Ηθερινή ώρα (αγγλικά: Daylight Saving Time, 'DST', μτφ: Ώρα Οικονομίας Ηλιακού Φωτός) είναι η αλλαγή της ώρας που ένα κράτος διαλέγει να υιοθετήσει για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα του έτους. Η αλλαγή αυτή γενικά είναι κατά μία ώρα μπροστά από τηνηλιακή ώρα. Βασίζεται σε ένα σύστημα που σκοπό έχει την καλύτερη αξιοποίηση του φωτός της ημέρας για εξοικονόμηση ενέργειας. ΣεΕλλάδακαιΕυρώπη, η θερινή ώρα εφαρμόζεται την τελευταία Κυριακή τουΜαρτίου, για 7 μήνες, καιη χειμερινή (ή ηλιακή ώρα) ξεκινάει την τελευταία Κυριακή τουΟκτωβρίου, με εφαρμογή για 5 μήνες.
Στην αρχή εφαρμογής της θερινής ώρας (άνοιξη), τα ρολόγια διορθώνονται ώστε να δείχνουν μια ώρα μετά την πραγματική.Στο τέλος εφαρμογής της θερινής ώρας (φθινόπωρο), τα ρολόγια διορθώνονται μια ώρα πίσω ώστε να δείχνουν την πραγματική ώρα.
Σήμερα το τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού που χρησιμοποιεί την εναλλαγή ώρας αποτελεί μειοψηφία, καθώς σχεδόν όλες οι Ασιατικές και Αφρικανικές χώρες δεν συμμετέχουν. Άλλες την έχουν καταργήσει ή σχεδιάζουν την κατάργηση του μέτρου. ΗΕυρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε να σταματήσει την εναλλαγή ώρας το 2021, δίνοντας τη δυνατότητα σε κάθε κράτος-μέλος να επιλέξει ανεξάρτητα τη μονιμοποίηση της θερινής ή τη χειμερινής ώρας.[1][2]Στην Ελλάδα η σχετική διαβούλευση αναβλήθηκε επ' αόριστον καθώς συνέπεσε μετην υγειονομική κρίση τουκορωνοϊού.
Η πρώτη αναφορά που υπάρχει για χρησιμοποίηση της θερινής ώρας ήταν από τονΒενιαμίν Φραγκλίνο (Benjamin Franklin) σε γράμμα τουπου δημοσιεύθηκε σεγαλλική εφημερίδα. Σε αυτό το γράμμα δεν υπάρχει αναφορά για αλλαγή της ώρας αλλά πρόταση να ξυπνούν οι άνθρωποι μία ώρα νωρίτερα!
Η πρώτη φορά που προτάθηκε το ζήτημα σοβαρά ήταν από τονΓουίλιαμ Γουίλετ (William Willett) στο άρθρο του «Waste of Daylight» που δημοσιοποιήθηκε το1907 αλλά τελικά δεν κατάφερε να πείσει τηνΒρετανική κυβέρνηση. Ανκαιη ιδέα του τελικά υιοθετήθηκε, ο ίδιος δεν κατάφερε νατηνδεινα πραγματοποιείται, γιατί πέθανε το 1915. Αρχικά εφαρμόστηκε από τηνγερμανική κυβέρνηση κατά την διάρκεια τουΑ΄ Παγκοσμίου Πολέμου από 30 Απριλίου ως 1η Οκτωβρίουτου1916. Λίγο μετά τοΗνωμένο Βασίλειο ακολούθησε εφαρμόζοντας τη θερινή ώρα από 21 Μαΐου ως 1η Οκτωβρίου1916. Αργότερα, στις 19 Μαρτίουτου1918, τοΑμερικανικό Κογκρέσο καθιέρωσε την τυπική χρήση των χρονικών ζωνών και επισημοποίησε την αλλαγή της θερινής ώρας για όλον τονπρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Το μέτρο αυτό όμως καταργήθηκε αμέσως, λόγω της δυσαρέσκειας του κόσμου.
ΣτηνΕλλάδαη θερινή εφαρμόστηκε για πρώτη φορά, δοκιμαστικά, το1932και συγκεκριμένα από τις 6 Ιουλίου μέχρι την1η Σεπτεμβρίου, όταν τα ρολόγια είχαν τεθεί μία ώρα μπροστά. Στη συνέχεια όμως εγκαταλείφθηκε, επειδή στις 28 Ιουλίου1916 στις 04:00 ώρα, τα ρολόγια στηνΕλλάδα είχαν τεθεί 25 λεπτά μπροστά κατά την εισδοχή της ζώνης ώραςπου είχε αποφασιστεί παγκοσμίως. Έτσι η διαφορά σε σχέση μετο φως τουΉλιουπου καθορίζει καιτον πραγματικό χρόνο γινόταν πολύ μεγάλη, κυρίως στα δυτικά τμήματα της χώραςκαι περισσότερο στηΚέρκυρα. Τα επόμενα χρόνια είχε υιοθετηθεί μια απλή μετατόπιση της ώρας έναρξης λειτουργίας δημόσιων υπηρεσιών και καταστημάτων κατά μισή ώρα, στη χειμερινή περίοδο.
Στηδεκαετία του 1970 όμως, μόλις δύο χρόνια μετά τηνενεργειακή κρίσηπου ξέσπασε στηνΕυρώπητο1973, αποφασίστηκε η υιοθέτηση του μέτρου της θερινής ώρας από μεγάλο μέρος των κρατών της, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, με έναρξη το1975. Η αλλαγή της ώρας γίνεται σύμφωνα με οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσηςπου υποχρεώνει όλα τα κράτη μέλη νατην εφαρμόζουν ως νόμο,[3]και πραγματοποιείται την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου στις 1 π.μ. ώρα Γκρίνουϊτς (GMT), ενώ τελειώνει την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου του ίδιου έτους στις 1 π.μ. ώρα Γκρίνουϊτς. Επομένως η αλλαγή είναι ταυτόχρονη για όλα τα κράτη μέλη τα οποία έχουν υιοθετήσει το μέτρο.
ΗΙσλανδίαδεν έχει υιοθετήσει το μέτρο. Λόγω του υψηλού γεωγραφικού πλάτους, η ανατολή καιη δύση του ηλίου διαφέρουν κατά πολλές ώρες στη διάρκεια του έτους, έτσι η επίδραση της αλλαγής του ρολογιού κατά μία ώρα δενθα είχε συγκριτικά ουσιαστικό αποτέλεσμα.
ΗΛευκορωσία σταμάτησε την εναλλαγή ώρας μετά το 2011 και υιοθέτησε μόνιμα τη θερινή ώρα (UTC +3), γιανα συμβαδίσει μετην αλλαγή που είχε κάνει αρχικά η Ρωσία. Τέτοιο μέτρο είχε αποφασίσει καιηΟυκρανίατον Σεπτέμβριο του 2011 αλλά η απόφαση ακυρώθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2011.
ΗΡωσία, όπως όλα τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη ακολουθούσε τις ίδιες ημερομηνίες αλλαγής με αυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσηςκαι άλλαζε στις 2 π.μ. ώρα Μόσχας (3 π.μ. θερινή ώρα τον Οκτώβριο). Από τις 27 Απριλίου 2011 και με διάταγμα τουΡώσου προέδρου Ντμίτρι Μεντβέντεφ καθιερώθηκε η θερινή ώρα Μόσχας (+4 UTC) καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Μετά από διαμαρτυρίες των κατοίκων ότι το χειμώνα υπήρχε σκοτάδι κατά τις πρωινές ώρες, ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν αποφάσισε την χρήση μόνιμης χειμερινής ώρας αρχίζοντας από τις 26 Οκτωβρίου2014.
ΗΤουρκία ακολουθούσε τις αλλαγές της Ευρωπαϊκής Ένωσηςκαιστην ημερομηνία καιστην ώρα αλλαγής, ωστόσο τον Σεπτέμβριο 2016 αποφασίστηκε η μόνιμη χρήση της θερινής ώρας όλο τον χρόνο, ενώ το 2015 είχε παραταθεί μέχρι τις 8 Νοεμβρίου 2015, λόγω εκλογών.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιούνται τρεις διαφορετικές ζώνες ώρας. Ο ενδοκοινοτικός συντονισμός κατά την αλλαγή ώρας φάνηκε ότι προκαλεί, εκτός των άλλων, και προβλήματα στον τομέα των μεταφορών καιτου εφοδιασμού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνέχεια ψηφίσματος[5]του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, προχώρησε σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση, στο διάστημα από 4 Ιουλίου μέχρι τις 16 Αυγούστου 2018. Λήφθηκαν 4,6 εκατομμύρια απαντήσεις, και από τα 28 κράτη μέλη, οι περισσότερες που έχουν ληφθεί σε οποιαδήποτε άλλη δημόσια διαβούλευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το 84% όσων απάντησαν ήταν υπέρ της πρότασης να τεθεί τέρμα στην αλλαγή της ώρας δύο φορές τον χρόνο.[6]
Η πρόταση της Ε.Ε. ήταν ότι η αλλαγή ώρας πρέπει να σταματήσει την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου 2021 για τις χώρες που θέλουν να διατηρήσουν μόνιμα τη θερινή ώρα. Αντίστοιχα για κράτη-μέλη που επιθυμούν τη χειμερινή ώρα, η αλλαγή πρέπει να γίνει την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου 2021. Η Ελλάδα προέβη σε αλλαγή ώρας την Κυριακή 28 Μαρτίου 2021 και δεν έχει πάρει ακόμη απόφαση γιατοανθα είναι η τελευταία αλλαγή της ώρας ή όχι.[7]Οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ αντίστοιχα δεν έχουν λάβει οριστικές αποφάσεις, λόγω σημαντικών γεγονότων όπως τοBrexitκαιηπανδημία Covid-19. Οι προτιμήσεις για χειμερινή ή θερινή ώρα αλλάζουν ανάλογα μετη χώρα, όπως αποτυπώνονται σε δημοσκοπήσεις, μεμια τάση ως προς μόνιμη θερινή ώρα.[8] Ενδεικτικά:
Με γαλάζιο χρώμα οι χώρες και περιοχές που ακολουθούν το σύστημα της θερινής ώρας, με πορτοκαλί αυτές πουτο ακολουθούσαν παλιότερα και κόκκινο αυτές πουδεντο ακολούθησαν ποτέ.
Γενικά η θερινή ώρα δεν χρησιμοποιείται σε χώρες κοντά στονΙσημερινό αφού ανατολή καιη δύση του Ήλιου δεν έχουν μεγάλη διαφορά κατά τη διάρκεια του έτους. ΣτηΒραζιλίαη θερινή ώρα χρησιμοποιούταν μόνο στο νότιο τμήμα της, όταν καταργήθηκε το 2019.[23]
Μέχρι το 2005, το Υπουργείο Εσωτερικών αποφάσιζε κάθε χρόνο για τις ημερομηνίες αλλαγής. Δεν υπήρχε απόλυτος κανόνας γιατην αλλαγή της ώρας και υπήρξε μακροχρόνια διαμάχη μεταξύ της πλειοψηφίας των κοσμικών που ήθελαν να επεκταθεί η θερινή ώρα όσο το δυνατόν περισσότερο και της θρησκευτικής κοινότητας που ήθελε να σταματά πριν από τοΓιομ Κιπούρ[24].
Το Ανεξάρτητο Κράτος τωνΣαμόα επρόκειτο να ξεκινήσει τη χρήση της θερινής ώρας τον Οκτώβριο του 2009 αλλά τελικά αναβλήθηκε[25] λόγω του σεισμού καιτουτσουνάμιπου ακολούθησε. Η θερινή ώρα ξεκίνησε στις 26 Σεπτεμβρίου του 2010[26].
Η αλλαγή της ώρας στα πάσης φύσεως πλοία γίνεται διαχωριζόμενη σε τρία εικοσάλεπτα που μοιράζονται τρεις βάρδιες (4ωρίες) [20.00-24.00, 24.00-04.00 και 04.00-08.00]. Με μείωση είτε αύξηση κατά 20 πρώτα λεπτά της ώρας, η νέα ώρα θα πρέπει να φαίνεται ως 08.00. Η θερινή ώρα, επειδή θεωρείται εμπορική, δεν λαμβάνεται υπόψη στις αστρονομικές παρατηρήσεις, παρά ταύτα η θερινή ώρα, γιατα κράτη πουτην ακολουθούν, περιλαμβάνεται στα ναυτικά αλμανάκ.
Οι υποστηρικτές της θερινής ώρας γενικά υποστηρίζουν ότι εξοικονομεί ενέργεια, προωθεί την υπαίθρια δραστηριότητα τα καλοκαιρινά βράδια και είναι, επομένως, ευεργετική γιατη σωματική και ψυχολογική υγεία, μειώνει τα τροχαία ατυχήματα, μειώνει το έγκλημα και λειτουργεί θετικά για τις επιχειρήσεις.[27][28][29]
Τα υποτροπικά κλίματα σημειώνονται με κίτρινο χρώμα στον χάρτη. Οι άνθρωποι πουζουνσε αυτές τις περιοχές μπορεί να καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια ως αποτέλεσμα της θερινής ώρας.
Οι διαφωνούντες υποστηρίζουν ότι η πραγματική εξοικονόμηση ενέργειας δεν είναι ξεκάθαρη,[30] ότι η θερινή ώρα αυξάνει τους κινδύνους γιατην υγεία, όπως είναι ο κίνδυνος για καρδιακή προσβολή,[30] ότι μπορεί να διαταράξει τις πρωινές δραστηριότητες και ότι η αλλαγή των ρολογιών δύο φορές το χρόνο προκαλεί οικονομική και κοινωνική αναστάτωση και ακυρώνει τυχόν οφέλη. Οι αγρότες τείνουν γενικά να αντιτίθενται στη θερινή ώρα.[31][32]
Η συνεχής αλλαγή της ώρας είναι επιζήμια γιατην υγεία καιτη διάθεση, αφού επηρεάζει τονκιρκαδικό ρυθμό.[33]
Το 2017 μία μεταανάλυση 44 μελετών διαπίστωσε ότι η θερινή ώρα οδηγεί μόνο σε 0,34% εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις ημέρες εφαρμογής της.[34][35]Η μεταανάλυση διαπίστωσε επίσης ότι "η εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας είναι μεγαλύτερη για χώρες που βρίσκονται μακρύτερα από τονισημερινό, ενώ οι υποτροπικές περιοχές καταναλώνουν περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια λόγω της θερινής ώρας".[34][35]Η εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί επίσης να αντισταθμιστεί από την επιπλέον χρήση άλλων μορφών ενέργειας, όπως καυσίμου θέρμανσης.
Όπως γίνεται κατανοητό, υπάρχουν δύο ίδιες ώρες την ημέρα που αλλάζει η ώρα από θερινή σε χειμερινή. Ανδεν διευκρινιστεί μετην προσθήκη της κατάλληλης επέκτασης, τότε δύο γεγονότα που συνέβησαν για παράδειγμα στην Ελλάδα στις 3:30' το πρωί της 30ης Οκτωβρίου 2011, πιθανόν να έχουν μία ώρα διαφορά το ένα από το άλλο (το ένα συνέβη στις 3:30' πριν την αλλαγή της ώρας καιτο άλλο στις 3:30' μετά την αλλαγή).
Πολλά υπολογιστικά συστήματα έχουν τη δυνατότητα αυτόματης αλλαγής, αλλά η αλλαγή σε θερινή ώρα πρέπει να γίνεται μετο χέρι σε όλα τα υπόλοιπα (ρολόγια χειρός, ρολόγια τοίχου, αυτοματισμοί ποτίσματος κλπ)
Το ύψος της ανατολής και της δύσης του Ήλιου μεταβάλλεται στη διάρκεια το χρόνου, όμως το πότε είναι κατακόρυφα είναι σχεδόν σταθερό. Η Ελλάδα ανήκει σε μία τέτοια ζώνη στην οποία, κάποιες ημέρες τον χρόνο, στις 12 περίπου το μεσημέρι, ο ήλιος πέφτει σχεδόν κατακόρυφα στο κέντρο περίπου του κράτους.
Οι αλλαγές στους κανόνες αλλαγής σε θερινή ώρα προκαλούν προβλήματα καισε αρκετές υπάρχουσες εγκαταστάσεις. Για παράδειγμα, το 2007 η αλλαγή στους κανόνες στη Βόρεια Αμερική απαιτούσε την αναβάθμιση πολλών συστημάτων πληροφορικής μετη μεγαλύτερη επίπτωση στα προγράμματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείουκαι προγράμματα ημερολογίου όπως το Microsoft Outlook[36].
Η βάση δεδομένων ζώνης ώρας (tz) αντιστοιχεί έναν κωδικό σεμια τοποθεσία. Αυτή η βάση δεδομένων χρησιμοποιείται από πολλά λειτουργικά συστήματα τύπου Unix (Unix-like), από τις βιβλιοθήκες της Java, την βάση δεδομένων Oracleκλπ. Σε κάθε αλλαγή των κανόνων της θερινής ώρας χρειάζεται ανανέωση. Παλαιότερα συστήματα ή περιορισμένα (stripped-down) συστήματα μπορεί να υποστηρίζουν μόνο όσα απαιτούνται από το πρότυπο POSIXτο οποίο επιτρέπει το πολύ έναν κανόνα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι όταν γίνει αλλαγή στους κανόνες ενός κωδικού η αλλαγή θα ισχύει καιγια παλαιότερες ημερομηνίες πράγμα πουθα οδηγεί σε λάθη.[37][38]
↑Anonymous (22 Σεπτεμβρίου 2016). «Seasonal clock change in the EU». Mobility and Transport - European Commission (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2019.
