Η ανηδονία είναι σειρά από ελλείμματα στην ηδονική λειτουργία, συμπεριλαμβανομένου του μειωμένου κινήτρου ή της ικανότητας να βιώνεις ευχαρίστηση.[1] Ενώ οι προηγούμενοι ορισμοί έδιναν έμφαση στην αδυναμία βίωσης ευχαρίστησης, η ανηδονία χρησιμοποιείται επί του παρόντος από τους ερευνητές για να αναφερθεί σε μειωμένα κίνητρα, μειωμένη ευχαρίστηση (θέλω), μειωμένη τελική ευχαρίστηση (συμπάθεια) και ελλείμματα στην ενισχυτική μάθηση.[2][3][4] Στο DSM-5, η ανηδονία είναι σύμπτωμα των καταθλιπτικών διαταραχών, των διαταραχών που σχετίζονται με ουσίες, των ψυχωσικών διαταραχών και των διαταραχών προσωπικότητας και ορίζεται είτε από μειωμένη ικανότητα βίωσης ευχαρίστησης είτε από μειωμένο ενδιαφέρον για ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες.[5][6] Ενώ το ICD-10 δεν αναφέρει ρητά την ανηδονία, το καταθλιπτικό σύμπτωμα ανάλογο με την ανηδονία όπως περιγράφεται στο DSM-5 είναι η απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης.[3]
Ενώ η ανηδονία ορίστηκε αρχικά το 1896 από τον Τεοντούλ-Αρμάν Ριμπό ως η μειωμένη ικανότητα να βιώνεις ευχαρίστηση, έχει χρησιμοποιηθεί για να αναφερθεί σε ελλείμματα σε πολλαπλές πτυχές ανταμοιβής. Οι επανεννοιολογήσεις της ανηδονίας αναδεικνύουν την ανεξαρτησία του «θέλω» και του «αρέσουν». Το «θέλω» είναι ένα συστατικό του αναμενόμενου θετικού συναισθήματος, το οποίο μεσολαβεί τόσο στο κίνητρο (δηλαδή το κίνητρο ανάδειξης) για ενασχόληση με την ανταμοιβή, όσο και στα θετικά συναισθήματα που σχετίζονται με την αναμονή μιας ανταμοιβής. Η «συμπάθεια», από την άλλη, συνδέεται με την ευχαρίστηση που προκύπτει από την κατανάλωση μιας ανταμοιβής.[2][1] Η συνείδηση των διαδικασιών που σχετίζονται με την ανταμοιβή έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για την κατηγοριοποίηση της ανταμοιβής στο πλαίσιο της ανηδονίας, καθώς μελέτες που συγκρίνουν την άρρητη συμπεριφορά με τις ρητές αυτοαναφορές καταδεικνύουν μια διάσταση των δύο.[7] Η μάθηση έχει επίσης προταθεί ως μια ανεξάρτητη πτυχή της ανταμοιβής που μπορεί να επηρεαστεί σε καταστάσεις που σχετίζονται με την ανηδονία, αλλά λείπουν εμπειρικά στοιχεία που διαχωρίζουν τη μάθηση είτε από το «αρέσκεια» ή το «θέλω».[7]
Η ανηδονία έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει «συναισθηματική αμβλύνση», «περιορισμένο εύρος συναισθημάτων», «συναισθηματικό μούδιασμα» και «επίπεδη αλληλεπίδραση», ιδιαίτερα στο πλαίσιο των διαταραχών μετατραυματικού στρες. Σε ασθενείς με PTSD, οι κλίμακες που μετρούν αυτά τα συμπτώματα συσχετίζονται ισχυρά με κλίμακες που μετρούν πιο παραδοσιακές πτυχές της ανηδονίας, υποστηρίζοντας αυτή τη συσχέτιση.[2]
Μελέτες σε κλινικούς πληθυσμούς, υγιείς πληθυσμούς και ζωικά μοντέλα έχουν ενοχοποιήσει έναν αριθμό νευροβιολογικών υποστρωμάτων για την ανηδονία. Οι περιοχές που εμπλέκονται στην ανηδονία περιλαμβάνουν τον προμετωπιαίο φλοιό στο σύνολό του, ιδιαίτερα τον κογχομετωπιαίο φλοιό (OFC), το ραβδωτό σώμα, την αμυγδαλή, τον πρόσθιο φλοιό του προσαγώγιου (ACC), τον υποθάλαμο και την κοιλιακή καλυπτρική περιοχή (VTA).[5][3] Μελέτες νευροαπεικόνισης σε ανθρώπους ανέφεραν ότι τα ελλείμματα στις τελικές πτυχές της ανταμοιβής σχετίζονται με ανωμαλίες στο κοιλιακό ραβδωτό σώμα και στον έσω προμετωπιαίο φλοιό, ενώ τα ελλείμματα στις προκαταρκτικές πτυχές της ανταμοιβής σχετίζονται με ανωμαλίες στον ιππόκαμπο, το ραχιαίο ACC και την προμετωπιαία περιοχή. Αυτές οι ανωμαλίες είναι γενικά συνεπείς με ζωικά μοντέλα, εκτός από ασυνεπή ευρήματα σχετικά με το OFC. Αυτή η ασυνέπεια μπορεί να σχετίζεται με τη δυσκολία στην απεικόνιση του OFC λόγω της ανατομικής του θέσης ή με τον μικρό αριθμό μελετών που πραγματοποιήθηκαν για την ανηδονία.[8] Ένας αριθμός μελετών ανέφερε μειωμένη δραστηριότητα στο OFC στη σχιζοφρένεια και τη μείζονα κατάθλιψη, καθώς και μια άμεση σχέση μεταξύ μειωμένης δραστηριότητας και ανηδονίας.[9] Οι ερευνητές θεωρούν ότι η ανηδονία μπορεί να προκύψει από τη διάσπαση του συστήματος ανταμοιβής του εγκεφάλου, που περιλαμβάνει τον νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη. Η ανηδονία μπορεί να χαρακτηριστεί ως «μειωμένη ικανότητα επιδίωξης, εμπειρίας και/ή μάθησης για την ευχαρίστηση, η οποία είναι συχνά, αλλά όχι πάντα προσβάσιμη στη συνειδητή επίγνωση».[10]
Η ανηδονία εμφανίζεται στο 70% περίπου των ατόμων με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή.[2] Η ανηδονία είναι βασικό σύμπτωμα της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής. Ως εκ τούτου, τα άτομα που εμφανίζουν αυτό το σύμπτωμα μπορεί να διαγνωστούν με κατάθλιψη, ακόμη και απουσία καταθλιπτικής διάθεσης.[11] Το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM) περιγράφει την «έλλειψη ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης», αλλά αυτά μπορεί να είναι δύσκολο να διακριθούν δεδομένου ότι οι άνθρωποι τείνουν να ενδιαφέρονται λιγότερο για πράγματα που δεν τους προσφέρουν ευχαρίστηση. Το κριτήριο DSM σχετικά με την απώλειας βάρους πιθανόν να σχετίζεται καθώς πολλά άτομα με αυτό το σύμπτωμα περιγράφουν την έλλειψη απόλαυσης του φαγητού. Μπορούν να εμφανίσουν οποιοδήποτε από τα μη ψυχωτικά συμπτώματα και σημεία της κατάθλιψης.[12]
Η ανηδονία είναι ένα από τα αρνητικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας.[2] Αν και πέντε τομείς χρησιμοποιούνται συνήθως για την ταξινόμηση των αρνητικών συμπτωμάτων, η παραγοντική ανάλυση των ερωτηματολογίων αποδίδει δύο παράγοντες, με έναν να περιλαμβάνει ελλείμματα ευχαρίστησης και κινήτρων. Τα άτομα με σχιζοφρένεια αναφέρουν αναδρομικά ότι βιώνουν λιγότερα θετικά συναισθήματα από τα υγιή άτομα. Ωστόσο, η «αρεσκεία» ή η τελική ευχαρίστηση είναι άθικτη στους σχιζοφρενείς, καθώς αναφέρουν ότι βιώνουν τον ίδιο βαθμό θετικού συναισθήματος όταν παρουσιάζονται με ανταποδοτικά ερεθίσματα. Οι μελέτες νευροαπεικόνισης υποστηρίζουν αυτή τη συμπεριφορική παρατήρηση, καθώς οι περισσότερες μελέτες αναφέρουν άθικτες αποκρίσεις στο σύστημα ανταμοιβής (δηλ. κοιλιακό ραβδωτό σώμα, VTA) σε απλές ανταμοιβές. Ωστόσο, μελέτες σχετικά με τις χρηματικές ανταμοιβές αναφέρουν μερικές φορές μειωμένη ανταπόκριση. Παρατηρούνται πιο σταθερές μειώσεις όσον αφορά τη συναισθηματική απόκριση κατά την προσμονή της ανταμοιβής, η οποία αντανακλάται σε μειωμένη ανταπόκριση τόσο των φλοιωδών όσο και των υποφλοιωδών στοιχείων του συστήματος ανταμοιβής.[13] Η σχιζοφρένεια σχετίζεται με μειωμένα θετικά σφάλματα πρόβλεψης (ένα φυσιολογικό μοτίβο απόκρισης σε μια απροσδόκητη ανταμοιβή), τα οποία μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι συσχετίζονται με αρνητικά συμπτώματα. Οι σχιζοφρενείς επιδεικνύουν έκπτωση στα καθήκοντα ενισχυτικής μάθησης μόνο όταν η εργασία απαιτεί ρητή μάθηση ή είναι αρκετά περίπλοκη. Η άρρητη ενισχυτική μάθηση, από την άλλη πλευρά, είναι σχετικά άθικτη. Αυτά τα ελλείμματα μπορεί να σχετίζονται με δυσλειτουργία στο ACC, OFC και dlPFC που οδηγεί σε μη φυσιολογική αναπαράσταση ανταμοιβής και στόχων.[14]
Η ανηδονία είναι συχνή σε άτομα που είναι εξαρτημένα από μια ή περισσότερες από μια μεγάλη ποικιλία ουσιών, συμπεριλαμβανομένου του αλκοόλ, των οπιοειδών και της νικοτίνης. Αν και η ανηδονία γίνεται λιγότερο σοβαρή με την πάροδο του χρόνου, είναι σημαντικός προγνωστικός παράγοντας υποτροπής.[15]
Ενώ το PTSD σχετίζεται με μειωμένα κίνητρα, μέρος της προσμονής, σχετίζεται επίσης με αυξημένη αναζήτηση αίσθησης και χωρίς ελλείμματα στη φυσιολογική διέγερση ή την ευχαρίστηση που αναφέρεται από τον εαυτό σε θετικά ερεθίσματα.[16] Το PTSD σχετίζεται επίσης με αμβλύ συναίσθημα, το οποίο μπορεί να οφείλεται στην υψηλή συννοσηρότητα με την κατάθλιψη.[2]
Η ανηδονία εμφανίζεται συχνά στη νόσο του Πάρκινσον, με ποσοστά μεταξύ 7%-45% να αναφέρονται. Το εάν η ανηδονία σχετίζεται ή όχι με τα υψηλά ποσοστά κατάθλιψης στη νόσο του Πάρκινσον είναι άγνωστο.[17]
Η ανηδονία αναφέρεται επίσης ότι εμφανίζεται σε άτομα με διπολική κατάθλιψη.[18]
Η ανηδονία μπορεί να σχετίζεται με τη ΔΕΠΥ. Οι βλάβες της ντοπαμινεργικής και της σεροτονινεργικής λειτουργίας στον εγκέφαλο των ατόμων με ΔΕΠΥ έχουν ως αποτέλεσμα δυσρύθμιση της διαδικασίας ανταμοιβής που μπορεί να οδηγήσει σε ανηδονία.[19]
Η σεξουαλική ανηδονία στους άνδρες είναι επίσης γνωστή ως «εκσπερματωτική ανηδονία». Αυτή η κατάσταση σημαίνει ότι ο άνδρας θα εκσπερματώσει χωρίς συνοδευτική αίσθηση ευχαρίστησης.[20]
Η πάθηση εντοπίζεται συχνότερα στους άνδρες, αλλά οι γυναίκες μπορεί να υποφέρουν από έλλειψη ευχαρίστησης όταν το σώμα περνάει επίσης από τη διαδικασία του οργασμού.
Η σεξουαλική ανηδονία μπορεί να προκληθεί από:
Μπορεί να συνταγογραφηθεί στους ασθενείς βουπροπιόνη παρατεταμένης αποδέσμευσης για να βοηθήσει στη θεραπεία, η οποία έχει αποδειχθεί ότι ανακουφίζει τη σεξουαλική δυσλειτουργία ακόμη και σε ασθενείς χωρίς κατάθλιψη.[24]
Η κοινωνική ανηδονία ορίζεται ως αδιαφορία για κοινωνική επαφή και έλλειψη ευχαρίστησης σε κοινωνικές καταστάσεις και χαρακτηρίζεται από κοινωνική απόσυρση. Αυτό το χαρακτηριστικό συνήθως εκδηλώνεται ως αδιαφορία για τους άλλους ανθρώπους.[25] Σε αντίθεση με την εσωστρέφεια, μια μη παθολογική διάσταση της ανθρώπινης προσωπικότητας, η κοινωνική ανηδονία αντιπροσωπεύει ένα έλλειμμα στην ικανότητα βίωσης ευχαρίστησης.[26] Επιπλέον, η κοινωνική ανηδονία διαφέρει από το κοινωνικό άγχος στο ότι η κοινωνική ανηδονία χαρακτηρίζεται κυρίως από μειωμένο θετικό συναίσθημα, ενώ το κοινωνικό άγχος διακρίνεται τόσο από μειωμένο θετικό συναίσθημα όσο και από υπερβολικό αρνητικό συναίσθημα.[27]
Αυτό το χαρακτηριστικό θεωρείται επί του παρόντος ως κεντρικό χαρακτηριστικό, καθώς και ως προγνωστικός παράγοντας, των διαταραχών του φάσματος της σχιζοφρένειας.[28]
- Μειωμένη ικανότητα βίωσης διαπροσωπικής ευχαρίστησης
- Κοινωνική απόσυρση/απομόνωση
- Μειωμένη ικανότητα για κοινωνική επαφή και αλληλεπίδραση
- Έλλειψη στενών φίλων και στενών σχέσεων και μειωμένη ποιότητα αυτών των σχέσεων
- Κακή κοινωνική προσαρμογή
- Μειωμένη θετική επίδραση
- Αμβλύ συναίσθημα
- Καταθλιπτική διάθεση
- Άγχος που σχετίζεται με την κατάσταση[28][29]
Πρόσφατες μελέτες έχουν βρει ανθρώπους που δεν έχουν κανένα πρόβλημα με την επεξεργασία των μουσικών τόνων ή τον ρυθμό, αλλά δεν απολαμβάνουν την ακρόαση μουσικής.[30] Η συγκεκριμένη μουσική ανηδονία διαφέρει από τη μελοφοβία, τον φόβο της μουσικής.
- ↑ 1,0 1,1 «Assessing anhedonia in depression: Potentials and pitfalls». Neuroscience and Biobehavioral Reviews 65: 21–35. June 2016. doi:10.1016/j.neubiorev.2016.03.004. PMID 26959336.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 «The Different Facets of Anhedonia and Their Associations with Different Psychopathologies». Anhedonia : a comprehensive handbook. Dordrecht: Springer Netherlands. 2014. σελ. 3. ISBN 978-94-017-8590-7.
However, there are two components to the positive affect experienced in rewarding situations - anticipatory positive affect (APA) and cunsummatory positive affect (CPA)...Berridge and Robinson [2] describe these constructs as 'wanting' and 'liking', respectively.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «The neurobiology of anhedonia and other reward-related deficits». Trends in Neurosciences 35 (1): 68–77. January 2012. doi:10.1016/j.tins.2011.11.005. PMID 22177980. PMC 3253139. https://archive.org/details/sim_trends-in-neurosciences_2012-01_35_1/page/68.
- ↑ «Reconsidering anhedonia in depression: lessons from translational neuroscience». Neuroscience and Biobehavioral Reviews 35 (3): 537–55. January 2011. doi:10.1016/j.neubiorev.2010.06.006. PMID 20603146.
- ↑ 5,0 5,1 «Reconceptualizing anhedonia: novel perspectives on balancing the pleasure networks in the human brain». Frontiers in Behavioral Neuroscience 9: 49. 2015. doi:10.3389/fnbeh.2015.00049. PMID 25814941.
- ↑ American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5 (5th έκδοση). Washington, D.C.: American Psychiatric Association. σελίδες 126, 202, 259, 350, 569, 582, 598, 603, 793, 800, 806, 842. ISBN 978-0-89042-554-1.
- ↑ 7,0 7,1 «Measuring anhedonia: impaired ability to pursue, experience, and learn about reward». Frontiers in Psychology 6: 1409. 2015. doi:10.3389/fpsyg.2015.01409. PMID 26441781.
- ↑ «Mapping anhedonia-specific dysfunction in a transdiagnostic approach: an ALE meta-analysis». Brain Imaging and Behavior 10 (3): 920–39. September 2016. doi:10.1007/s11682-015-9457-6. PMID 26487590.
- ↑ «Brain Imaging Correlates of Anhedonia». Anhedonia: A Comprehensive Handbook Volume I: Conceptual Issues And Neurobiological Advances. Springer. 2014. ISBN 978-94-017-8590-7.
- ↑ «Measuring anhedonia: impaired ability to pursue, experience, and learn about reward». Frontiers in Psychology 6: 1409. 2015-09-17. doi:10.3389/fpsyg.2015.01409. PMID 26441781.
- ↑ American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. Washington, D.C: American Psychiatric Association.
- ↑ Tomb, David A. (2007). Psychiatry. Lippincott Williams & Wilkins. σελ. 44. ISBN 978-0-7817-7452-9.
- ↑ «The motivation and pleasure dimension of negative symptoms: neural substrates and behavioral outputs». European Neuropsychopharmacology 24 (5): 725–36. May 2014. doi:10.1016/j.euroneuro.2013.06.007. PMID 24461724.
- ↑ «Mechanisms Underlying Motivational Deficits in Psychopathology: Similarities and Differences in Depression and Schizophrenia». Current Topics in Behavioral Neurosciences 27: 411–49. 2016. doi:10.1007/7854_2015_376. ISBN 978-3-319-26933-7. PMID 26026289.
- ↑ «Anhedonia in substance use disorders: a systematic review of its nature, course and clinical correlates». The Australian and New Zealand Journal of Psychiatry 48 (1): 36–51. January 2014. doi:10.1177/0004867413508455. PMID 24270310.
- ↑ «Reward functioning in PTSD: a systematic review exploring the mechanisms underlying anhedonia». Neuroscience and Biobehavioral Reviews 51: 189–204. April 2015. doi:10.1016/j.neubiorev.2015.01.019. PMID 25639225.
- ↑ «Anhedonia in Parkinson's disease: an overview». The Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences 24 (4): 444–51. 2012. doi:10.1176/appi.neuropsych.11110332. PMID 23224450.
- ↑ Gałuszko-Węgielnik, Maria; Wiglusz, Mariusz Stanisław; Słupski, Jakub; Szałach, Łukasz; Włodarczk, Adam; Górska, Natalia; Szarmach, Joanna; Jakuszkowiak-Wojten, Katarzyna και άλλοι. (2019). «Efficacy of Ketamine in bipolar depression: focus on anhedonia». Psychiatria Danubina 31 (Suppl 3): 554–560. PMID 31488790. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31488790/.
- ↑ Sternat, Tia; Fotinos, Kathryn; Fine, Alexa; Epstein, Irvin; Katzman, Martin A. (Sep 17, 2018). «Low hedonic tone and attention-deficit hyperactivity disorder: risk factors for treatment resistance in depressed adults.». Neuropsychiatric Disease and Treatment 14: 2379–2387. doi:10.2147/NDT.S170645. PMID 30271154.
- ↑ «Contemporary management of ejaculatory dysfunction». Translational Andrology and Urology 7 (4): 686–702. Aug 2018. doi:10.21037/tau.2018.06.20. PMID 30211060.
- ↑ «Persistent sexual dysfunction after discontinuation of selective serotonin reuptake inhibitors». The Journal of Sexual Medicine 5 (1): 227–33. January 2008. doi:10.1111/j.1743-6109.2007.00630.x. PMID 18173768.
- ↑ «Effects of repeated low dose administration and withdrawal of haloperidol on sexual behaviour of male rats». Pharmacology & Toxicology 84 (6): 292–5. June 1999. doi:10.1111/j.1600-0773.1999.tb01497.x. PMID 10401732.
- ↑ «[Neuroleptics and sexual dysfunction in man. Neuroendocrine aspects]». Schweizer Archiv für Neurologie, Neurochirurgie und Psychiatrie = Archives Suisses de Neurologie, Neurochirurgie et de Psychiatrie 122 (2): 285–313. 1978. PMID 29337.
- ↑ «Pharmacologic modification of psychosexual dysfunction». Journal of Sex & Marital Therapy 13 (4): 239–52. 1987. doi:10.1080/00926238708403896. PMID 3121861. https://archive.org/details/sim_journal-of-sex-and-marital-therapy_winter-1987_13_4/page/239.
- ↑ «Hedonic capacity and schizotypy revisited: a taxometric analysis of social anhedonia». Journal of Abnormal Psychology 109 (1): 87–95. February 2000. doi:10.1037/0021-843x.109.1.87. PMID 10740939. https://archive.org/details/sim_journal-of-abnormal-psychology_2000-02_109_1/page/87.
- ↑ «Aberrant asociality: how individual differences in social anhedonia illuminate the need to belong». Journal of Personality 79 (6): 1315–32. December 2011. doi:10.1111/j.1467-6494.2010.00702.x. PMID 21480908. http://libres.uncg.edu/ir/uncg/f/T_Kwapil_Aberrant2_2011.pdf.
- ↑ «The relationship of social anxiety and social anhedonia to psychometrically identified schizotypy». Journal of Social and Clinical Psychology 27 (2): 127–49. 2008. doi:10.1521/jscp.2008.27.2.127. https://archive.org/details/sim_journal-of-social-and-clinical-psychology_2008-02_27_2/page/127.
- ↑ 28,0 28,1 «Social anhedonia as a predictor of the development of schizophrenia-spectrum disorders». Journal of Abnormal Psychology 107 (4): 558–65. November 1998. doi:10.1037/0021-843x.107.4.558. PMID 9830243. http://libres.uncg.edu/ir/uncg/f/T_Kwapil_Social_1998.pdf.
- ↑ «Social anhedonia in the prediction of psychosis proneness». Journal of Abnormal Psychology 94 (3): 384–96. August 1985. doi:10.1037/0021-843x.94.3.384. PMID 4031235. https://archive.org/details/sim_journal-of-abnormal-psychology_1985-08_94_3/page/384.
- ↑ «Dissociation between musical and monetary reward responses in specific musical anhedonia». Current Biology 24 (6): 699–704. March 2014. doi:10.1016/j.cub.2014.01.068. PMID 24613311.
