شارستانی ساینقەڵا

شارستانی ساینقەڵا شارستانی ھەڵۆژین
شارستان
شھرستان شاھیندژ - شاھیندژ بۆلگەسی - Shahin Dezh County
جێگەی لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا
وڵات	ئێران ڕۆژھەڵاتی کوردستان
پارێزگا	پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا
بوون بە شارستان	١٩٨٩
دەسەڵات
• سەرۆکی شارستان	ئەمیر تەیمووری
ڕووبەر
• شارستان	٢٠٠٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٨٠٠ میلی چوارگۆشە)
ژمارەی دانیشتووان  (٢٠١٦)
• شارستان	٩٢٬٤٥٦
• شاری	٥٤٬١٣٥
• لادێیی	٣٨٬٣٢١
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (کرمانجی و سۆرانی)، ئازەری
• ئایین	ئیسلام(شیعە و سوننە)
ناوچەی کاتی	UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٤:٣٠ (ھاوین)
تەلەفۆن	٠٤٤١
وێبگە	ساینقەڵا

شارستانی ساینقەڵا یان شاھیندژ (بە کوردی ھەڵۆژین)، یەکێک لە شارستانەکانی ئێرانە کە لە پارێزگای ورمێ ھەڵکەوتووە. ناوەندی ئەم شارستانە شاری ھەڵۆژینە. ئەم شارستانە ھاوسنورە لە باکورەوە لەگەڵ شارستانی میاندواو و لە باشوورەوە لەگەڵ شارستانی سەقز و لە ڕۆژھەڵاتەوە لەگەڵ شارستانی تیکاب و لە ڕۆژاواوە لەگەڵ شارستانی بۆکان.

پێش ئەوەی ببێتە شارستان، شارستانی ساینقەڵا ناوچەیەک (ناحیە - پەخش) بووە لە شارستانی مەراغە. دوای دەرچوونی یاسای پاشایەتی دەستووری لە ئێران لە ساڵی (١٩٠٦)دا یاسایەک دەرچوو بەناوی یاسای دروست کردنی ویلایەتەکان کە ئێران بووە چوار ویلایەت ئازەربایجان یەکێک بوو لە ویلایەتەکان، لە ساڵی (١٩٣٧)دا ئێران بووە دە ویلایەت کە ئەوکات ئازەربایجان بووە دوو بەش و بوو بە ئازەربایجانی ڕۆژھەڵات و ئازەربایجانی ڕۆژاوا ئیتر لەو کاتەوە ساینقەڵا بووە بەشێک لە ئازەربایجانی ڕۆژاوا.

لەسەر ژمێری ساڵی (٢٠١٦)دا ژمارەی دانیشتوانی (٩٢٤٥٤)کەس بووەو (٤٦٤٦١)ی نێر بووە و (٤٥٩٩٥)ی مێ بووە، شارستانی ساینقەڵا لە (٢) ناوچە (پەخش) و (٣) گوندستان و (٣) شارەدێ و (١٥١) گوند پێکھاتووە، ڕووبەری ئەم شارستانە (٢١٤٤کم^٢)ە.

دانیشتوانی ھەڵۆژین

• ئەم شارستانە لەبەرئەوەی لەچەند پێکھاتەیەکی جیاواز پێک ھاتووە لەرووی دانیشتوانەوە ئاڵۆزییەکی ھەیە، لە کورد و ئازەری و ئەرمەنی پێکھاتووە، ئازەریەکان کەوتونەتە باکور و باکوری ڕۆژھەڵاتی شارستانەکە و وە تێکەڵیان ھەیە لە شارۆچکەی ساینقەڵا و ھەردوو گوندی ھولەسوو و ھاچەسو لەگەڵ کوردەکان، کوردەکان زیاتر دەکەونە باشوری ڕۆژھەڵات و باشور و ڕۆژاوای شارستانەکە.
• دانیشتوانی شارستانی ھەڵۆژین (١٠٢٠٢٧) کەسە، زۆرینەی دانیشتوانی کوردە، وە پێکھاتەی ئازەری تیادایە لەگەڵ ئەرمەنی. وەک لەخوارەوەدا ڕوونکراوەتەوە:

ڕێژەی کورد لە شارستانی ساینقەڵا (٧٩٪)ەیە، کەدەکاتە (٨٠٥٢٥) کەس.

ڕێژەی ئازەری لە شارستانی ساینقەڵا (٢١٪)ەیە، کەدەکاتە (٢١٥٠٢) کەس.

پێکھاتەی شارستانی ھەڵۆژین لە ٢٠١٤
پێکھاتە			ڕێژەی سەدی
کورد			٧٩٪
ئازەری			٢١٪

پێکھاتەی شارستانی ھە‏ڵۆژین

• ئەم شارستانە لەرووی ئایینەوە بەڕێژەی (٩٩٬٨٩٪) ئیسلامن لە ھەردوو مەزھەبی سەرەکی سوننە و شیعە، بەڕێژەی (٠٬٠٣٪) سەر بە ئایینی زەردەشتین و بەرێژەی (٠٬٠٨٪) سەربە کریستیانن.
• ژمارەی دانیشتوانی شارۆچکەی ساینقەڵا دەکاتە (٤٣٨٥٠)کەس:
  • پێکھاتەی کورد لە شارۆچکەی ساینقەڵا دەکاتە (٣٧٢٧٤)کەس واتە ڕێژەی (٨٥٪) دانیشتوانی شارۆچکەکە.
  • پێکھاتەی ئازەری لە شارۆچکەی ساینقەڵا دەکاتە (٦٥٧٦)کەس واتە ڕێژەی (١٥٪) دانیشتوانی شارۆچکەکە.
• ژمارەی گوندەکانی ئەم شارستانە (١٤٧) گوندە بەم پێیە دابەش دەبێت:
  • گوندە کوردەکان (١٢٤) گوندە ژمارەی دانیشتوانیان دەکاتە (٣٩٩٩٧) کەس. دەکاتە (٧٤٪)ی دانیشتوانی گوند.
  • گوندە ئازەریەکان (٢١) گوندە ژمارەی دانیشتوانیان دەکاتە (١٤٣٤٨) کەس. دەکاتە (٢٦٪)ی دانیشتوانی گوند.
  • گوندە تێکەڵەکان کە ژمارەیان (٢) گوندە و ژمارەی دانیشتوانیان دەکاتە (٣٨٣٠) کەس، (٣٢٥٤)کەسی کوردە و (٥٧٦)کەسی ئازەریە.
• کەواتە ژمارەی دانیشتوانی کورد لەگوندەکاندا دەکاتە (٤٣٢٥١)کەس بەڕێژەی (٧٤٪)ی شارستانەکە.
• کەواتە ژمارەی دانیشتوانی ئازەری لەگوندەکاندا دەکاتە (١٤٩٢٦)کەس بەڕێژەی (٢٦٪)ی شارستانەکە.

ھۆزە بەناوبانگەکان

• کوردەکان لەم شارستانەدا دابەش دەبن بەسەر چەند ھۆزێکدا، وە ھەر ھۆزە بەزمانی تایبەتی خۆی دەدوێت:
  • چەرداوڕۆکان، کە لقێکی ھۆزی گەورەی کەڵھوڕن.
  • موکریەکان، کەفدراسۆنێکی گەورەی چەند ھۆزێکی کوردن لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان دابەس بوون بەسەر شارستانەکانی ساینقەڵا و مەھاباد و پیرانشار و شنۆ و نەغەدە و سەردەشت و بۆکان و میاندواو و تیکاب و سەقز.
  • زەعفەرانلوەکان کە ئەمانیش لە تیرەکانی (زاخۆرانی و موسلیانلی و سەرابیانی)ەکان پێکھاتوون و بە زۆری ناوچەکانی کوردستاندا بڵاوبوونەتەوە.
• ئازەریەکان لەم شارستانەدا دابەش دەبن بەسەر چەند ھۆزێکدا وەک:
  • ئەفشاریەکان کە زۆرینەی ئازەریی ئەم سارستانە پێک دەھێنن.
  • تاتەکان ئەمانە ھۆزێکی قەفقاسی ئازەری زمانن و بە ئازەری دەژمێردرێن بەھۆی زمانەکەیانەوە بەڵام لە بنەچەدا ئازەری نین.
  • شاھسەوەنەکان کە ھۆزێکی نەتەوەی ئازەرین.

ئاوھەوا و زەوی ناسی

جۆری گژوگیا

گژ و گیای و لەوەڕگایەکی زۆر و ھەبوونی باخ و کێڵگەی زۆر لەم شارستانە کە لەلایەن جوتیارەکانەوە چێندراوە و بەرھەم ھاتووە وە لە بەرزایییەکانی ئەم شارستانەدا زۆرێک داری خۆڕسک ھەن و لە دەشتەکانیشدا کەڵگەی بەپیت ھەیە، جۆری درەختی ئەم ناوچەیە پەک ھاتووە لەمانە (سێو و ھەڵوژەی زەرد و ھەڵوژە و گوێز) و بەروبومی کشتوکاڵیش پێکھاتووە لە (گەنم و جۆ و نیسک)، ھەبوونی گیایی جاجغ و کەما کە ئالیکێکی زۆر باشە بۆ ماڵات.

جۆری گیانداران

گیاندارانی ئەم شارستانە دەکرێن بە دوو بەشەوە:

• گیانداری ماڵی: وەک (مەڕ و بزن و گا و مانگا و مریشک و کەڵەشێر و قەل و مراوی و قاز).
• گیانداری کێوی: وەک (بەراز و گورگ و ڕێوی و کەمتیار و ژیشک و مار و دووپشک و کەو و جۆرەھا کۆتر و مراوی کێوی …).

ھەوارگە

ناوچە ھەوارییەکانی ساینقەڵا دەکەوێتە بەرزایییەکانی پیرمەحمود، بەھۆی سەرمای پایز و زستان کۆچەرییەکانی ئەم ناوچەیە بۆ ماوەی (٥) مانگ مەڕوماڵاتیان نابەنە کوێستان و لە شوێنی حەوانەوەی خۆیان دەمێننەوە، لەم کوێستانانە بەھۆی بارینی بارانی زۆر گژ و گیای زۆر و تازەی ھەیە و سەرچاوەیەکی باشە بۆ لەوەڕاندن، ئەم لەوەڕگانە بەپێی گوند و ھۆزەکان دابەشکراون وە لەسەرەتای مانگی (نیسان) ەوە کۆچی بۆدەکەن تاوەکو کۆتایی مانگی (ئەیلول) ئەم دابەشکردنی لەوەڕگانە بۆ ئەوەیە کە ئەم ھۆز و تیرە جیاوازانە نەچنە ناو لەوەڕگای یەک و نەبێتە ئاژاوەیان.

ناوچە ھەوارییەکانی ساینقەڵا وەک کوێستانی مەحمودخان و سەلیم خان لە سنوری ساینقەڵا، کوێستانی ئاقداش لەنێوان تیکاب و ساینقەڵا ھەوارگەیەکی چاکی پڕ لە گژو گیاو لەوەڕگایەکی چاکە کە ھۆزە کوردەکان و ئازەرییەکان بەکاری دەھێنن، ئەم کۆچ و ڕەوەیان تەنھا وەرزییە.

کاری دەستی

شارستانی ساینقەڵا دێرینترین شارستانی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوایە لە کاری دەستیدا، لەم شارستانە و دێھاتەکانیدا نزیکەی (١٠٠٠) خێزان خەریکی کاری دەستین، بەزۆری بەرماڵی نوێژ دروستدەکەن لەگەڵ مافوور و بەڕە و جاجم کە ھەمووی بەدەست دەچنن، وە لەکۆندا گڵکاری کراوە لە ناوچەکەدا بەڵام لە ئێستادا نەماوە.

مافور چنین

مافور چنین پێشینەیەکی مێژووی ھەیە لەم شارستانەدا، ساینقەڵا شارێکی مێژوویییە، وە ئەم شارستانە ھەدوو نەتەوەی کورد و ئازەری تیادایە کە ھەریەکەیان خاوەنی کلتورێکی تایبەتە بە کاری دەستی، تورک زمانەکان کاتێک کۆچەری بوون و کۆچیان کرد بۆ ئەم ناوچەیە و تێیدا نیشتە جێبوون دەستیان کرد بەکاری دەستی و ھونەری کاری دەستییەکیان پێشخست، وە ھونەری ئەندازەییان تیادا بەکار دەھێنا بەشێوەیەکی تەواو نیمچە تەواو، لەم ناوچەدا بۆ دروست کردنی مافوور زیاتر خوری بەکار دەھێندرێت و ھەندێ جار لۆکە و یان بەتێکەڵی، زۆرینەی مافوورەکان بە شێوەیەکی باریک و درێژ دروست دەکرێن کە بەم شێوانە دەبن(١*٥ و ١*٦ و ٢*٣ ....)

بەڵام کوردەکان بەرھەمەکانیان جیاوازترە لەوان و شێوەی ئەندازەی ڕێک و نیمچە ڕێک و مافوری خڕیان ھەیە، ڕیزی فەرشەکان (٢٥ تا ٦٠) بەندەو لە مافووری ئاوریشمدا دەچیتە (٧٠) ڕیز، درێژی و پانی مافوورەکان دەگۆڕێت بەپێی داواکردنی بازاڕ، وێنەی مافورەکان ھەر لە وێنەی کوردی و ڕەنگاو ڕەنگ و ماسی … و ھەروەھا لە شێوەی فەرشی تەبرێز و ئەسفەھان، مافورەکان لە خوری و ئاوریشم و لۆکە دروست دەکرێن یان تێکەڵەی ئەمانە.

بەڕە و جاجم چنین

لە ساینقەڵا بۆ بەڕە چنین خوری یان لۆکە یان لۆکەو خوری بەکاردەھێنن بۆ دروست کردنی، لەم ناوچەیە بەڕەی کوردی و ئەفشار و ناوخۆیی ھەیە و بەڕەنگی سوور و سەوز و زەرد و بەبەکارھێنانی خوری ڕەشیش، زۆرترین بەرھەمھێنانی جاجم لە ئێراندا لەم شارستانەیە، بەکاردەھێنرێت لە ماڵ و شوێنەکاندا لەباتی ڕاخەر و یان ھەڵدەواسرێت بەدیواردا بۆ جوانی و دروستکەری سەرەکی جاجم ئافرەتانن لە ماڵەوە.

دەستچنی خوری

لەم ناوچەیەدا ھەروەک ھەموو سارە ساردەکانی کە چنینی جۆرەکانی خوری بڵاوبوەتەوە لە جۆڵای بە پانتایی (٢ تا ٥)میل لەتەواوی سارو دێیەکان کە بەدەست ژنان دەچنرێن، وەک جۆرەھا گورەوی و لەچک و پشتێن و فەقیانە و پوزەوانە و دروست کردنی ڕانک و چۆغە و جلی ژێرەوە کە بەزۆری ڕەنگی (سپی و قاوەیی و سوور)، وەھەروەھا دروست کردنی جلی ناوچەی کە لە زستانی ساردا بەکاری دەھێنن.

کاری دەستی باو

لە کۆندا دروست کردنی سەبەتە و سواڵەت و چنینی حەسیر باو بووە بەڵام ئەمڕۆ باوی نەماوە، بەڵام لەئێستادا پیشەسازی دار پەرەی سەندووە، کە وەھای لێھاتووە ئیسەدەستییەکان بووەت دارتاشی و کورسی و قەنەفە دروست دەکرێت و ھەندێ جار نەخش و نیگاری لەسەر دەکرێت بووەتە کارێکی بەربڵاو.

شوێنی وەرزشی و پشوودان

بەگوێرەی بەڕێوەبەرایەتی ئامار و پلاندانانی پارێزگا لە ساڵی (٢٠٠٠)دا شارۆچکەی ساینقەڵا لەداھاتوودا چەند شوێنێکی یاری دەبێت:

• یەک یاریگای چیمەن (٥٪ یاریگاکە تەواو کراوە)، یەک یاریگای خاکی (٥٥٬٥٪ یاریگاکە تەواو کراوە)، یەک یاریگای داخراو بۆ بالە و باسکە (٥٬٢٪ تەواوکراوە)، وە دروست کردنی مەلەوانگە و گۆڕەپانی تێنسی سەرزەوی، ھەروەھا لە بوارەکانی تری وەرزش (ڕیشە و شەتڕەنج و جومناستیک و تێنسی سەر مێز و … ھتد).
• لە شارستانی ساینقەڵادا (٧)باخچە یان پارک ھەیە، کۆی ڕووبەری پارکەکان تا ساڵی (٢٠٠١)، (٦٤٠٠٠ م^٢) بووە، بۆھەرتاکێکی شارستانەکە (١٣٬٢م^٢) بووە.

کشتوکاڵ

• لە ساڵی (١٩٩٦)دا ڕووبەری زەوی کشتوکاڵی لە سارشتانی ساینقەڵا (٩٨٠١٤)ھێکتار بووە، گەنم(٤٦٥٠٥ تەن)، جۆ(٢٢٩ تەن)، ئالیک یان عەلەف(٧٥٥٦٢ تەن)، چەوەندەری شەکر(١٢٨٢٦ تەن) ئەمانە لەگرنکترین بەرھەمی شارستانەکە بوون.
• گەشەسەندنی بواری ئاژەڵداری لەم شارستانەدا بەشێوەیەکی بەرچاو کە ١١٪ مەڕوماڵات و ٨٬٩٪ شیر و ٨٬١ گۆشتی سوور و ٧٬٤٪ گۆشتی مریشک و ١٬٧ خوری پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا بەرھەم دەھێنێت.

شوێنەواری مێژوویی

• تەنھا شوێنەواری کۆنی ماوە پردێکی سەردەمی مەغۆلەکانە لەسەر ڕووباری زەرینە لە گوندی قزقۆپی بەدووری (٧کم) لە باشووری شارۆچکەی ساینقەڵا.
• حەمامی خوار (حەمامی بەھادور مولوک): لە مەحمودچغ کە دەگەڕێتەوە بۆسەردەمی حکومەتی زەند و قاجاڕ.
• دەخمەی بێبێ کەند: دەخمەیەکی مێژووی کۆنە کە ھەزاران ساڵە ھەیە، لە لوتکەی کێوەکەدایە و لە دوو ژوور پێکھاتووە و کونی تیادایە کە وەک پەنجەرە بەکاریان ھێناوە: ستونەکانی لە بەشی پێشەوە بە شێوەیەکی ھونەری جوان داتاشراوە.
• گەرماوی قەپان: لە شارۆچکەی ساینقەڵایە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی قاجارەکان، بەشێکی و دەرگایەکی بچوک و ستونەکانی ماونەتەوە و سەقف و زۆری بیناکەی وێران بوون.
• نەخشی گابەردی عەقرەبلو: دەکەوێتە گوندی عەقرەبلو لە دووری (٨کم) لە ڕۆژاوای ساینقەڵا لەسەر ڕۆخی ڕووباری زەرینە، ئەم نەخشانە وێنەگەلێکی جوانن و لە بزنی کێوی و چەند ھەمایەکی کە پێکھاتوون.
• کۆمەڵە بەردە تەلارسازییەکانی سماقان: (١٥کم) دەکەوەتە ڕۆژاوای ساینقەڵا و دەکەوێتە گوندی سماقان، بە (١٧) ژووری داتاشراو لە دڵی بەردێکی بەردەڵان بە تەلانێکی زۆر سەرنجڕاکێش و وەنەیەکی جوان دەبەخشێت، وە دەگەڕێتەوە بۆ ھەزار ساڵ پێش زاین.
• ئەشکەوتی سروشتی جۆشەتووی ئاوی کانزایی: بە دوری (٢٠کم) دەکەوێتە ڕۆژھەڵاتی ساینقەڵاوە لە گوندی جۆشەتووی سەروو، کە ناوچەیەکی جوان و خۆش و ئاو و ھەوایەکی خۆشی ھەیە.
• دیواری مێژووی جۆشەتوو: بە دوری (٢٠کم) دەکەوێتە ڕۆژھەڵاتی ساینقەڵاوە لە نزیک گوندی جۆشەتووی سەروو، لەسەر کێوێکی بەرز، دیوارەکان قەڵای بەرگرییە کە بۆ پێش ھەزار ساڵی زاین دەگەڕێتەوە.
• گردە دروست کراوەکانی سەردەمی مەغۆل کە بۆ بەرگری کردن لە دوژمن دروست کراوە، ھێشتا وەک ھێمای شاڕۆچکەکەیە، سێ گرد لەناو شارۆچکەی ساینقەڵادا ھەیە.

سروشتی سەرنجڕاکێش

سروشتی جوانی ئەم شارستانە لەمانە پێکھاتووە:

• ڕووباری زەرینە (چغاتی).
• ناوچەی قەدەکردنی ڕاوکردنی کێوی بەیان.
• بەنداوی جوانی ھاچەسو.
• دۆڵی ھولەسوو.
• دۆڵی قزقۆپی.
• دۆڵی قەرەقایە.
• کێوی قەڵای کچان.
• کێوی قەرەداش.
• دۆڵی ئاغاجاری.
• دۆڵی زینالو.
• کێوی پیرمحەمەد.
• دۆڵی گڕاو.
• دەشتی ساینقەڵا.

کێوەکان

ئەم شارستانە دەکەوێتە ناو زنجیرە چیاکانی زاگرۆسەوە، ئەمەش گرنگترین لوتکە بەرزەکانی کەلە سەر و (٢٠٠م) وەیە:

کێوەکانی شارستانی ھەڵۆژین

ناوی کێو	دووری لە ساینقەڵاوە	بەرزی
کێوی ئەکوزئۆلان	لەدوری ٢٣کم لە باکوری ڕۆژھەڵات	٢٩١٧ مەتر
کێوی ئورتەداغ	لەدوری ٢٥کم لە باشوری ڕۆژھەڵات	٢٥٥٠ مەتر
کێوی ئوزن دەرە	لەدوری ٢١کم لە باشور	٢٦٩٨ مەتر
کێوی قەرەداش	لەدوری ٢١کم لە ڕۆژھەڵات	٢٧٦٧ مەتر
کێوی تەکەقیەسی	لەدوری ٢٩کم لە ڕۆژھەڵات	٢٧١٠ مەتر
کێوی خەسرەوخان	لەدوری ١٤کم لە باشوری ڕۆژھەڵات	٢٦٢٩ مەتر
کێوی سوبڵاغ	لەدوری ١٧کم لە باکوری ڕۆژھەڵات	٢٦٩٢ مەتر
کێوی سفرەسڵان	لەدوری ٢١کم لە ڕۆژھەڵات	٢٧١٠ مەتر
کێوی سویلی	لەدوری ٣٥کم لە باکوری ڕۆژھەڵات	٢٦٦٨ مەتر
کێوی قازمە	لەدوری ٢٩کم لە باکوری ڕۆژھەڵات	٢٧٧٥ مەتر
کێوی مەحمودخان	لەدوری ٢٧کم لە باکوری ڕۆژھەڵات	٢٦١٠ مەتر
کێوی یای قاری	لەدوری ٣٦کم لە باکوری ڕۆژھەڵات (بەرزترین)	٢٩٦١ مەتر

جوگرافیا

شوێنی جوگرافی

ساینقەڵا کەوتوەتە باشووری ڕۆژھەڵاتی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاواوە و (٦٠کم) کەوتوەتە باشووری شارۆچکەی میاندواو، ھەروەھا کەوتوەتە سەر ھێڵی (٣٦٬٤٠٬٤٥ E)ی ھێڵی درێژی زەوی و (٤٦٬٣٤٬٠٠ N)ی ھێڵی پانی زەویەوە، ڕووباری (زرینە یان چەغتای) بە نەوەندی شاردا دەڕوات و ڕووبەری ئەم شارستانە (٢١٤٤کم^٢)ە.

دابەشی کارگێڕی

بەپێیی دابەشکردنی کارگێڕی وڵاتی ئێران بەم پێیە دەبێت شارۆچکە و ناوچە (ناحیە) و گوندەوار (گوندستان) و گوند (دێ).

ناوچە

• ناوچەی ناوەند
• ناوچەی کشاوەرز

شارۆچکە و شارەدێ

• ساینقەڵا
• مەحمودچغ
• کەشەور

گوندستان

گوندستانی ناوچەی ناوەند:

• گوندستانی سەفاخانە
• گوندستانی مەحمودچغ
• گوندستانی ھولەسو

گوندستانی ناوچەی کەشاوەرز:

• گوندستانی چەرداوڕۆ
• گوندستانی کشاوەرز

گوندەکانی شارستانی ھەڵۆژین

• گوندەکانی شارستانی ھەڵۆژین (ساینقەڵا) بەپێی پێکھاتەی کارگێڕی و ئیتنیکی:

ناوچەی ناوەند (ناحیەی ناوەند)

ساینقەڵا (ناوەند):

• گوندستانی سەفاخانە
• گوندستانی مەحمودچغ
• گوندستانی ھولەسو

گوندستانی سەفاخانە

لە ٢١ گوند پێکھاتووە:

• سەفاخانە (ناوەند)
• ئینچە
• باغچەمیشە
• باغی خواروو
• باغی سەروو
• بەردەنەخشینە
• بەگتولی سەروو
• تازاوا، ساینقەڵا
• تورک دەرە
• چەمەپان
• حەسار، ساینقەڵا
• حەسەنلو
• سانجود
• سەفیارخان
• سولەیماناوا
• عەلیاوا، ساینقەڵا
• قوزلوی ئەفشار
• گەچی قەڵاس
• گوڵ چەرمۆ
• گۆزەوڵاغ
• ھەرمۆلە

گوندستانی مەحمودچغ (مەحموداوا)

لە ٢٦ گوند پێکھاتووە:

• مەحمودچغ (ناوەند)
• ئاخ تەپە
• ئەحمەداوای داش کەسان
• بێبێ کەند
• جۆشەتووی خواروو
• جۆشەتووی سەروو
• چیچەکلو
• حاجیاوا، ساینقەڵا
• حوسێن ئاوا
• خاتووناوا
• داش کەسان
• ساروجەی خواروو
• ساروجەی سەروو
• سماقان، ساینقەڵا
• عەباس بڵاغی
• عەقرەبلو
• غەیبالی
• قشڵاقی بەختیار
• قەدیم
• قەرەتەپە، ساینقەڵا
• کانی سنجو
• مەستاناوا
• موشان دەرە
• نەورۆزاوا
• یەنگرخ
• یەنگیاوا

گوندستانی ھولەسو

لە ٤٢ گوند پێکھاتووە:

• ھولەسوو (ناوەند)
• ئاغاجاری
• ئوچ دەرە
• ئۆتاخلی
• باغلوجە
• بایرام قەڵاسی
• پۆخڵەمیش
• پیچاقچی
• تورک وێران
• تۆمارئاغاج
• چراخەوداڵ
• حەسەن لۆلان
• خانقولی
• خەزایی خواروو
• خەزایی سەروو
• خۆڵینە
• دۆڵانقڕ
• زاخەکان
• زەیدکەندی
• عەلی باڵتا
• قزقۆپی
• قزل قایەی خواروو
• قزل قایەی سەروو
• قزل قایەی ناوەڕاست
• قزل قەور
• قەرەزاغ
• قەڵاقوڕینە
• قوچغ
• قوزلوجە
• کڕان
• کڕکڕە، ساینقەڵا
• کوردکەندی
• گەدەلی
• گەیزەولە
• ماماڵی
• مەحموداوای خواروو
• مەحموداوای سەروو
• مەراجل
• مەمەر
• ھاچەسو
• ھەمزەقاسم
• ینگجە

ناوچەی کشاوەرز (ناحیەی کشاوەرز)

کەشەور (ناوەند):

• گوندستانی چەرداوڕۆ
• گوندستانی کشاوەرز

گوندستانی چەرداورۆ

لە ٣٥ گوند پێکھاتووە:

• سیوەرین (ناوەند)
• ئاشتی بڵاغ
• ئالەگوێز
• ئالی چین
• ئەحمەدبەگ
• ئۆبەبڵاغی
• ئۆزانی خواروو
• ئۆزانی سەروو
• ئینجە
• ئێخی جان
• پەروێزاوا
• تازەکەند
• چەپو
• خەلەج
• داودلوی خواروو
• دەمرچغی
• ڕەزاقشڵاخ
• زاھیرکەندی
• زینالو
• عوسمان ئۆلن
• قالقانلو
• قۆتور
• قەرەئۆغڵان
• قەرەقایە
• قەینەرجە
• قوزلوی خواروو
• قوزلوی سەروو
• کەھرێز
• کوھلی خواروو
• کوھلی سەروو
• کوسە
• گولی، ساینقەڵا
• لەیلەک ئاوا
• مەغمۆڵ
• نەورۆزلو

گوندستانی کشاوەرز

لە ٢٤ گوند پێکھاتووە:

• کەشەور (ناوەند)
• ئاغچەلی تازە
• ئاغچەلی
• ئاغچەمەسجید
• ئیقبال
• پارەی خواروو
• پارەی سەروو
• تێزخراپ
• چەپلوجە
• حەیدەراوا، ساینقەڵا
• خەلوەت
• زەمان ئاوا
• سەیداوا، ساینقەڵا
• قازانلی
• قەباخ کەندی
• قەرەبڵاغی خواروو
• قەرەبڵاغی سەروو
• قەرەقۆیونلو
• قەڵاکۆن، ساینقەڵا
• قولانجق
• گۆلی
• محەممەد ئاوا
• نەجار
• یوسف کەندی

گوندەکانی شارستانی ساینقەڵا

ژمارەی گوندکانی دەکاتە ١٤٧ گوند:

کوردنشینەکان ١٢٤ گوند.

ئازەرینشینەکان ٢١ گوند.

تێکەڵەی کورد و ئازەری ٢ گوند.

گوندە کوردە چەرداوڕۆکان

پێکھاتووە لە ٣٠ گوند.

• ئاغچەمەسجید
• ئاشتی بڵاغ
• ئاغچەلی تازە
• ئاغچەلی
• ئالی چین
• ئەحمەداوای داش کەسان
• ئۆبەبڵاغی
• ئێخی جان
• پەروێزاوا
• جۆشەتووی خواروو
• جۆشەتووی سەروو
• چیچەکلو
• حەیدەراوا، ساینقەڵا
• حوسێن ئاوا
• داش کەسان
• داودلوی خواروو
• ڕەزاقشڵاخ
• سەیداوا، ساینقەڵا
• عەباس بڵاغی
• قشڵاقی بەختیار
• قەباخ کەندی
• قەرەبڵاغی خواروو
• قەرەبڵاغی سەروو
• قەرەتەپە، ساینقەڵا
• قەڵاکۆن، ساینقەڵا
• مەحمودچغ
• مەغمۆڵ
• نەورۆزاوا
• یەنگرخ
• یەنگیاوا

گوندە کوردە سەرابیانی و زاخۆرانی و موسلیانلیەکان

پێکھاتووە لە ١٩ گوند.

• ئالەگوێز
• ئۆتاخلی
• ئوچ دەرە
• ئۆزانی خواروو
• ئۆزانی سەروو
• پۆخڵەمیش
• چەپو
• خەلەج
• دەمرچغی
• عەلی باڵتا
• قالقانلو
• قەرەئۆغڵان
• قەرەقایە
• قەینەرجە
• قوزلوی خواروو
• قوزلوی سەروو
• کوسە
• گولی، ساینقەڵا
• نەورۆزلو

گوندە کوردە موکریانیەکان

پێکھاتووە لە ٧٥ گوند.

• ئاخ تەپە
• ئاغاجاری
• ئەحمەدبەگ
• ئینچە
• باغچەمیشە
• باغلوجە
• باغی خواروو
• باغی سەروو
• بایرام قەڵاسی
• بەردەنەخشینە
• بەگتولی سەروو
• بێبێ کەند
• پیچاقچی
• تازاوا، ساینقەڵا
• تورک دەرە
• تورک وێران
• تۆمارئاغاج
• چراخەوداڵ
• چەمەپان
• حاجیاوا، ساینقەڵا
• حەسار، ساینقەڵا
• حەسەن لۆلان
• حەسەنلو
• خاتووناوا
• خانقولی
• خەزایی خواروو
• خەزایی سەروو
• خۆڵینە
• دۆڵانقڕ
• زاخەکان
• زەیدکەندی
• ساروجەی خواروو
• ساروجەی سەروو
• سانجود
• سماقان، ساینقەڵا
• سەفاخانە
• سەفیارخان
• سولەیماناوا
• عەقرەبلو
• عەلیاوا، ساینقەڵا
• غەیبالی
• قازانلی
• قزقۆپی
• قزل قایەی خواروو
• قزل قایەی سەروو
• قزل قایەی ناوەڕاست
• قزل قەور
• قەدیم
• قەرەزاغ
• قەڵاقوڕینە
• قوچغ
• قوزلوجە
• قوزلوی ئەفشار
• کانی سنجو
• کڕان
• کڕکڕە، ساینقەڵا
• کوردکەندی
• کوھلی خواروو
• کوھلی سەروو
• گەچی قەڵاس
• گەدەلی
• گەیزەولە
• گوڵ چەرمۆ
• گۆزەوڵاغ
• گۆلی
• ماماڵی
• مەحموداوای خواروو
• مەحموداوای سەروو
• مەراجل
• مەستاناوا
• مەمەر
• موشان دەرە
• ھەرمۆلە
• ھەمزەقاسم
• ینگجە

گوندە ئازەری نشینەکان

پێکھاتووە لە ٢١ گوند.

• ئیقبال
• ئینجە
• پارەی خواروو
• پارەی سەروو
• تازەکەند
• تێزخراپ
• چەپلوجە
• خەلوەت
• زاھیرکەندی
• زەمان ئاوا
• زینالو
• سیوەرین
• عوسمان ئۆلن
• قولانجق
• قۆتور
• کەشەور
• کەھرێز
• لەیلەک ئاوا
• محەممەد ئاوا
• نەجار
• یوسف کەندی

گوندە تێکەڵەی کورد و ئازەرییەکان

پێکھاتووە لە ٢ گوند.

• ھولەسوو
• ھاچەسو

وێنە

• ناوەندی شارۆچکە
  ناوەندی شارۆچکە
• کێوی پیر محەمەد
  کێوی پیر محەمەد
• ڕوباری زەرینە
  ڕوباری زەرینە
• تاڤگەی قوزلو
  تاڤگەی قوزلو
• 
  نەخشەی بەردەکانی عەقرەبلو
• 
  دەخمەی بێبێ کەند