Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 13/05/2010.
Όραση ή οπτική αντίληψη ονομάζεται μία από τις πέντε αισθήσεις. Όργανο αντίληψης είναι ταμάτια, ενώ το αντικείμενο της αντίληψης είναι τοφως. Θεωρείται ηπιο σημαντική από τις υπόλοιπες αισθήσεις, γιατί με αυτήν γίνεται άμεσα αντιληπτός ο εξωτερικός χώρος. Περίπου το 30% του ανθρώπινου εγκεφάλου ασχολείται μετην επεξεργασία και ερμηνεία των ερεθισμάτων της όρασης.
Η όραση είναι εφικτή μόνο όταν υπάρχει φως. Το φως παράγεται συνήθως από τονήλιο, ή φυσικά από μερικούς οργανισμούς με ειδικές διαδικασίες, από αστραπέςκαιπυρκαγιές. Τεχνητά παράγεται από τον άνθρωπο μετη φωτιά καιτα τελευταία χρόνια μετον ηλεκτρισμό.
Το φως του περιβάλλοντος προσπίπτει σε διάφορα αντικείμενα και έπειτα ένα μέρος του φτάνει στα μάτια. Εκεί, οι ακτίνες προσανατολίζονται κατάλληλα, ώστε να προβληθεί στον αμφιβληστροειδή η εικόνα του περιβάλλοντος. Στοναμφιβληστροειδή χιτώνα υπάρχουν πάρα πολλοί κατάλληλοι υποδοχείς φωτός, τακωνίακαιτα ραβδία, βοηθώντας στην αντίληψη τουχρώματοςκαιτου σχήματος αντίστοιχα.
Αυτοί οι υποδοχείς ενεργοποιούνται ανάλογα μετο χρώμα καιτην ένταση του φωτός και στέλνουν ηλεκτρικά ερεθίσματα στον εγκέφαλο. Όλα αυτά τα ερεθίσματα διαμορφώνουν μιαεικόνα, η οποία όμως είναι ανάποδα, γιατί ανάποδα αποτυπώνεται η εικόνα στον αμφιβληστροειδή, όπως στοφιλμ στις φωτογραφικές μηχανές. Ο εγκέφαλος αναλαμβάνει νατη γυρίσει κανονικά. Η εικόνα που στέλνει το κάθε μάτι είναι ελαφρώς διαφορετική, και βοηθάει, ώστε να γίνει αντιληπτή ηαπόστασημετη μέθοδο του τριγωνισμού, και γενικά να υπάρξει τρισδιάστατη όραση. Τέλος, ανάλογα μετη συχνότητα εναλλαγής εικόνων γίνεται αντιληπτή ηκίνηση, όπως καιστονκινηματογράφο.
Μερικά παραδείγματα φυσιολογικής καιμη φυσιολογικής όρασηςμετα αντίστοιχα ποσοστά στον πληθυσμό.
Βασικά το ανθρώπινο μάτι αντιλαμβάνεται τρία χρώματα τοκόκκινο, τοπράσινο, τομπλεκαιτην ένταση του φωτός στο ορατό φάσμα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Με βάση αυτά επεξεργάζεται την εικόνα που λαμβάνει και αντιλαμβάνεται καιτα υπόλοιπα χρώματα σύμφωνα μετο προσθετικό μοντέλο σύνθεσης χρωμάτωνπου χρησιμοποιείται και στις οθόνες.
Άλλοι οργανισμοί μπορούν ναδουνκαι άλλες συχνότητες εκτός από το ορατό φως, όπως οισκύλοιπου βλέπουν ένα μέρος από τις υπέρυθρες. Άλλοι πάλι, δεν αντιλαμβάνονται συχνότητες που μπορεί ναδειοάνθρωπος, όπως ορισμένα ψάριαστα βάθη τωνωκεανώνδε μπορούν ναδουντο κόκκινο χρώμα. Ορισμένοι οργανισμοί βλέπουν τον κόσμο με περισσότερα ή λιγότερα χρώματα από τον άνθρωπο, για παράδειγμα τα μάτια τουχαμαιλέοντα διακρίνουν δεκαπέντε χρώματα.
Ανθρώπινες παθήσεις που σχετίζονται μετην αντίληψη των χρωμάτων είναι ηδυσχρωματοψία, η μερική αχρωματοψίακαιη ολική αχρωματοψία. Στην περίπτωση της δυσχρωματοψίας γίνεται σύγχυση μεταξύ των χρωμάτων βασικών και παράγωγων, ονομάζεται και Δαλτονισμός, από το διάσημο χημικό Ντάλτον, που έπασχε από την ασθένεια. Η αχρωματοψία σημαίνει τημη αντίληψη κάποιων από τα τρία βασικά χρώματα (άρα καιτη διαφορετική αντίληψη των παραγώγων τους). Όταν περιλαμβάνει καιτα τρία ονομάζεται ολική, οπότε ο άνθρωπος αυτός βλέπει σε κλίμακα τουγκρι όπως στις παλιές τηλεοράσεις, ενώ στις άλλες περιπτώσεις ονομάζεται μερική.
Στα μάτια, εκτός από τα κωνία καιτα ραβδία υπάρχει και άλλος ειδικός υποδοχέας γιατην αντίληψη της ημέρας ή της νύχτας. Αυτή η πληροφορία είναι θεμελιώδης για όλους τους οργανισμούς, γιατί επηρεάζει τους βιολογικούς κύκλους τους κυρίως τονύπνο, ενώ μερικοί διαθέτουν υποτυπώδη μάτια που μπορούν να αντιληφθούν μόνο αυτήν. Ο αριθμός των ματιών καιη θέση τους δεν είναι συγκεκριμένα σε όλους τους οργανισμούς. Τασπονδυλωτά έχουν ένα ζευγάρι μάτια κάτω από τομέτωπο τους, μπροστά στοκεφάλι τους, στη μέση περίπου του προσώπου τους σε οριζόντια διάταξη. Αυτό επιτρέπει την εποπτεία κατά μήκος τουορίζοντα, όπου συνήθως βρίσκονται όλες οι μορφές που χρειάζεται να αντιληφθεί ένας σπονδυλωτός οργανισμός. Ακόμα καιτα μάτια των ψαριών είναι σε οριζόντια διάταξη. Τα οπτικά πεδία των ματιών μπορούν να επικαλύπτονται αρκετά, λίγο ή και καθόλου. Όσο περισσότερο επικαλύπτονται, όπως στον άνθρωπο επιτρέπουν πιο εύκολη την τρισδιάστατη αντίληψη καιτον υπολογισμό τουβάθους πεδίου. Όσο λιγότερο επικαλύπτονται, τόσο περισσότερο επιτρέπουν την αντίληψη γύρω-γύρω από τον οργανισμό, όπως στοάλογο. Συνήθως μετα μάτια τα σπονδυλωτά μπορούν ναδουν τόσο πάνω όσο και κάτω, εκτός από τοσαλάχιπου, λόγω του σωματοτύπου του, μπορεί ναδει μόνο προς τα επάνω.
Άλλοι οργανισμοί έχουν περισσότερα μάτια στο κεφάλι τους:
Ημύγα έχει όπως φαίνεται δύο ομάδες από πάρα πολλά μάτια, το κάθε μάτι όμως βλέπει μόνο ένα κομμάτι της εικόνας. Σε συνδυασμό μετο σχήμα των ομάδων η μύγα διαθέτει στερεοσκοπική όραση. Η αντίληψη της είναι γρηγορότερη από αυτήν του ανθρώπου, ώστε να μπορεί να αντιληφθεί την ανανέωση των διαδοχικών στιγμιοτύπων στην οθόνη της τηλεόρασης.
Μερικές αράχνες έχουν τέσσερα ζευγάρια μάτια στο κεφάλι της, ένα για κάθε κατεύθυνση. Ένα ζευγάρι για πάνω, ένα για κάτω, ένα για αριστερά και ένα για δεξιά. Έτσι, και αυτή έχει στερεοσκοπική όραση.
Μερικοί οργανισμοί πουδεν έχουν κεφαλή διαθέτουν υποτυπώδη μάτια, γιατην ακρίβεια απλούς φωτοϋποδοχείς σε άλλα μέρη του σώματος. Για παράδειγμα οαστερίας έχει από ένα φωτοϋποδοχέα σε κάθε πλοκάμι.
Υπάρχουν και οργανισμοί με διαφορετικό επίπεδο εστίασης και οξύτητας όρασης. Για παράδειγμα ο άνθρωπος δε μπορεί να διακρίνει αντικείμενα μικρότερα από ένα χιλιοστό, ενώ οαετός μπορεί να διακρίνει ένα ποντίκι από πολύ μεγάλο υψόμετρο.
Φυσικά, υπάρχουν και οργανισμοί που λόγω ασθενειών, γενετικά ή επίκτητα, προσωρινά ή μόνιμα, δεν διαθέτουν όραση, είναι τυφλοί.
Η μέθοδος του τριγωνισμού. Γνωρίζοντας την απόσταση των δύο σημείων και τις γωνίες, υπολογίζεται η απόσταση του αντικειμένου.
Η όραση έχει άμεση σχέση μετην αντίληψη του εξωσωματικού χώρου και κυρίως την τρισδιάστατη αντίληψή του.
Η επικάλυψη των οπτικών πεδίων βοηθάει στον υπολογισμό της τρισδιάστατης υφής τους καιτον υπολογισμό της απόστασής του μέσω του τριγωνισμού. Σύμφωνα με αυτήν τη μέθοδο, που χρησιμοποιείται καισε επιστήμες όπως ητοπογραφία, υπάρχει ένα νοητό τρίγωνο που ορίζεται από τα δύο μάτια καιτο αντικείμενο. Γνωρίζοντας την απόσταση των ματιών και τις γωνίες στις οποίες τα μάτια βλέπουν το αντικείμενο, μπορούμε να υπολογίσουμε την απόσταση του αντικειμένου από το πρόσωπο.
Σημαντικό είναι ότι η αντίληψη του χώρου δε γίνεται μόνο μετην όραση, αλλά καιμε άλλες αισθήσεις, όπως η ακοή, ή ακόμη καιτην αφή. Εξάλλου η μέθοδος του τριγωνισμού μπορεί να εφαρμοστεί καιγια τους ήχους, αλλά ακόμη καιγιατην αντιληπτή από απόσταση θερμότητα. Οι τυφλοί άνθρωποι και οργανισμοί, όπως η νυχτερίδα, μπορούν να συνδυάσουν ερεθίσματα από άλλες αισθήσεις γιανα έχουν μία τρισδιάστατη αντίληψη του περιβάλλοντός τους, όπως καιοι υπόλοιποι οργανισμοί. Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει ότι στους τυφλούς σημαντικά μέρη του εγκεφάλου που ασχολούνται μετην επεξεργασία της όρασης λειτουργούν κανονικά, δηλαδή "βλέπουν" όπως καιοι υπόλοιποι άνθρωποι, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Επιπλέον, όλοι οι τυφλοί έχουν ένα ελάχιστο ερέθισμα όρασης (συνήθως περιφερειακή όραση ή υποδοχείς φωτός που καθορίζουν τη λειτουργία του ύπνου), ή μπορούν να αισθανθούν τη θερμότητα, δηλαδή τις υπέρυθρες η οποία είναι ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία σε άλλο μήκος κύματος. Μερικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν "τυφλοί" άνθρωποι, αλλά άνθρωποι "πουδεν βλέπουν καλά".
Γιατην καλύτερη αντίληψη των αντικειμένων, τα μάτια προσαρμόζονται ανάλογα μετην απόσταση του αντικειμένου καιτην ένταση του φωτός.
Στην πρώτη διαδικασία η εικόνα προσαρμόζεται στον αμφιβληστροειδή χιτώνα όσο δυνατόν πιο καθαρά και λεπτομερώς, η διαδικασία ονομάζεται εστίαση ελέγχεται από τοφακό. Η διαδικασία μοιάζει με αυτήν που γίνεται στις φωτογραφικές μηχανές (γνωστή ως αυτόματη εστίαση, auto-focus).
Η άλλη διαδικασία προστατεύει το μάτι από την υπερβολική ένταση του φωτός. Το φως μεταφέρει ενέργεια. Όταν εστιάζεται φως σε μία συγκεκριμένη κατεύθυνση (όπως στο μάτι), υπάρχει κίνδυνος η ένταση του φωτός τοπικά να γίνει πολύ μεγάλη, άρα και καταστροφική. Ηκόρη προσαρμόζεται, ώστε να περάσει αρκετό φως γιανα λειτουργήσει η όραση, αλλά καιναμην καεί ο αμφιβληστροειδής. Φυσικά, η κόρη δε μπορεί να κλείσει εντελώς το μάτι, ανγια παράδειγμα κοιτάξει κάποιο τονήλιο κατάματα, αλλά υπάρχει τοβλέφαρογια αυτήν την προστασία. Τα αδιαφανή βλέφαρα χρησιμοποιούνται από τους οργανισμούς πουτα διαθέτουν γιαναμην έχουν οπτικά ερεθίσματα όταν κοιμούνται.
Υπάρχουν τέσσερις διαθλαστικες ανωμαλίες που συνδέονται μετην εστίαση στο μάτι:
Μυωπία: Το μάτι έχει μεγαλύτερο βάθος από το κανονικό καιπιο ωοειδές σχήμα.
Υπερμετρωπία: Το μάτι έχει μικρότερο βάθος από το κανονικό καιπιο δισκοειδές σχήμα.
Πρεσβυωπία: Δεν έχει σχέση μετο σχήμα του ματιού αλλά μετο φακό. Μετά από κάποια χρόνια χάνει την ελαστικότητά τουκαιδε γίνεται να εστιάσει.
Αστιγματισμός ,είναι η διαθλαστική ανωμαλία του οφθαλμού κατά την οποία η διαθλαστική δύναμη του ματιού ποικίλλει στους διάφορους μασημβρινούς, με αποτέλεσμα ναμην είναι δυνατή η εστίαση των εισερχομένων ακτινών στο μάτι σ’ ένα σημείο.
Το ιδανικό μάτι είναι σφαιρικό. Στην πραγματικότητα όλοι μας έχουμε κάποιον ελάχιστο βαθμό μυωπίας ή υπερμετρωπίας.
Η όραση καιη επεξεργασία της στον εγκέφαλο στηρίζεται στην αποτύπωση τουειδώλουστον αμφιβληστροειδή χιτώνα καιτην ευθύγραμμη πορεία του φωτός. Αξιοσημείωτο είναι ότι δε βλέπουμε τις ίδιες τις ακτίνες φωτός καιτη διαδρομή τους, αλλά το είδωλο που σχηματίζουν στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.[1] Υπάρχουν, όμως, μερικά φαινόμενα οπτικής, στα οποία δεν ισχύει η ευθύγραμμη πορεία του φωτός, ή το είδωλο στον αμφιβληστροειδή είναι παραπλανητικό. Τότε η όραση ξεγελιέται και βλέπονται αντικείμενα ή φαινόμενα πουστην πραγματικότητα δεν υπάρχουν, τα οποία ονομάζονται οφθαλμαπάτες. Υπάρχουν πολλές οφθαλμαπάτες, οι οποίες αφορούν όμοια σχήματα, αδυναμίες τουπροοπτικού σχεδίου, υιοθέτηση των χρωμάτων τουπεριβάλλοντος, μοτίβα, γρήγορη εναλλαγή σχεδίων, αλλαγή μέσου διάδοσης του φωτός και άλλα. Τέτοιες τεχνικές εφαρμόζονται στη φύση από θηράματα γιανα παραπλανήσουν την όραση των θυτών τους. Συνήθως, χρωματίζουν τοδέρμα τους με χρώματα και σχέδια που μοιάζουν στο περιβάλλον τους, ώστε να συγχέονται με αυτό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο χαμαιλέοντας.
Δύο χαρακτηριστικές ανθρώπινες οφθαλμαπάτες είναι η οφθαλμαπάτη μετο αγγείο καιη οφθαλμαπάτη της ερήμου. Στην πρώτη απεικονίζεται ένα ακαθόριστο σχήμα που μπορεί να είναι αγγείο ή δύο άνθρωποι. Η άλλη συμβαίνει στην έρημο. Λόγω υπερβολικής ακτινοβολίας οαέραςδεν έχει παντού την ίδια θερμοκρασία, ώστε οι ακτίνες φωτός να κάμπτονται. Έτσι, μερικές γαλάζιες ακτίνες από τον ουρανό φτάνουν στα μάτια του παρατηρητή από κάτω. Ο τελευταίος νομίζοντας πως το φως έρχεται ευθύγραμμα βλέπει λίμνεςκαιοάσειςστη μέση της ερήμου.
Οι αισθήσεις λειτουργούν ταυτόχρονα και συμπληρωματικά, γιανα αποδώσουν τηνπραγματικότητα. Η όραση όπως καιηακοή επιτρέπουν καλύτερη αντίληψη του εξωσωματικού χώρου, κυρίως όταν πρόκειται για μακρινά αντικείμενα.
Επίσης, η όραση επιτρέπει άμεση εποπτεία των ερεθισμάτων των άλλων αισθήσεων. Για παράδειγμα, εάν μυρίσουμε κάτι με άσχημη μυρωδιά μπορούμε νατο δούμε καινα διαπιστώσουμε αν έχει μουχλιάσει, αν ακούσουμε έναν αετό, μπορούμε να γυρίσουμε καινατον δούμε, καιαν νιώσουμε κάπου άσχημα, μπορούμε να στρίψουμε καινα δούμε τι μας ενόχλησε.
Σπανίως, ο εγκέφαλος ερμηνεύει τα διάφορα ερεθίσματα με διαδικασίες που κανονικά εφαρμόζονται σε άλλα όργανα, αυτό το φαινόμενο ονομάζεται συναισθησία. Λόγου χάρη, τα ακουστικά ερεθίσματα επεξεργάζονται σαν οπτικά καιτο αντίστροφο, δηλαδή αυτός ο άνθρωπος βλέπει τους ήχους και ακούει τα χρώματα. Μέχρι σήμερα έχουν αναφερθεί περιπτώσεις για διασταύρωση ακοής και όρασης, γεύσης και όρασης, όσφρησης και όρασης, και μία περίπτωση διασταύρωσης όρασης, ακοής, γεύσης και όσφρησης. Παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται καισε χρήστες παραισθησιογόνων ουσιών, όπως σε χρήστες LSD.
.jpg)
