ΟιΑτσαγιόλι ή Ατζαγιόλι (Acciaiuoli) ήταν μια από τις διασημότερες οικογένειες της Φλωρεντίας. Ανέπτυξε δραστηριότητες σε πολλές περιοχές της Ευρώπης και μάλιστα ένας κλάδος της βασίλεψε στοΔουκάτο των Αθηνών από το1385 έως το1458.
Η αρχική (μεσαιωνική) γραφή του ονόματος ήταν Acciajoli και Acciajuoli [1], το οποίο αποδίδεται ως Ατζαγιόλι ή Ατσαγιόλι, αλλά και Ατζαϊόλι ή Ατσαϊόλι[2]. Η κοντινότερη φωνητική απόδοση είναι με "τσ" (Ατσαγιόλι ή Ατσαϊόλι) ανκαισε αρκετές -ίσως και τις περισσότερες- περιπτώσεις στην ελληνική βιβλιογραφία εμφανίζεται η απόδοση με "τζ" (Ατζαγιόλι και σπανιώτερα Ατζαϊόλι).
Υπήρξαν βιογραφίες που αναφέρουν ότι η οικογένεια πηγαίνει πίσω στον 6ο αιώνα ξεκινώντας από τονΆγγελο αδελφό του αυτοκράτορα Ιουστίνου Β'και ότι κάποιος από τους προγόνους υπήρξε βαρόνος της αγίας ρωμαϊκής αυτοκρατορίας την εποχή τουΦρειδερίκου Βαρβαρόσσα. Στην πραγματικότητα οι βιογραφίες αυτές είναι ψευδείς και κατασκευάστηκαν από κόλακες όταν οι Ατσαγιόλι είχαν αποκτήσει δύναμη.[3][4]
Στην πραγματικότητα, το αρχαιότερο γνωστό μέλος των Ατσαγιόλι ήταν ο Γκουγιαρέλλο (Gugliarello), ένας Γουέλφος από τηνΜπρέσια (Brescia), αρκετά δραστήριος και όπως αποδείχτηκε καλός επιχειρηματίας, ο οποίος γύρω στα 1160 κατέφυγε στην Φλωρεντία γιανα γλυτώσει από τους πολιτικούς του αντιπάλους (Γιβελλίνους).[5][6] Εκεί εγκατέστησε εργοστάσιο ατσαλιού (χάλυβα) και αφιερώθηκε στο εμπόριο ατσαλιού (ιταλικά acciaio) από όπου και πήρε το επώνυμο Acciaiolo[5][6]και εγγράφηκε στη συντεχνία των εμπορικών τεχνών (Arte del Cambio). Ο χάλυβας τους επέφερε χρήματα τα οποία δάνειζαν με τόκο. Μετο χρόνο έγιναν τραπεζίτες, αναμείχθηκαν στο δημόσιο βίο και αναδείχτηκαν στην νέα τους πατρίδα.[5][6]
Η ανάμειξή τους στην πολιτική και μάλιστα η αφοσίωση τους στην φατρία τωνΟυέλφων, τους έφερε σε επαφή με τους Ανδηγαυούς της Νάπολης όταν οι Φλωρεντινοί ζήτησαν την βοήθεια του βασιλέα Ροβέρτου της Νάπολης εναντίων Γιβελλίνων.[5][6] Λόγω της ικανότητας που έδειξε κάποιο μέλος της οικογένειας στην διαχείριση του βασιλικού ταμείου, ανταμείφθηκε, από τον βασιλιά της Νάπολης, μετο αξίωμα του αρχιοικονόμου καιτου μυστικού σύμβουλου. Αυτός ο Ατσαγιόλι κάλεσε το 1331, τον νεαρό τότε γιό τουΝικολό Ατσαγιόλινα αναλάβει την διαχείριση του τραπεζικού υποκαταστήματος στην Νάπολη.[5][6]
Στα1282οι απόγονοί του ίδρυσαν την εμπορική εταιρεία, η οποία θα γίνει η βάση της οικογενειακής περιουσίας. Σταδιακά θα ιδρύσουν υποκαταστήματα σ' ολόκληρη την Ευρώπη καιθα αναμειχθούν καισε τραπεζικέ δραστηριότητες. Το 1324, δανείζουν μεγάλα ποσά τον κόμη της Γραυίνης Ιωάννηγιανα χρηματοδοτήσει τις εκστρατείες τουστον Μοριά. Αυτή θα είναι καιη απαρχή της εγκατάστασης του φλωρεντιακού οίκου στην Ελλάδα. Σαν αντάλλαγμα από αυτή τη συναλλαγή οι Ατσαγιόλη έλαβαν τα τιμάρια La Mandria και La Lichina, τα οποία πιθανώς να είναι σταΛεχαινά (La Lichina[7]) κοντά στηνΑνδραβίδα.[8]
Τον 13οαι. έφτασαν στο απόγειο της ακμής τους, έχοντας γίνει οι βασικοί τραπεζίτες του βασιλικού οίκου της Νάπολης (Anjou), της Αγίας Έδρας και ιπποτικών ταγμάτων. Ενεπλάκησαν στις συγκρούσεις μεταξύ Γουέλφων και Γιβελλίνων, χρηματοδοτώντας τους πρώτους καιτο 1345, μετά από μια σειρά επιτυχίες των Γιβελλίνων έφτασαν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, με αποτέλεσμα τη διάλυση της τράπεζας τους (Compagna di Ser Leone degli Acciaioli e de' suoi consorti). Την ίδια περίοδο στη Φλωρεντία ξέσπασε γενικευμένη οικονομική κρίση, η οποία αποδόθηκε στη δεσποτική διακυβέρνηση του Gauthier VI de Brienne, ο οποίος και εκδιώχθηκε από την πόλη, οπότε την κυβέρνηση ανέλαβε ο επίσκοπος Άγγελος Β΄ Ατσαγιόλι. Από τότε πολλά μέλη της οικογένειας ενεπλάκησαν στη διακυβέρνηση της Φλωρεντίας, αναλαμβάνοντας διάφορα αξιώματα. Συνδέθηκαν με τους οίκους των Αλμπίτσι καιτων Μεδίκων, μάλιστα ο οίκος των δουκών της Φλωρεντίας-Τοσκάνης προέρχεται από την ένωση της Laudomia AcciaioliμετονPierfrancesco de' Medici. Στην Ιταλία ο τελευταίος του οίκου ήταν ο Νικόλαος, που πέθανε το 1834 στη Βενετία. Στις αρχές του 16ουαι. εγκαταστάθηκε στηΜαδέραο Σίμων Ατσαγιόλι, γιανα εκπροσωπήσει τις εκεί εμπορικές δραστηριότητες της οικογένειας. Οι απόγονοι αυτοί του τελευταίου φτάνουν μέχρι τις μέρες μας.
Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω οι Ατσαγιόλι ήταν οι τραπεζίτες του βασιλικού οίκου της Νάπολης καιγι' αυτό μέλη της είχαν εγκατασταθεί εκεί από πολύ νωρίς. Το1348οΝικολό Ατσαγιόλι ανακηρύχθηκε Μέγας Σενεσάλος του Βασιλείου. Ανέλαβε την ανασυγκρότηση των κληρονομικών κτήσεων των Ανζού στην Ελλάδα (Πριγκιπάτο της Αχαΐας) και απέκτησε ως ανταμοιβή τη Καστελανία της Κορίνθου. Αργότερα κάλεσε από τη Φλωρεντία τον ανιψιό τουΝέριο, στον οποίο σταδιακά περιήλθαν οι κτήσεις της οικογένειας στην Ελλάδα. Με βάση τις κτήσεις αυτές ο Νέριο μπόρεσε μέχρι το1388να κατακτήσει τα εδάφη της Καταλανικής Εταιρείας και παράλληλα συμμάχησε με τους τιτουλάριος πρίγκιπες της Αχαΐας κατά των Ναβαρέζων. Το1394, λίγο πριν πεθάνει οι βασιλείς της Νάπολης του απένειμαν τον τίτλο του Δούκα των Αθηνών. Απόγονοί του συνδέθηκαν με τους οίκους των Τόκκων καιτων Παλαιολόγων. Από το νόθο γιοτουμετη Μαρία Ρέντη, κόρη του συμβολαιογράφου Δημητρίου Ρέντη,[9]τονΑντώνιο προέρχονται οι μετέπειτα δούκες των Αθηνών, μέχρι την τουρκική κατάκτηση.
Νέριο
Αντόνιο
Φρανσίσκο
Φρανσίσκο
