Gwrezverk
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ.
| Iskevrennad eus | scalar quantity, intensive quantity  |
|---|---|
| Studiet gant | thermodynamics |
| Quantity symbol (string) | T, |
| ISQ dimension | |
| Quantity symbol (LaTeX) | , |
| Is invariant under | isothermal process |
| ID en Thesaurus NCI | C25206 |
| Tikedenn Stack Exchange | https://physics.stackexchange.com/tags/temperature |
Termenadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]An danvez a zo diazezet war atomoù ha gant molekulennoù, hag ar re-se o deus o-unan ur fiñv mui pe vui kreñv, fonnus (anvet "energiezh sinetek") ; emañ a zo kablus eus an temperadur a anavezomp (en un doare dieeun) en omp buhez pemdeziek.
Da skouer, pa gej daou gorf, e vez graet un eskemm termek kenetrezo. Ma vez ijinet ganeomp ur gastelodenn tomm hag un tamm kig yen e-barzh ; ar c'horf tomm a raio miliardoù ha miliardoù a kejadennoù mikroskopek gant ar c'horf all, betek ma vefe an daou c'horf a fiñv kement (kempouezet). E skiantoù fizikel e vez anvet ar fed boutin-se « tommder ». Un afer tost da-se eo ar gouloù o-lakaat de fiñval an elfennoù danvez-se da fiñval dre e energiezh e-unan...
Tu vefe skeudenniñ ar fed tommder-mañ evel miliardoù a volotennoù o en em skeiñ an eil war egile en egor, ar re kentraouetañ (tommañ) o reiñ lañs d'ar re all, hag ar re gorrekañ (yenañ) o gorrekaat ar re-all. Ne chom mui da soñjal eo an tizh-se an tommder evit peurechuiñ an daolenn.
Ar gwrezverker, pe termometr
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]An termometr kentañ bet savet a zo termoskop Galileo Galilei, graet e 1597 (o implij perzhioù an tommder dizoloet gant Archimed). An termoskop zo graet eus klogorennoù-gwer enno ur memes volum a dourenn, met ganto ur mas disheñvel, en un duellenn leun a zour (pe alkool). Kemm a ra uhelder ar c'hlogorennoù-gwer gant an temperadur...
Ijinet eo bet ivez digantañ ur sistem termometr gant alkool (1593); met ne oa ket resis a-walc'h... Ur c'hantved goude (1730) e teue a-benn "René-Antoine Ferchault de Réaumur" d'en ober gant "spered ar gwin" (anv kozh an etanol).
E-kreiz an XVIIIvet oa implijet dreist-holl termometroù gant merkur war un dereziadur kantvedel etre ar skornadur hag an aezhennadur an dour, abalamour da kavadenn Anders Celsius (1741). E gwellentez oa dreist-holl war ar plas kemeret gantañ : an termometr diwar an alkool a gemere kalz a blas. An disoc'h-se zo bet posupl rak d'ar c'havadennoù da heul : - E 1702, an astronomour Ole Roemer a sav un termometr gant alkool a roio d'an termometr e stumm a hiziv. - E 1717, ar skiantour alamant Fahrenheit (1686-1736) a eilpenn an alkool gant ar merkur.
Dibabet eo bet e Breizh e 1999 difenn gwerzh (hag e implij en ospitalioù) an termometroù merkur, rak d'o dañjerusted pa vezont toret. Hiziv an deiz e vez kentoc'h implijet termometroù elektronek pe IR...
An unanennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]En astronomiezh e vez anavezet un niver bras a unannenoù da "vuzul" an temperadur, met ar re pennañ, etrevroadel a zo ar re da heul ;
Ar c'h/kelvin, eus arouez « K ». Un temperadur absolut eo ; ar 0 K eo ar mann absolut (par da -273,15 °C), ha 273,16 K a zo ar poent tridoubl an dour (da lavaret eo al lec'h ma'z eo gazek, dourennek, ha skornek e memes mare)
- Ar muzul e Celsius, eus arouez « °C » . Ar poent 0 eus ar skeul-mañ zo poent treuzfurmadur an dour e skorn (war an Douar d'an nebeutañ, ha da uhelder ar mor ; rak abretoc'h/goustadikoc'h e c'hoarvez ar reaktadur gant ar gwak, da skouer...). Merzet e vez 273,16K = 0,01 °C...
Goude e vez kavet ar "skeul kantvedel" etre 0° ha 100°. 0° o vezañ temperadur an dour dourennek ha 100° an dour aezhennaet... Kozh eo ar muzul ! Ar skeul Fahrenheit a zo c'hoazh implijet (rall memestra). 32 °F evit ar stad dourennek ha 212 °F evit an dour aezhennaet... Skeul Rankine zo hini Kelvin met rannet dre 9/5...
Dre-vras e vez implijet ar Celsius gant ar bobl, rak aesoc'h da derc'hel soñj ; met ar C'h/Kelvin lavaret "muzul absolut" a vez kentoc'h implijet gant ar skiantourien...
Sellet ivez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Treiñ an unanennoù an eil d'eben : ConvertWorld (fr) Liamm oberiant 16 HER 12
- Derez Celsius
- Gwrezverker
- Skeuliad kelvin
- Termodinamik
- Tommder
- Yenijenn