Ακαδημαϊκή και εφαρμοσμένη επιστήμη που ασχολείται μετην επιστημονική μελέτη της σκέψης καιτων συμπεριφορών ανθρώπων
Η Ψυχολογία είναι η ακαδημαϊκή και εφαρμοσμένη επιστήμημε αντικείμενο μελέτης τησκέψηκαιτησυμπεριφορά[1]. Η Ψυχολογία έχει ως στόχο την αξιοποίηση της επιστημονικής μεθόδου γιατη περιγραφή, την ερμηνεία, τη πρόβλεψη καιτον έλεγχο της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε ατομικό επίπεδο ανάλυσης, επιδιώκωντας καινα εξάγει γενικές αρχές αλλά καινα εστιάσει σε ειδικές περιπτώσεις[2][3], με τελικό στόχο να ωφελήσει τη ζωή του ανθρώπου στο σύνολό της, καικατ' επέκταση τηνκοινωνία.[4][5]
Οι ψυχολόγοι μελετούν ταψυχoλογικά φαινόμενα και άλλες λειτουργίες που σχετίζονται με αυτά. Για παράδειγμα, ερευνώνται θέματα όπως οι διεργασίες τουνου, τοσυναίσθημα, η ανάλυση της συμπεριφοράς, ηπροσωπικότητα, τα κίνητρα, οι διαπροσωπικές σχέσεις, η σεξουαλικότητα, η ταυτότητα φύλου, η νοημοσύνη, ημάθηση, η ανάπτυξη, οεγκέφαλοςκαιτονευρικό σύστημασε σχέση με τις νοητικές διεργασίες καιτη συμπεριφορά, ηφαινομενολογία, ηψυχοπαθολογία, η ψυχοσωματική, η ψυχική ανθεκτικότητα, η συμπεριφορά σε σχέση μετην κοινωνία και συστήματα, όπως το σχολικό, το εργασιακό, το οικογενειακό, τοφυσικό περιβάλλονκαιοπολιτισμός, καθώς και κοινωνικο-ψυχολογικά φαινόμενα, όπως η ταυτότητα, οι διαπροσωπικές σχέσεις, οι διακρίσεις καιτο σύστημα πεποιθήσεων. Οι ψυχολόγοι προσπαθούν επίσης να εξετάσουν τοασυνείδητο, από διάφορες προσεγγίσεις.[6]Στην προσπάθεια διερεύνησης του ασυνειδήτου, έχει εστιάσει κυρίως η Ψυχολογία του Βάθους, όπως για παράδειγμα η ψυχαναλυτική προσέγγιση.
Η Ψυχολογία επιδιώκει να είναι επιστήμη, καθώς αξιοποιεί την επιστημονική μέθοδο, και κατηγοριοποιείται συνήθως στις κοινωνικές επιστήμες, ενώ πολλές διαδεδομένες εφαρμογές της (όπως η κλινική Ψυχολογία ή η συμβουλευτική Ψυχολογία), την κατατάσσουν συχνά και στις επιστήμες υγείας. Στη ψυχολογική έρευνα, περιλαμβάνονται τόσο ποσοτικές, όσο και ποσοτικές προσεγγίσεις, και αξιοποιούνται ερευνητικές στρατηγικές, όπως η περιγραφική, η συναφειακή καιη πειραματική. Ωστόσο, αναγνωρίζεται η ιδιαιτερότητα του αντικειμένου μελέτης της Ψυχολογίας, η ανθρώπινη συμπεριφορά, η οποία είναι προϊόν πολυπαραγοντικών αλληλεπιδράσεων διαφόρων και πολυδιάστατων μεταβλητών. Επομένως, λαμβάνεται υπόψη η ισχυρή επίδραση του σφάλματος.
Η ψυχολογική πρακτική περιλαμβάνει την εφαρμογή της ψυχολογικής γνώσης για διάφορους σκοπούς, όπως γιατην αντιμετώπιση της ψυχικής, συναισθηματικής, σωματικής και κοινωνικής δυσφορίας, γιατηντην ενίσχυση της συμπεριφοράς σε διάφορα πλαίσια (π.χ. το σχολείο, η εργασία, το δικαστήριο, τα αθλήματα), καθώς καιγιατη βελτίωση της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου μετα υπολογιστικά συστήματα. Με πολλούς τρόπους η ψυχολογία τελικά στοχεύει να ωφελήσει τη ζωή του ανθρώπου καιτην κοινωνία.[8][9]
Ένα μεγάλο μέρος των ψυχολόγων ασχολείται επαγγελματικά με κάποιο είδος θεραπευτικού ρόλου, εφαρμόζοντας τις γνώσεις καιτην εμπειρία κλινικά, συμβουλευτικά ή εκπαιδευτικά. Επιπλέον, πολλοί ψυχολόγοι διεξάγουν επιστημονική έρευνα σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που σχετίζονται μετην ανθρώπινη συμπεριφορά.
Οι ψυχολόγοι μπορεί να εργάζονται ιδιωτικά, ως ελεύθεροι επαγγελματίες, ή να εργάζονται σε κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας, σε ψυχιατρικές κλινικές, σε γενικά νοσοκομεία, σε κέντρα απεξάρτησης, σε φυλακές, σε γενικά και ειδικά σχολεία, σε οικοτροφεία, σε πανεπιστήμια, σεβιομηχανίεςκαι επιχειρήσεις, στον στρατό, σε διάφορους οργανισμούς ή άλλου είδους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς[10], όπως σχετικούς μετην ανθρώπινη ανάπτυξη και γήρανση, τοναθλητισμό, τη φροντίδα παιδιών, την περίθαλψη μεταναστών, προσφύγων και άλλων μειονοτήτων, σταμέσα μαζικής ενημέρωσης, καθώς καιστηνιατροδικαστικήκαι δικαστική έρευνα και άλλες πτυχές της εφαρμογής τουδικαίου.
Σ' αυτό το πεδίο, ένας πτυχιούχος Τμήματος Ψυχολογίας ΑΕΙ ή ισότιμου και αναγνωρισμένου ιδρύματος του εξωτερικού, ο οποίος κατέχει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου, ονομάζεται ψυχολόγος, σύμφωνα μετην ισχύουσα ελληνική νομοθεσία. Ωστόσο, σε πολλές χώρες του εξωτερικού, απαιτείται μεταπτυχιακή εκπαίδευση γιατην κατοχύρωση του τίτλου του "Ψυχολόγου" καιτων συναφών ειδικοτήτων της Ψυχολογίας. Ένας ψυχολόγος μπορεί να ασχολείται είτε μετην έρευνα, είτε μετην επαγγελματική πρακτική, είτε καιμετα δύο, και μπορεί να ταξινομηθεί ως ένας κοινωνικός ή γνωσιακός επιστήμονας, ή επαγγελματίας ψυχικής υγείας, ανάλογα μετο είδος της μετεκπαίδευσής του.
Στην Ελλάδα, δραστηριοποιούνται φορείς ψυχολογίας, όπως οΣύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων, η Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία καιο Πανελλήνιος Ψυχολογικός Σύλλογος.
Η λέξη «ψυχολογία» είναι σύνθετη καιετυμολογείται από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις «ψυχή» και «λόγος». Κυριολεκτικά, λοιπόν, σημαίνει «μελέτη της ψυχής»[11][12]. Ωστόσο, πρέπει να διευκρινιστεί πως η έννοια της λέξης "ψυχή" στη λέξη "Ψυχολογία" είναι διαφορετική από τη θρησκευτική έννοια της λέξης. Η ψυχολογία ως επιστήμη δεν ασχολείται μετο θείο, μετο μεταφυσικό, μετην ψυχή καιδεν έχει καμία σχέση μετη θρησκεία.
Η αντίστοιχη λατινική λέξη psychologia, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τονΚροάτη ανθρωπιστή και λατινιστή Μάρκο Μάρουλιτς (Marko Marulić) στο βιβλίο τουPsichiologia de ratione animae humanae (= «Ψυχολογία της φύσης της ανθρώπινης ψυχής»), που γράφηκε στο τέλος του15ου ή στην αρχή του16ου αιώνα[13]. Η παλαιότερη αναφορά του όρου psychologyστηναγγλική γλώσσα έγινε από τονΣτήβεν Μπλανκαάρτ (Steven Blankaart) το 1694 στον βιβλίο τουThe Physical Dictionary (= «Το Φυσικό Λεξικό»), το οποίο αναλύει τον όρο μετον ορισμό Anatomy, which treats of the Body, and Psychology, which treats of the Soul (= «Ανατομία, που θεραπεύει το σώμα, και Ψυχολογία, που θεραπεύει την ψυχή»)[14].
Βίλελμ Βουντ (Wilhelm Wundt, ο καθιστός στην εικόνα) με συντρόφους τουσε ένα ψυχολογικό εργαστήριο, το πρώτο στο είδος του. ΟΒουντ πιστώθηκε μετην τοποθέτηση της ψυχολογίας ως ένα πεδίο της επιστήμης ερευνητικά ανεξάρτητο από τις ενασχολήσεις μετη φιλοσοφία καιτη βιολογία.
Η μελέτη της Ψυχολογίας σε ένα φιλοσοφικό πλαίσιο χρονολογείται από τους αρχαίους πολιτισμούς της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Κίνας, της Ινδίας, της Περσίαςκ.τ.λ.. Οι ιστορικοί επισημαίνουν τα γραπτά των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, όπως οΘαλής ο Μιλήσιος, οΠλάτων, οΑριστοτέλης (ιδιαίτερα η πραγματεία του τελευταίου «Περί ψυχής» )[15]καιοΙπποκράτης ως το πρώτο σημαντικό «σώμα» εργασίας στη Δύση, πλούσιο σε ψυχολογική σκέψη[16]. Ήδη από τον4ο αιώνα π.Χ., ο Έλληνας ιατρός Ιπποκράτης διατύπωσε τη θεωρία ότι οι διάφορες ψυχικές διαταραχές είναι περισσότερο φυσικής, παρά θεϊκής, προέλευσης[17]. Η Ψυχολογία εθεωρείτο κλάδος της Φιλοσοφίας μέχρι καιτα τέλη του 19ου αιώνα, όπου αποσπάστηκε από τη Φιλοσοφία και αναδείχθηκε σε ανεξάρτητη εμπειρική επιστήμη, αξιοποιώντας την επιστημονική μέθοδο.
Ογερμανός γιατρός Βίλχελμ Βουντ πιστώθηκε την πρώτη εφαρμογή της ψυχολογίας μέσα σε ένα ψυχολογικό εργαστήριοκαιγι' αυτό έμεινε γνωστός ως ο «πατέρας της πειραματικής Ψυχολογίας»[18]. Ίδρυσε το πρώτο ψυχολογικό εργαστήριο, στοΠανεπιστήμιο της Λειψίας, το 1879[18]. ΟΒουντ επικεντρώθηκε στη «διάσπαση» των ψυχικών διεργασιών σεπιο βασικά συστατικά, διαδικασία που δικαιολογείται εν μέρει από μια αναλογία με πρόσφατες (τότε) εξελίξεις στηΧημεία, καιτην επιτυχή της διερεύνηση της δομής της ύλης μέσω «διάσπασής» της σε στοιχειώδη σωματίδια, όπως ταάτομα (εκείνη την εποχή ήταν τα πλέον στοιχειώδη σωματίδια). Παρόλο που ίδιος οΒουντδεν ήταν δομιστής, ο μαθητής τουΈντουαρντ Τίτσινερ (Edward Titchener), μια μεγάλη μορφή της πρώιμης αμερικανικής Ψυχολογίας, ήταν ένας δομικός στοχαστής, αντίθετος στις λειτουργιστικές προσεγγίσεις.
Ο λειτουργισμός σχηματίστηκε ως μια αντίδραση στις θεωρίες της δομιστικής σχολής σκέψης και ήταν βαριά επηρεασμένος από το έργο τουαμερικανού φιλοσόφου, επιστήμονα και ψυχολόγου Γουΐλιαμ Τζέιμς (William James). Ο Τζέιμς ένοιωθε ότι η Ψυχολογία πρέπει να έχει πρακτική αξία και ότι οι ψυχολόγοι έπρεπε ναβρουν πώς λειτουργεί το μυαλό γιατο καλό ενός ανθρώπου. Στο βιβλίο του, Principles of Psychology (Αρχές ψυχολογίας (Γουΐλιαμ Τζέιμς)[19], που εκδόθηκε το 1890, οδήγησε στα θεμέλια πολλών από τις ερωτήσεις που εξερευνούσαν οι ψυχολόγοι στα επόμενα χρόνια. Στους άλλους μεγάλους λειτουργισμικούς στοχαστές περιλαμβάνονται οΤζον Ντιούι (John Dewey) καιοΧάρβεϋ Καρρ (Harvey Carr).
Στους άλλους συνεισφέροντες στο πεδίο αυτό, κατά το 19ο αιώνα περιλαμβάνουνται ογερμανός ψυχολόγος Χέρμαν Έμπινγκχαουζ (Hermann Ebbinghaus), ένας πρωτοπόρος στην πειραματική μελέτη της μνήμης, που ανέπτυξε ποσοτικά μοντέλα μάθησης και λήθης στοΠανεπιστήμιο του Βερολίνου[20], καιορωσοσοβιετικός φυσιολόγος Ιβάν Πάβλοφ (Павлов, Иван Петрович), που ανακάλυψε, μετη χρήση σκύλων, μια διεργασία μάθησης, που αργότερα ονομάστηκε μετον όρο «κλασική εξάρτηση» ή «εξαρτημένα ανακλαστικά» και εφαρμόστηκε σε ανθρώπους[21].
Αρχίζοντας από τη δεκαετία του 1950, οι πειραματικές τεχνικές που τέθηκαν από τους Βουντ, Τζέιμς, Έμπινγκχαουζ και άλλους θα επαναλαμβάνονταν ως πειραματική Ψυχολογίακαι έγιναν με αυξανόμενο γνωσιακό ενδιαφέρον, για τις πληροφορίες καιτην επεξεργασία τους, δομώντας ένα μέρος της ευρύτερης γνωσιακής επιστήμης[22]. Στα πρώτα χρόνια του λειτουργισμού, αυτή τη εξέλιξη θεωρήθηκε ως μια «επανάσταση»[22], καθώς ανταποκρίθηκε και αντέδρασε ενάντια σε οδούς σκέψης που περιλάμβαναν τηνψυχοδυναμικήκαιτοσυμπεριφορισμό, που είχαν αναπτυχθεί εντω μεταξύ.
Από τη δεκαετία του 1890 ως το θάνατό τουτο 1939, οΑυστριακός γιατρός Σίγκμουντ Φρόυντ (Sigmund Freud) ανέπτυξε την «Ψυχανάλυση».Συστηματοποίησε ένα σύνολο θεωριών πάνω στην ανθρώπινη συμπεριφορά και ανάπτυξη και διαμόφωσε μια μορφή ψυχοθεραπείας, την ψυχανάλυση, γιατη θεραπεία ψυχικών διαταραχών[23]. Η ψυχαναλυτική θεωρία του Φρόυντ βασίστηκε τις ερμηνευτικές μεθόδους, στην ενδοσκόπηση καισε κλινικές παρατηρήσεις. Έγινε πολύ καλά γνωστός, επειδή μίλησε πλατιά για «γαργαλιστικά» θέματα, όπως ησεξουαλικότητα, η καταστολή καιτο ασυνείδητο μυαλό ως γενικές πτυχές της ψυχολογικής εξέλιξης. Αυτά τα θέματα θεωρούνταν ευρύτατα ως θέματα ταμπού, στην εποχή του (τουλάχιστον). Ο Φρόυντ αποτέλεσε τονκαταλύτηγιατην ανοικτή συζήτηση των θεμάτων αυτών στην «ευγενική» κοινωνία. Κλινικά, ο Φρόυντ βοήθησε μετονα καινοτομήσει μετη μέθοδο του «ελεύθερου συνειρμού» και έδειξε ένα θεραπευτικό ενδιαφέρον γιατην ερμηνεία των ονείρων[24][25].
Ο Φρόυντ είχε μια σημαντική επιρροή στονΕλβετόψυχαναλυτήΚαρλ Γκούσταβ Γιουνγκ (Carl Jung), πουη Αναλυτική του Ψυχολογία έγινε μια εναλλακτική από τη Ψυχολογία του Βάθους. Άλλοι πολύ γνωστοί ψυχαναλυτικοί μελετητές των μέσων του 20ού αιώνα περιλάμβαναν ψυχαναλυτές, ψυχολόγους, ψυχιάτρους και φιλοσόφους. Ανάμεσα σ' αυτούς τους διανοητές ήταν οΈρικ Έρικσον (Erik Erikson), ηΜελανί Κλέιν (Melanie Klein), οΝτόναλντ Γουΐνικοτ (Donald Winnicott), οΚάρεν Χόρνεϋ (Karen Horney), οΈριχ Φρομ (Erich Fromm), οΤζον Μπόουλμπυ (John Bowlby) καιηΆννα Φρόυντ (Anna Freud), η κόρη του Σίγκμουντ Φρόυντ. Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, η ψυχανάλυση εξελίχθηκε σε διαφορετικές σχολές σκέψης, οι περισσότερες από τις οποίες μπορούν να ταξινομηθούν ως Νεοφροϋντινές[26].
Η ψυχαναλυτική θεωρία και θεραπεία επικρίθηκαν από ψυχολόγους όπως τοΧανς Έυσενκ (Hans Eysenck), οΆλφρεντ Άντλερ (Alfred Adler) και από φιλοσόφους που περιλαμβάνουν τονΚαρλ Πόπερ (Karl Popper). Ο Πόπερ, ένας φιλόσοφος της επιστήμης, διαφώνησε στο ότι η ψυχανάλυση είχε διαστρεβλωθεί ως επιστημονική ενασχόληση[27], ενώ ο Έυσενκ είπε ότι οι ψυχαναλυτικές θεωρίες διαψεύδονται από πειραματικά δεδομένα. Μέχρι το τέλος του 20ού αιώνα, τμήματα Ψυχολογίας σε αμερικανικά πανεπιστήμια είχαν επιστημονικά προσανατολιστεί, περιθωριοποιώντας τη φροϋδική θεωρία και απορρίπτοντάς την ως ένα «αφυδατωμένο και νεκρό» ιστορικό τεχνούργημα[28]. Εντω μεταξύ, ωστόσο, οι ερευνητές στον αναδυόμενο τομέα της νευροψυχανάλυσης υπερασπίστηκαν κάποιες από τις ιδέες του Φρόυντ με βάση επιστημονικά κριτήρια[29], ενώ μελετητές των ανθρωπιστικών υποστήριξαν ότι ο Freud δεν ήταν ένας «επιστήμονας σε όλα, αλλά ... διερμηνέας»[28].
Παρά την επίκριση που δέχθηκε και συνεχίζεται να δέχεται η Ψυχανάλυση αλλά και άλλες μεταγενέστερες ψυχοδυναμικές θεωρίες, η ψυχαναλυτική προσέγγιση άρχισε μία σειρά ριζοσπαστικών αλλαγών, υπέδειξε σημαντικά θέματα προς διερεύνηση και έθεσε τα θεμέλια της Ψυχολογίας, της Ψυχιατρικήςκαι της ψυχοθεραπευτικής πρακτικής.
ΟιΚλάδοι της Ψυχολογίας αποτελούν επιμέρους αντικείμενα τα οποία διακρίνονται ανάλογα μετο αντικείμενο μελέτης καιμε τις μεθόδους που αξιοποιούνται. Η Ψυχολογία δεν είναι ένα ενιαίο αντικείμενο, αλλά διακρίνεται σε βασικούς και εφαρμοσμένους (ειδικούς) κλάδους.
Οι βασικοί κλάδοι της Ψυχολογίας αφορούν κυρίως τον εμπειρικό έλεγχο καιτην ανάπτυξη θεωριών, ενώ οι εφαρμοσμένοι κλάδοι της Ψυχολογίας ασχολούνται κυρίως μετη μελέτη πρακτικών θεμάτων καιτην αξιοποίηση της ψυχολογικής γνώσης με σκοπό την επίλυση αυτών των προβλημάτων. Οι βασικοί κλάδοι καιοι εφαρμοσμένοι κλάδοι δεν είναι ανεξάρτητοι, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται σε σημαντικό βαθμό, καθώς τα ευρήματα της βασικής ψυχολογικής έρευνας δύνανται να αξιοποιηθούν στην εφαρμοσμένη ψυχολογία, ενώ η εφαρμοσμένη ψυχολογία μετη σειρά της μπορεί να αναδείξει θέματα για μελέτη καινα καθοδηγήσει τη βασική έρευνα γιατην επίλυση κοινωνικά σημαντικών προβλημάτων. Σε γενικές γραμμές, απαιτείται μεταπτυχιακή εκπαίδευση εκτός από το βασικό Πτυχίο Ψυχολογίας γιατην ενασχόληση μετην ψυχολογική έρευνα ή την επαγγελματική ενασχόληση με κάποιον εφαρμοσμένο κλάδο της Ψυχολογίας.
Η γνωστική Ψυχολογία είναι ο κλάδος της Ψυχολογίας που ασχολείται μετη μελέτη των εσωτερικών νοητικών διεργασιών. Ασχολείται δηλαδή μετην περιγραφή καιτην ερμηνεία των γνωστικών διεργασιών του ανθρώπινου νουμε τις οποίες κατακτάται η γνώση, όπως είναι η προσοχή, η αντίληψη, η νοητική αναπαράσταση, η μνήμη, η επίλυση προβλημάτων, η γλώσσα καιη συγκίνηση. Ο βασικός αυτός κλάδος της Ψυχολογίας ήταν παλαιότερα γνωστός μετον όρο "Γενική Ψυχολογία". Η γνωστική Ψυχολογία παρομοιάζει τον ανθρώπινο νουμε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, όπου η πληροφορία εισάγεται, κωδικοποιείται και αποθηκεύεται, ή μετα νευρωνικά δίκτυα του εγκεφάλου στα οποία η πληροφορία κατανέμεται και ενεργοποιούνται παράλληλα.
Η γνωστική Ψυχολογία βρίσκει σημαντικές εφαρμογές στηΝευροεπιστήμη, στην τεχνητή νοημοσύνη καιστην Πληροφορική, στηΓνωσιακή Επιστήμη, καθώς καισε εφαρμοσμένους κλάδους της Ψυχολογίας.
Η πειραματική Ψυχολογία μελετά διάφορα ψυχικά φαινόμενα και διάφορες μορφές συμπεριφοράς χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τη μέθοδο του πειράματος. Συνδέεται στενά μετη γνωστική Ψυχολογία.
Η Βιοψυχολογία ασχολείται μετην μελέτη της βιολογικής βάσης της συμπεριφοράς. Συναντάται και ως Ψυχοβιολογία, Νευροεπιστήμη της Συμπεριφοράς ή Συμπεριφορική Νευροεπιστήμη (Behavioral Neuroscience). Ο κλάδος αυτός ήταν αρχικά γνωστός ως Φυσιολoγική Ψυχολογία (Physiological Psychology[30]).
Η Νευροψυχολογία ασχολείται μετη μελέτη της σχέσης των νοητικών διεργασιών και της συμπεριφοράς μετον εγκέφαλο καιτο Νευρικό Σύστημα. Οι επαγγελματίες κλινικοί νευροψυχολόγοι ασχολούνται μετη μελέτη, την αξιολόγηση καιτην αποκατάσταση των επιπτώσεων των νευρολογικών προβλημάτων στις νοητικές διεργασίες (π.χ. μνήμη) καιστη συμπεριφορά.
Ο κλάδος αυτός μελετά τις δια βίου γνωστικές, βιολογικές, συναισθηματικές και κοινωνικές αλλαγές που συμβαίνουν στο άτομο καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του, δηλαδή από τη γέννηση έως τον θάνατο, καθώς καιτον τρόπο μετον οποίο διάφοροι παράγοντες (γενετικοί/κληρονομικοί και περιβαλλοντικοί) επιδρούν στην ανάπτυξη.
Η διαπολιτισμική Ψυχολογία είναι σχετικά ένας νέος κλάδος της Ψυχολογίας, και ασχολείται μετη μελέτη της αλληλεπίδρασης του ανθρώπινου πολιτισμού μετα ψυχικά φαινόμενα.
Η κοινωνική Ψυχολογία διερευνά την αμφίδρομη και δυναμική αλληλεπίδραση μεταξύ ατόμου και κοινωνικού περιβάλλοντος. Βασιζόμενη στην άποψη ότι το κοινωνικό πλαίσιο παίζει κρίσιμο ρόλο στην ερμηνεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς, μελετά πως το άτομο επιδρά και επηρεάζεται από το κοινωνικό περιβάλλον. Μελετά διάφορα κοινωνικά φαινόμενα από ψυχολογική οπτική, όπως είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις (Κοινωνική Ψυχολογία των Διαπροσωπικών Σχέσεων), οι διεργασίες ομάδας, το σύστημα πεποιθήσεων (στάσεις, αξίες, προκαταλήψεις, ιδεολογία), καθώς καιοι οικογενειακές σχέσεις.
Ψυχολογία της Προσωπικότητας ή Ψυχολογία των Ατομικών Διαφορών
Εφαρμοσμένοι (ειδικοί) κλάδοι είναι εκείνοι στους οποίους τίθενται σε εφαρμογή το δεδομένα των ερευνών που διενεργούνται στο πλαίσιο των βασικών κλάδων. Οι ειδικοί κλάδοι είναι πολλοί, δεδομένου ότι τα πορίσματα των βασικών κλάδων εφαρμόζονται σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής. Ενδεικτικά, κάποιοι κλάδοι:
Η αθλητική Ψυχολογία ασχολείται μετη συμπεριφορά του ατόμου υπό την επίδραση της αθλητικής δραστηριότητας καιτην αξιοποίηση της ψυχολογικής γνώσης γιατη βελτίωση της αθλητικής επίδοσης καιτων σχέσεων της αθλητικής ομάδας.[31]
Η σχολική Ψυχολογία ασχολείται μετην παροχή ψυχολογικών υπηρεσιών σε όλη τη σχολική κοινότητα (μαθητές και μαθήτριες, εκπαιδευτικοί, γονείς και οικογένεια, άλλοι σχετιζόμενοι φορείς και συστήματα), με σκοπό την προαγωγή της ψυχικής υγείας, τη σχολική προσαρμογή καιτη βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας.
Ο κλάδος αυτός ασχολείται μετην αλληλεπίδραση ατόμου και εργασιακού περιβάλλοντος, με σκοπό την αξιοποίηση της ψυχολογικής γνώσης γιατη θετική προσαρμογή και επίδοση στο εργασιακό περιβάλλον.
Συμβουλευτική Ψυχολογία
Η Συμβουλευτική Ψυχολογία είναι ένας εφαρμοσμένος κλάδος της Ψυχολογίας που ασχολείται μετην επίλυση προβλημάτων ενδοπροσωπικής, διαπροσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης. Αξιοποιείται το μοντέλο του επιστήμονα-επαγγελματία και δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη θεραπευτική σχέση Σύμβουλου και Πελάτη, και είναι αποτελεσματική γιατην ενίσχυση της θετικής προσαρμογής και ανάπτυξης του ατόμου σε διάφορα περιβάλλοντα, ιδιαίτερα σε μεταβατικές φάσεις και περιόδους της ζωής του ανθρώπου.
Η κλινική Ψυχολογία ασχολείται μετη μελέτη, τη διάγνωση και αξιολόγηση, τη θεραπευτική αντιμετώπιση καιτην πρόληψη των ψυχικών δυσκολιών καιτων ψυχικών διαταραχών. Αντλεί δεδομένα από πολλούς βασικούς κλάδους της Ψυχολογίας (γνωστική Ψυχολογία, αναπτυξιακή Ψυχολογία, κοινωνική Ψυχολογία), με σκοπό την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας στον γενικό πληθυσμό, χωρίς να αποκλείεται καμία κοινωνική ομάδα ή μειονότητα.
Η μελέτη καιη θεραπεία της ψυχοπαθολογίας προσεγγίζεται από την άποψη τουβιο-ψυχοκοινωνικού μοντέλου, δηλαδή δίνεται έμφαση στις ψυχολογικές διαδικασίες και στους κοινωνικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση ψυχοπαθολογίας ή που λειτουργούν προστατευτικά γιατην ψυχική υγεία, χωρίς να αγνοούνται καιοι βιολογικοί παράγοντες. Σε αντίθεση, ηΨυχιατρική βασίζεται στο ιατρικό ή βιολογικό μοντέλο, μελετώντας μόνο τις βιολογικές διαδικασίες που συμβάλουν στην εκδήλωση ψυχοπαθολογίας και προσεγγίζει την ψυχική διαταραχή σαν ένα σωματικό νόσημα. Για αυτούς τους λόγους, οι παρεμβάσεις των κλινικών Ψυχολόγων βασίζονται στην ψυχοθεραπεία, ενώ των Ψυχιάτρων στη θεραπεία μέσω ψυχοφαρμάκων. Σε γενικές γραμμές, απαιτείται μία πολύπλευρη και διεπιστημονική θεραπευτική αντιμετώπιση της ψυχοπαθολογίας, τόσο από επαγγελματία κλινικό Ψυχολόγο, όσο και από Ψυχίατρο, λαμβάνοντας υπόψη τις ψυχολογικές διαδικασίες, τους κοινωνικούς παράγοντες και τις βιολογικές παραμέτρους που συμβάλλουν στην εκδήλωση των ψυχικών διαταραχών.
ο κλινικός Ψυχολόγος βασίζεται στο μοντέλο του επιστήμονα-επαγγελματία, δηλαδή διαθέτει εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες, ασκεί το επάγγελμα κλινικά, διαμορφώνοντας την παρέμβαση σύμφωνα με τις εμπειρικά (επιστημονικά) τεκμηριωμένες αρχές, θεραπευτικές μεθόδους και τεχνικές της Ψυχολογίας και τηρώντας πιστά τη δεοντολογία του επαγγέλματος.
Γιατην επαγγελματική ή ερευνητική ενασχόληση μετην κλινική Ψυχολογία, εκτός από βασικό Πτυχίο Ψυχολογίας που απονέμει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, όπως αποκτάται από τα Τμήματα Ψυχολογίας των ελληνικών ΑΕΙ ή των αντίστοιχων και ισότιμων αναγνωρισμένων ιδρυμάτων της αλλοδαπής, απαιτείται και μεταπτυχιακή εκπαίδευση καθώς και μακρόχρονη πρακτική άσκηση και εκπαίδευση υπό εποπτεία σε κλινικά πλαίσια, αλλά και προσωπική θεραπεία του ίδιου του επαγγελματία κλινικού Ψυχολόγου. Ενδεικτικά, στις Ηνωμένες Πολιτείες καιστο Ηνωμένο Βασίλειο, απαιτείται Διδακτορικό Δίπλωμα στην Κλινική Ψυχολογία γιατην κατοχύρωση του τίτλου του κλινικού Ψυχολόγου.
↑"The mission of the APA [American Psychological Association] is to advance the creation, communication and application of psychological knowledge to benefit society and improve people’s lives"; APA (2010). About APA. Retrieved 20 October 2010.
↑Παρά το γεγονός ότι ηψυχανάλυσηκαι άλλες μορφές της ψυχολογίας του βάθους είναι συνδέονται πιο συχνά μετο ασυνείδητο, οι «συμπεριφοριστές» θεωρούν τέτοια φαινόμενα ως κλασικές συνθήκες και συνθήκες επέμβασης, ενώ οι «νοηστές» εξερευνούν την έμμεση μνήμη, τον αυτοματισμός, καιτα υποσυνείδητα μηνύματα, όσα τουλάχιστον είναι κατανοητά, είτε γιανα ξεπεραστούν είτε γιανα συμβαίνουν έξω από τη συνειδητή προσπάθεια ή την προσοχή. Πράγματι, οι γνωσιακοί-συμπεριφορικοί θεραπευτές συμβουλεύουν τους ανθρώπους που ζητούν τη βοήθειά τους, να συνειδητοποιήσουν τα δυσπροσαρμοστικά πρότυπα σκέψης, που προηγουμένως, οι άνθρωποι αυτοί, δεν είχαν προσέξει ότι υπάρχουν ή ότι είναι προβληματικά.
↑O'Neil, H.F.; cited in Coon, D.; Mitterer, J.O. (2008). Introduction to psychology: Gateways to mind and behavior (12th ed., pp. 15–16). Stamford, CT: Cengage Learning.
↑"The mission of the APA [American Psychological Association] is to advance the creation, communication and application of psychological knowledge to benefit society and improve people's lives"; APA (2010). About APA. Retrieved 20 October 2010.
↑Bureau of Labor Statistics, U.S. Department of Labor, Occupational Outlook Handbook, 2010–11 Edition, Psychologists, on the Internet at bls.govΑρχειοθετήθηκε 2012-01-04 στοWayback Machine. (visited July 08, 2010).
↑Classics in the History of Psychology – Marko Marulic – The Author of the Term "Psychology"". Psychclassics.yorku.ca. Retrieved 2011-12-10.
↑(Steven Blankaart, p. 13) as quoted in "psychology n." A Dictionary of Psychology. Edited by Andrew M. Colman. Oxford University Press 2009. Oxford Reference Online. Oxford University Press. oxfordreference.com.
↑"Aristotle's Psychology". Stanford Encyclopedia of Philosophy.
↑Green, C.D. & Groff, P.R. (2003). Early psychological thought: Ancient accounts of mind and soul. Westport, Connecticut: Praeger.
↑T.L. Brink. (2008) Psychology: A Student Friendly Approach. "Unit One: The Definition and History of Psychology." pp 9 [1].
↑The Principles of Psychology (1890), with introduction by George A. Miller, Harvard University Press, 1983 paperback, ISBN 0-674-70625-0 (combined edition, 1328 pages)
↑Wozniak, R.H. (1999). Introduction to memory: Hermann Ebbinghaus (1885/1913). Classics in the history of psychology.
↑Windholz, G. (1997). "Ivan P. Pavlov: An overview of his life and psychological work". American Psychologist 52 (9): 941–946. doi:10.1037/0003-066X.52.9.941.
↑ 22,022,1Mandler, G. (2007). A history of modern experimental psychology: From James and Wundt to cognitive science. Cambridge, MA: MIT Press.
↑Moore, B.E.; Fine, B.D. (1968), A Glossary of Psychoanalytic Terms and Concepts, Amer Psychoanalytic Assn, p. 78, ISBN 978-0-318-13125-2
↑Freud, S (1900). The Interpretation of Dreams. IV and V (2nd ed.). Hogarth Press, 1955.
↑Freud, S (1915). The Unconscious XIV (2nd ed.). Hogarth Press, 1955.
↑Karl Popper, Conjectures and Refutations, London: Routledge and Keagan Paul, 1963, pp. 33–39; from Theodore Schick, ed., Readings in the Philosophy of Science, Mountain View, CA: Mayfield Publishing Company, 2000, pp. 9–13. Faculty.washington.edu.
↑ 28,028,1June 2008 study by the American Psychoanalytic Association, as reported in the New York Times, "Freud Is Widely Taught at Universities, Except in the Psychology Department" by Patricia Cohen, November 25, 2007.
↑For example, scientists have related brain structures to Freudian concepts such as libido, drives, the unconscious, and repression. The contributors to neuro-psychoanalysis include António Damásio (Damásio, A. (1994). Descartes' error: Emotion, reason, and the human brain; Damásio, A. (1996). The somatic marker hypothesis and the possible functions of the prefrontal cortex; Damásio, A. (1999). The feeling of what happens: Body and emotion in the making of consciousness; Damásio, A. (2003). Looking for Spinoza: Joy, sorrow, and the feeling brain); Eric Kandel; Joseph E. LeDoux (LeDoux, J.E. (1998). The emotional brain: The mysterious underpinnings of emotional life (Touchstone ed.). Simon & Schuster. Original work published 1996. ISBN 0-684-83659-9); Jaak Panksepp (Panksepp, J. (1998). Affective neuroscience: The foundations of human and animal emotions. New York and Oxford: Oxford University Press); Oliver Sacks (Sacks, O. (1984). A leg to stand on. New York: Summit Books/Simon and Schuster); Mark Solms (Kaplan-Solms, K., & Solms, M. (2000). Clinical studies in neuro-psychoanalysis: Introduction to a depth neuropsychology. London: Karnac Books; Solms, M., & Turnbull, O. (2002). The brain and the inner world: An introduction to the neuroscience of subjective experience. New York: Other Press); and Douglas Watt.
↑Thompson, R. F. Introduction to physiological psychology, Harper & Row Limited, 1975
Thorndike, E. L. Animal intelligence; experimental studies. New York, Macmillan Co., 1911
Behaviorism (revised edition). Watson, John B. University of Chicago Press, 1930
Principles of animal psychology. N.R.F. Maier and T.C. Schneirla. New York : McGraw-Hill, 1935
The behavior of organisms; an experimenta analysis. B F Skinner. New York, D. Appleton-Century company, 1938
Skinner, B. F. Contingencies of reinforcement; a theoretical analysis. New York,Appleton-Century-Crofts, 1969
The natural science of the human species : an introduction to comparative behavioral research : the "Russian Manuscript" (1944-1948). Konrad Lorenz; Agnes von Cranach. MIT Press, 1996
Classical conditioning II: current research and theory. A Η Black; W F Prokasy, Appleton-Century-Crofts 1972
Conditioned reflexes; an investigation of the physiological activity of the cerebral cortex. I. P. Pavlov; G V Anrep. London, Oxford Univ. Press, 1927
The study of instinct. Niko Tinbergen. Oxford, Clarendon Press, 1951
Mind in evolution; an East-West synthesis of learned behavior and cognition. Gregory Razran. Boston, Houghton Mifflin.1971
Hilgard and Marquis' Conditioning and learning. E. R. Hilgard; D. G Marquis. New York, Appleton-Century-Crofts, 1961
Kandel, Eric R. (2007), In Search of Memory: The Emergence of a New Science of Mind, New York: W. W. Norton & Company, ISBN 978-0-393-32937-7.
Kandel, Eric R.; Schwartz, James H.; Jessell, Thomas M.; Siegelbaum, Steven A.; Hudspeth, A.J. (2012) [1981], Principles of Neural Science (5th ed.), New York: McGraw-Hill, ISBN 978-0071390118.
Kandel, Eric R. (2012), The Age of Insight: The Quest to Understand the Unconscious in Art, Mind, and Brain, from Vienna 1900 to the Present, New York: Random House, ISBN 978-1-4000-6871-5
