Πυρκαγιά στο Γέλοουστόουν τωνΗΠΑ στις 7 Σεπτεμβρίου 1988.
Πυρκαγιά είναι η ανεξέλεγκτη φωτιά, η οποία προκαλείται από μη ελεγχόμενη καύση μετοοξυγόνοκαι συνοδεύεται από πρόκληση μεγάλων ποσών θερμότηταςκαιφωτός, γεγονός που έχει ως συνέπεια την καταστροφή του καιγόμενου υλικού.[1][2][3][4] Όταν συμβαίνει στην ύπαιθρο, σε αγροτική ή/καισε δασική γη, χαρακτηρίζεται ως αγροτοδασική πυρκαγιά.
Ένα σημαντικό τμήμα της Γης υπόκειται σε περιοδικές πυρκαγιές. Σε γενικές γραμμές, οι διάφοροι τύποι πυρκαγιάς ερμηνεύονται ιστορικά σε σχέση μετοκλίμακαιτη συναφή γεωλογίατου τοπίου, με περιορισμένη εξέταση του ρόλου τους στην εξελικτική πορεία τουοικοσυστήματοςκαιτου ρόλου της φωτιάςστη διαμόρφωση των πληθυσμών διαφόρων ειδών, που απαρτίζουν τη συνολική πανίδακαιχλωρίδα ενός τόπου. Ιστορικά, οι κλάδοι της οικολογίας, της βιογεωγραφίαςκαι της παλαιοοικολογίας θεωρούν τοκλίμακαιτηγεωλογία ως βασικούς παράγοντες που καθορίζουν τα οικοσυστήματα συναρμολόγησης και διανομής. Ωστόσο, σε πολλά από αυτά τα τοπία ηφωτιά είναι παράγοντας ίσης ή μεγαλύτερης σημασίας καιοι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των τριών παραγόντων προσδιορίζουν δυναμικά τον αριθμό των διαθέσιμων λειτουργικών τύπων τόσο στην χλωρίδα, όσο καιστην πανίδα. Η φωτιά δεν είναι μια νέα διαδικασία σύνθεσης ή αποδόμησης οικοσυστημάτων, αλλά αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα εξέλιξης της πανίδας και της χλωρίδας ιδιαίτερα ήδη από τηνΠαλαιοζωική.[5]
Ιδιαίτερα οι τόποι που συνδέονται μετομεσογειακό κλίμα, είναι περιοχές στις οποίες η βροχόπτωση υπερβαίνει τη δυνητική εξατμισοδιαπνοή κατά τη διάρκεια της εποχής των βροχών[6], με αποτέλεσμα την επαρκή ανάπτυξη φυτών, που γίνονται ιδιαίτερα εύφλεκτα κατά την διάρκεια της ξηρής περιόδου τουκαλοκαιριού. Συλλογικά, οι περιοχές αυτές περιλαμβάνουν μόνο το 2% της έκτασης του κόσμου, αλλά στεγάζουν πάνω από το 15% του συνόλου των αγγειακών ή ανώτερων φυτών της συνολικής χλωρίδας[7]. Είναι οικοσυστήματα επιρρεπή σε διαφορετικές μορφές φωτιάς και κυριαρχούνται από προσαρμοσμένη βλάστηση, η οποία προκύπτει από μακρά εξελικτική σχέση με τις πυρκαγιές[8], γεγονός που επηρεάζει το σύστημα της πανίδας.
Η πλήρης κατανόηση του πραγματικού ρόλου της φωτιάς σε τοπία του μεσογειακού κλίματος είναι δυνατόν να επιτευχθεί μόνο μετην αναγνώριση της σημασίας της στην εξέλιξη της μεσογειακής χλωρίδας και πανίδας καιστη διαμόρφωση των προτύπων βλάστησης. Ο ρόλος της φωτιάς στοπλειστόκαινοδεν περιορίστηκε μόνο στην αποφυγή της πυρκαγιάς ή σεγονότυπουςκαιείδη ανθεκτικά στη φωτιά. Είχε αποφασιστική επιρροή στην εξέλιξη διαφοροποιημένων τοπίων, καθώς στους ιστορικούς χρόνους έγινε σημαντικό εργαλείο γιατη βελτίωση βοσκοτόπων, ανοίγοντας εδάφη με θαμνώδη βλάστηση, αυξάνοντας παράλληλα ταποώδη κτηνοτροφικά φυτά. Στη σύγχρονη εποχή οι ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, ειδικά αν συνδυαστούν μετο φαινόμενο της υπερβόσκησης, έγιναν σημαντική αιτία υποβάθμισης του τοπίου[9]. Μια τέτοια διαδικασία αναπροσαρμογής, ως είναι φυσικό, άσκησε σημαντικές επιδράσεις στους πληθυσμούςτων μεγάλων και μικρών θηλαστικών.
Όσον αφορά στηνΕλλάδα, η κλιματική τυπολογία της Μεσογείου συσχετίζεται ιδιαίτερα μετο ελληνικό ημιορεινό μεσογειακό κλίμα και τους αποκαλούμενους ετήσιους περιοδικούς ανέμους (μελτέμια), καθώς και τις περιόδους βροχοπτώσεωνκαιξηρασίας. Τα μελτέμια αναπτύσσονται από συστήματα υψηλών πιέσεων στις κορυφογραμμές και φυσούν σε βορειοδυτική κατεύθυνση προς ένα σύστημα χαμηλών πιέσεων που προκύπτει από τις εκάστοτε τοπικές θερμοκρασίες κατά την περίοδο του καλοκαιριού καιτου φθινοπώρου[10]. Η φυσική γεωγραφία της Μεσογείου καθιστά το ελληνικό τοπίο ιδανικό για καύση, από την αρχαιότητα έως την σύγχρονη εποχή. Σεμια μακρά ιστορική συνέχεια οι πυρκαγιές στο ελληνικό τοπίο στο μεγαλύτερο ποσοστό τους αναφέρονται ως ανθρωπογενείς. ΗΜεσόγειος ως ευρύτερο περιβάλλον, εκτός από τόπος, είναι κλίμα, σύστημα ζώντων οργανισμών και επιστημονικό παράδειγμα γιατην εκτίμηση των επιδράσεων της φυσικής ή ανθρωπογενούς πυρκαγιάς[11].
Στις αστικές πυρκαγιές, ανάλογα μετοτι καίγεται, χρησιμοποιείται καιτο κατάλληλο μέσο κατάσβεσης.
Ανη πυρκαγιά είναι από υγρά καύσιμα, χρησιμοποιείται ειδικός πυροσβεστικός αφρός μαζί με νερό.
Για μικρής έκτασης πυρκαγιές, χρησιμοποιείται αφρός ξηράς κόνεως γιατην γρήγορη κατάσβεση, ενώ για πυρκαγιά σε ηλεκτρικές συσκευές μπορεί να χρησιμοποιηθεί πυροσβεστήρας διοξειδίου του άνθρακα.
Οι πυροσβέστες στις αστικές πυρκαγιές φορώντας τις κατάλληλες στολές (μάσκες οξυγόνου, κράνος, τσεκούρι, σχοινί, φακός και ασύρματος), προσπαθούν να απεγκλωβίσουν τους ανθρώπους που κινδυνεύουν και μετά σβήνουν τη φωτιά.
Στις δασικές πυρκαγιές, οι πυροσβέστες συνεργάζονται πολύ μετα πυροσβεστικά αεροπλάνα και ελικόπτερα, πάντα όμως με ασφάλεια γιατη ζωή τους.
Bond, W.J., Scott, A.C., (2010), Fire and the spread of flowering plants in the Cretaceous. New Phytologist, 188, 1137–1150.
Keeley, J. E., Bond, W. J., Bradstock, R. A., Pausas, J. G, Rundel, P. W., (2012), Fire in Mediterranean ecosystems: ecology, evolution and management, ΝΥ: Cambridge University Press.
Naveh Z., (1994), The Role of Fire and Its Management in the Conservation of Mediterranean Ecosystems and Landscapes. In Moreno, J. M., Oechel, W. C. (eds), The role of fire in Mediterranean-type ecosystems, NY: Springer Verlag.
Pausas, J.G., Keeley, J.E. (2009), A burning story: the role of fire in the history of life, BioScience, 59, σσ. 593–601.
Pyne St. J., (2009), Eternal Flame: An Introduction to the Fire History of Mediterranean. In Chuvieco, Em. (ed.) Earth Observation of Wildland Fires in Mediterranean Ecosystems, NY: Springer-Verlag.
Rundel, P.W. (2010) Convergence and divergence in mediterranean-climate ecosystems: what we can learn by comparing similar places. In Price, M., Billick, I., (eds), The ecology of place. Chicago: University of Chicago Press.
Rundel, P.W., (2004), Mediterranean-climate ecosystems: defining their extent and community dominance. In Arianoutsou M., & Panastasis V.P. (eds), Ecology, conservation and management of Mediterranean climate ecosystems, 1–12. Rotterdam: Millpress.
