», бо была нацэлена на вяртанне да гэтага тэрміна гэтай адчувальнай да забруджванняў рыбы ў раку. У выніку актыўных дзеянняў улад колькасць выбрасываемых у раку нітратаў і фосфару паменшылася на 50 %, а памяншэнне некаторых іншых забруджванняў было ў межах ад 80 да 100 %. Ласось вярнуўся ў раку на 3 гады раней, у 1997 годзе. Зараз Праграма Рэйн-2020 нацэленая на то, каб зрабіць раку досыць чыстай для плавання.
Гл. таксама
правіцьЗноскі
- ↑ «Рейн стал короче на 90 километров» — Lenta.ru (29.03.2010)
- ↑ Rhine(недаступная спасылка). Online Etymology Dictionary. Douglas Harper (1 лістапада 2001). Архівавана з першакрыніцы 17 кастрычніка 2012. Праверана 10 February 2009.
- ↑ Johannes Hoops, Reallexikon der germanischen Altertumskunde, Volume 24
- ↑ Rheinfall (ням.)(недаступная спасылка). — Афіцыйны сайт Рэйнскага вадаспаду. Архівавана з першакрыніцы 31 жніўня 2011. Праверана 2 сакавіка 2010.
- ↑ interaktiver Atlas der Schweiz Архівавана 4 мая 2011. — Bundesamt für Landestopografie
- ↑ Hydrologischer Atlas der Schweiz 2002, Tafel 5.4 Natürliche Abflüsse 1961—1980 (Ausschnitt Архівавана 7 ліпеня 2011.)
- ↑ Landeskarte der Schweiz, Blatt 1232 Oberalppass, 1:25 000, Bundesamt für Landestopographie, Ausgabe 2005
- ↑ Geschiebeführung
Літаратура
правіць- Лоўчая Л. В. Рэйн // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 564. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).
- Геаграфічны энцыклапедычны слоўнік. — М., 1986.
Спасылкі
правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Рэйн