Mark I

Mark I (Mk. I)
Класіфікацыя	танк
Краіна	Вялікабрытанія
Баявая маса, т	28,45 («самец»), 27,43 («самка»)
Гісторыя
Распрацоўнік	William Tritton[d] і Walter Gordon Wilson[d]
Вытворца	1916 — 1917
Колькасць выпушчаных, шт.	150
Войны	Першая сусветная вайна
Асноўныя аператары
Габарыты
Даўжыня, мм	8060 (без «хваста») 9910 (з «хвастом»)
Шырыня, мм	4200 («самец»), 4380 («самка»)
Вышыня, мм	2450
Дарожны прасвет, мм	420
Браніраванне
Тып брані	сталёвая катання
Карма вежы, мм/град.	5-6
Узбраенне
Калібр і марка гарматы	2 × 57-мм (6-фнт) «Гочкіс» L/40
Тып гарматы	наразная
Кулямёты	4 × 8-мм «Гочкіс», 4 × 7,7-мм «Вікерс», 1 × 8-мм «Гочкіс»
Рухомасць
Тып рухавіка	«Даймлер», карбюратарны, 6-цыліндравы, вадкаснага астуджэння
Хуткасць па шашы, км/г	6,4
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Mark I альбо Mk. I — брытанскі танк перыяду Першай сусветнай вайны. Распрацаваны ў 1916 годзе. Першы ў гісторыі танк, ужыты ў баявых дзеяннях (15 верасня 1916 года, Бітва на Соме). Родапачынальнік сямейства брытанскіх «ромбападобных» танкаў.

Рашэнне аб пабудове танкаў было прынята ў 1915 годзе, канчаткова першая мадэль танка была гатовая ў 1916, калі яна прайшла выпрабаванні, і першы заказ на 100 машын паступіў у вытворчасць. Танк быў даволі недасканалай баявой машынай, якая выпускалася ў двух мадыфікацыях — «самка» (англ. Female) (толькі з кулямётным узбраеннем) і «самец» (англ. Male) (кулямёты і дзве 57-мм гарматы).

Гісторыя стварэння

Да пачатку 1915 года Першая сусветная вайна пачала ўваходзіць у пазіцыйную стадыю. Па абодва бакі фронту праціўнікі закапаліся ў зямлю, аблыталі радамі калючага дроту і ашчацініліся кулямётамі. Любая атака каштавала велізарных страт. Многія ваенныя разумелі, што браняваныя баявыя машыны маглі б вырашыць гэтую праблему. Да таго ж, на франтах ужо дзейнічалі шматлікія і вельмі разнастайныя бронеаўтамабілі, поспехі якіх толькі пацвярджалі вышэйзгаданае выказванне. Аднак праходнасць цяжкіх браневікоў пакідала жадаць шмат лепшага.

Вясной 1915 г. пры брытанскім Адміралітэце быў створаны спецыялізаваны «Камітэт па сухапутным караблям». Стварэнне гэтага інстытута курыравала Ваенна-марская авіяцыйная служба, якая была вельмі зацікаўлена ў браніраваных баявых машынах для аховы сваіх кантынентальных берагавых баз. Кіраўніком камітэта стаў дырэктар Упраўлення марскога будаўніцтва Юстас Тэнісан Д’Энкур.

Рашэнне аб пабудове танкаў было прынята ў 1915 годзе, канчаткова першая мадэль танка (танкам, гэта значыць «бакам» яе назвалі для таго, каб дэзінфармаваць праціўніка пры перавозцы па чыгунцы) была гатовая ў 1916, калі яна прайшла выпрабаванні, і першы заказ на 100 машын паступіў у вытворчасць.

Апісанне

Mark I меў кампаноўку без выразнага падзелу танка на аддзяленні: рухавік з трансмісіяй праходзілі праз большую частку даўжыні танка, займаючы асноўную частку ўнутранай прасторы. Па бартах ад рухавіка і трансмісіі размяшчаліся праходы, а ў лэбавым ускрайку корпуса знаходзілася аддзяленне кіравання.

Экіпаж танка складаўся з васьмі чалавек. Камандзір танка, звычайна малодшы лейтэнант або лейтэнант, таксама выконваў функцыі стрэлка з лабавога кулямёта і парой — памочніка кіроўцы. Ён і сам кіроўца размяшчаліся ў аддзяленні ўпраўлення злева і справа, адпаведна.

Асноўным сродкам назірання за мясцовасцю для камандзіра і кіроўцы з’яўляліся назіральныя лючкі ў верхнім лабавым лісце корпуса (закрываліся бранявымі вечкамі, якія маглі адчыняцца або закрывацца цалкам, альбо пакідаць вузкую назіральную шчыліну). Акрамя гэтага ў камандзіра і кіроўцы меліся перыскапічныя назіральныя прыборы ў даху рубкі, але з-за цяжкага іх выкарыстання ў баявых умовах, ад іх неўзабаве адмовіліся. Астатнія члены экіпажа мелі ў сваім распараджэнні толькі назіральныя шчыліны ў розных частках танка.

На Mark I усталёўваўся радны 6-цыліндравы бесклапанны бензінавы карбюратарны рухавік вадзянога астуджэння, маркі Daimler/Knight. Маючы працоўны аб’ём у 13 літраў, рухавік развіваў максімальную хуткасць у 105 к.с. пры 1000 аб/хвіл. Рухавік усталёўваўся на раме ў сярэдняй частцы корпуса, уздоўж падоўжнай восі танка.

У кіраванні трансмісіяй прымалі ўдзел адначасова 3-4 чалавекі: кіроўца, які кіраваў галоўнай каробкай перадач, а таксама каардынаваў дзеянні астатніх; камандзір танка, які кіраваў бартавымі тармазамі, і адзін або абодва памочніка вадзіцеля, якія адказвалі за бартавыя кароькі перадач.

Заднія колы прызначаліся для кіравання танкам. У адным з баёў колы адстрэлілі, але танк не страціў кіравальнасці. Пасля гэтага заднія колы на танкі не ўсталёўвалі.

«Самец» і «самка»

На танках-«самцах» асноўнае ўзбраенне складалі дзве наразныя 57-мм гарматы мадэлі Six Pounder, Single Tube. Ззаду гармат у спансонах «самцоў» размяшчаліся два 7,7-мм кулямёта «Гочкіс» M1909 з паветраным астуджэннем ствала. Танк меў масу каля 28,5 т.

На танках варыянту «самка» месца 57-мм гармат і кулямётаў «Гочкіс» у спансонах займалі чатыры 7,7-мм кулямёта «Вікерс». Таксама «самка» важыла на тону менш за «самца». Машыны дадзенага тыпу паказалі сваю неэфектыўнасць на фронце, ад чаго іх знялі з узбраення.

Літаратура

• С. Федосеев. «Сухопутные корабли». Английские тяжёлые танки периода Первой мировой войны. — Москва: Моделист-конструктор, 2000. — 32 с. — (Бронеколлекция № 5 (32) / 2000). — 4000 экз.

Спасылкі

• Гісторыя і канструкцыя танка Mk. I