Ηαποστήθιση είναι μία τεχνική μάθησης, η οποία επικεντρώνεται στη μηχανική απομνημόνευση της εκπαιδευτικής ύλης, αντί της κριτικής κατανόησης των εννοιών, με σκοπό την αποθήκευση πληροφοριών στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Οι όροι (γνωρίζω / ξέρω κάτι) απ’ έξωκαιαπό μνήμης αναφέρονται στο αποτέλεσμα της αποστήθισης, ενώ αναφέρεται καιμετον υποτιμητικό όρο παπαγαλία, ονομαζόμενη έτσι από τη μηχανική συνεχή επανάληψη, μέσω της οποίας επιτυγχάνεται συνήθως η αποστήθιση.
Η αποστήθιση σε παγκόσμιο επίπεδο θεωρείται παρωχημένη πρακτική και αποτελεί πλέον τη βάση του εκπαιδευτικού συστήματος ελάχιστων κρατών. Ορισμένες από τις εναλλακτικές λύσεις της μάθησης μέσω αποστήθισης είναι η νοηματική μάθηση, η συσχετιζόμενη μάθηση καιη ενεργή μάθηση.
Οι μέθοδοι αποστήθισης συνήθως χρησιμοποιούνται όταν απαιτείται γρήγορη απομνημόνευση, όπως όταν κάποιος πρέπει να μάθει τις ατάκες τουσε ένα έργο, ή να απομνημονεύσει ένα νούμερο τηλεφώνου.
Η αποστήθιση χρησιμοποιείται ευρέως στην απόκτηση βασικών γνώσεων. Παραδείγματα της σχολικής εκπαίδευσης όπου χρησιμοποιείται συχνά η αποστήθιση περιλαμβάνουν τονπεριοδικό πίνακαστη χημεία, τηνπροπαίδειαστα μαθηματικά, τηνανατομίαστην ιατρική, περιπτώσεις ή νομοθετήματα στη νομική, τύπους στο πεδίο των επιστημών κ.τ.λ. Εξ ορισμού, η αποστήθιση αποφεύγει την κατανόηση, έτσι από μόνη της είναι αναποτελεσματική γιατην κατάκτηση κάποιου σύνθετου θέματος προχωρημένου επιπέδου. Ένα παράδειγμα χρήσης αποστήθισης είναι η γρήγορη προετοιμασία για εξετάσεις, στην οποία περίπτωση συνήθως χρησιμοποιείται ο όρος (έμαθε την ύλη) "παπαγαλία".
Η αποστήθιση αποθαρρύνεται σε πολλά εκπαιδευτικά πλαίσια. Για παράδειγμα, τα στάνταρτ στο πλαίσιο μάθησης στα μαθηματικά καιτην επιστήμη στις Ηνωμένες Πολιτείες τονίζουν συγκεκριμένα την σημασία της βαθιάς κατανόησης σε σχέση μετην απλή ανάκληση στη μνήμη, η οποία επιτυχαίνεται μετην απομνημόνευση και είναι λιγότερο σημαντική. Το Εθνικό Συμβούλιο Καθηγητών Μαθηματικών (NCMT) δήλωσε:
Περισσότερο παρά ποτέ, τα μαθηματικά πρέπει να περιλαμβάνουν την κατανόηση των εννοιών από απλή αποστήθιση καιτην ακολουθία των διαδικασιών. Περισσότερο από ποτέ, τα σχολικά μαθηματικά πρέπει να περιλαμβάνουν την κατανόηση του πώς να χρησιμοποιούμε τη τεχνολογία γιανα φράσουμε σε λύσεις που έχουν νόημα αντί γιατην ατελείωτη προσοχή σε ανιαρούς υπολογισμούς που σταδιακά καθίστανται παρωχημένοι[1]
Στα μαθηματικά καιτην επιστήμη η αποστήθιση χρησιμοποιείται συχνά, για παράδειγμα γιατην απομνημόνευση τύπων. Υπάρχει μεγαλύτερη κατανόηση ανοι μαθητές απομνημονεύσουν ένα τύπο μέσω ασκήσεων που κάνουν χρήση του τύπου παρά μέσω απλής αποστήθισης με επανάληψη του τύπου (λέμε/ διαβάζουμε το τύπο μέχρι νατον μάθουμε απ’ έξω). Τα νεώτερα στάνταρτ συχνά συνιστούν στους μαθητές να συνάγουν μόνοι τους τύπους γιατην επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής κατανόησης[2]. Τίποτα δεν είναι πιο γρήγορο από την αποστήθιση αν κάποιος πρέπει να μάθει έναν τύπο γρήγορα για επικείμενο τεστ, καιη μέθοδοι αποστήθισης μπορεί να βοηθάνε την απομνημόνευση ενός κατανοητού αντικειμένου. Όμως, οι μαθητές που μαθαίνουν κατανοώντας, είναι ικανοί να μεταφέρουν τη γνώση τους σε εργασίες που απαιτούν διαδικασία λύσης προβλημάτων με μεγαλύτερη επιτυχία από αυτούς που μαθαίνουν μόνο με αποστήθιση[3].
Από την άλλη πλευρά, αυτοί που διαφωνούν μετηδιερευνητική μάθηση πιστεύουν ότι οι μαθητές πρώτα πρέπει να αναπτύξουν υπολογιστικές ικανότητες πριν μπορέσουν να κατανοήσουν μαθηματικές έννοιες. Αυτοί που έχουν αυτή τη γνώμη επιχειρηματολογούν ότι είναι καλύτερο να ξοδεύεται χρόνος στην εξάσκηση αυτών των ικανοτήτων από την διερεύνηση εναλλακτικών σωστών απαντήσεων ή μεθόδων. Η εκμάθηση αφηρημένων εννοιών στα μαθηματικά θεωρείται από αυτήν την άποψη εξαρτώμενη από την στέρεα γνώση των «εργαλείων» του αντικειμένου. Έτσι, η άποψη αυτή πιστεύει ότι η αποστήθιση κατέχει ένα σημαντικό μέρος της διαδικασίας της εκμάθησης[4].
Το σύστημα της αποστήθισης ασκείται ευρέως στα σχολεία της Βραζιλίας, της Κίνας, της Ινδίας, του Πακιστάν, της Μαλαισίας, της Σιγκαπούρης, της Ιαπωνίας, της Ρουμανίας, της Ιταλίας, της Τουρκίας, της Μάλτας και της Ελλάδας.[5][6][7][8][9].
Σύμφωνα μετην πανεπιστημιακό Σόνια Τσιτίλου, «Η παπαγαλία που υιοθετούν στην (Ελληνική) υποχρεωτική εκπαίδευση έχει στοιχειώσει τα παιδιά. Το γυμνάσιο καιτο λύκειο τα έχουν καταστρέψει. Οι μαθητές δεν μπορούν να σκεφτούν, δεν μπορούν να συνδυάσουν τις πληροφορίες κριτικά. Απλώς παίρνουν μηχανιστικά γνώσεις»[10]
ΟΛ. Βλάχος, Καθηγητής Αστροφυσικής τουΑριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, παρατήρησε αναφερόμενος στο ζήτημα της υποχρεωτικής μηχανικής απομνημόνευσης, πως «Το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα κατέρρευσε και συμπαρασύρει ήδη την οικονομία καιτην πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας.» «Τα αποτελέσματα αυτής της εκπαίδευσης είναι προβλέψιμα και αναμενόμενα: η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις των ευρωπαϊκών χωρών για τις επιδόσεις της στην καινοτομία. Ολοιοι δείκτες που μετρούν την προσαρμογή μας στις νέες ανακαλύψεις της επιστήμης και τεχνολογίας παρουσιάζουν σταδιακή απόκλιση στα θέματα αυτά από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.» [11]
Αναφερόμενη στο πρόβλημα της αποστήθιση, τον Ιανουάριο του 2012, η πρώην υφυπουργός Παιδείας, Εύη Χριστοφιλοπούλου, δήλωσε, «Μέσα στο επόμενα δύο χρόνια θα έχει αλλάξει το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο θα είναι πιο απλό καιδεθα χρειάζεται η παπαγαλία».[12]
Σύμφωνα μετον καθηγητή Δημήτρη Σφακιανάκη, «Αν θέλουμε να στηρίξουμε τα παιδιά μας στην οικοδόμηση μιας στέρεης παιδείας, θα πρέπει τα βοηθήσουμε να κινητοποιούν τη σκέψη τους, να παράγουν λόγο, να απαλλάξουμε δηλαδή τον ταλαιπωρημένο εγκέφαλό τους από τη στείρα παπαγαλία, νατα προσανατολίσουμε στην ενεργητική μάθηση.» [13]
Η αποστήθιση επίσης χρησιμοποιείται γιανα περιγράψει την απλή μέθοδο εκμάθησης που χρησιμοποιείται στημηχανική μάθηση, ανκαιδεν περιλαμβάνει επανάληψη (αντίθετα από το συνηθισμένο νόημα της αποστήθισης που περιέχει επανάληψη). Η μηχανή είναι προγραμματισμένη να κρατάει ιστορικό υπολογισμών καινα συγκρίνει τα νέα δεδομένα με αυτό το ιστορικό των εισαγωγών και εξαγωγών δεδομένων, ανακαλώντας τα αποθηκευμένα δεδομένα εξόδου (αποτελέσματα) αν υπάρχουν. Η διαδικασία αυτή προϋποθέτει ότι η μηχανή μπορεί να προγραμματιστεί γιανα παράγει πάντα το ίδιο αποτέλεσμα γιατα ίδια εισαγόμενα δεδομένα και μπορεί να περιγραφεί ως:
Η αποστήθιση χρησιμοποιήθηκε από την ντάμα (παιχνίδι) του Άρθουρ Σάμιουελ σε έναν υπολογιστή IBM 701, ένα ορόσημο στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης[15].
Οι εκπαιδευτικές κάρτες, τα ιεραρχικά σχεδιαγράμματα καιοι τεχνικές που χρησιμοποιούν μνημονικό κανόνα είναι εργαλεία για αποστήθιση σχολικού (ή άλλου) υλικού[16][17][18][19].
↑Feynman, Richard· Robbins, Jeffrey (2005). The Pleasure of Finding Things Out: The Best Short Works of Richard P. Feynman. New York: Basic Books. ISBN9780465023950.
↑Bean, John C. (2011). Engaging Ideas: The Professor's Guide to Integrating Writing, Critical Thinking and Active Learning in the Classroom (2 έκδοση). John Wiley & Sons. σελ. 384. ISBN978-1-118-06233-3.