ΗΓερμανική Αυτοκρατορίατου 1871–1918. Εξαιρώντας τις γερμανόφωνες περιοχές της Αυστριακής Αυτοκρατορίας, η Γερμανική Αυτοκρατορία πρόκειται ουσιαστικά γιατην υλοποίηση του ενοποιητικού σχεδίου της "Μικρής Γερμανίας" (Kleindeutsche Lösung).
Μετον όρο Γερμανική ενοποίηση εννοούμε το εθνικό κίνημα που εξελίχθηκε στην διάρκεια του19ου αιώνακαι αφορούσε την ενοποίηση του γερμανικού χώρου, στον οποίο συνυπήρχαν δύο ισχυρά κράτη, ηΑυστρίακαιηΠρωσία, καθώς και πολλά μικρά κρατίδια του γερμανικού χώρου. Η ιδέα της πολιτικής ενοποίησης άρχισε να συζητείται στα χρόνια της Ναπολεόντειας κατοχής, ισχυροποιήθηκε μέσω των εθνικιστικών κινημάτων των επαναστάσεων του 1848 στον χώρο της Γερμανίας και τελικά υλοποιήθηκε από τις κινήσεις της Πρωσίαςκαιτην ίδρυση της Γερμανικής Αυτοκρατορίας.
Η επίσημη ένωση της Γερμανίας σε ένα πολιτικά και διοικητικά ολοκληρωμένο εθνικό κράτος έγινε στις 18 Ιανουαρίου1871στην Αίθουσα των Καθρεπτών στοΠαλάτι των Βερσαλλιών. Εκεί, μετά τη γαλλική συνθηκολόγηση στοΓαλλοπρωσικό Πόλεμο συγκεντρώθηκαν πρίγκιπες των γερμανικών κρατών γιανα διακηρύξουν τονΓουλιέλμο Α' της Πρωσίας Αυτοκράτορα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Ανεπίσημα, η μετάβαση του μεγαλύτερου μέρους του γερμανόφωνου πληθυσμού σεμια ομόσπονδη οργάνωση κρατών επήλθε μετην πάροδο σχεδόν ενός αιώνα πειραματισμού.
ΗΑγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους είχε πρακτικά διαλυθεί, όταν ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Β' παραιτήθηκε (6 Αυγούστου1806) κατά τη διάρκεια τωνΝαπολεόντειων πολέμων. Παρά τη νομική, διοικητική και πολιτική διαταραχή που συνδέεται μετο τέλος της αυτοκρατορίας, οι άνθρωποι των γερμανόφωνων περιοχών της παλιάς αυτοκρατορίας είχαν κοινή γλωσσική, πολιτιστική και νομική παράδοση, η οποία είχε περαιτέρω ενισχυθεί μετην κοινή τύχη τους στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασηςκαιτων Ναπολεόντειων πολέμων. Ο ευρωπαϊκός φιλελευθερισμός προσέφερε την πνευματική βάση γιατην ενοποίηση μετην αμφισβήτηση της μοναρχίας καιτων απολυταρχικών μοντέλων της κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης· η γερμανική μορφή του υπογράμμισε τη σημασία της παραδοσιακής, της εκπαιδευτικής, και γλωσσικής ενότητας των ανθρώπων σεμια γεωγραφική περιοχή.
Το διπλωματικό μοντέλο σφαιρών επιρροήςκαιη ισορροπία δυνάμεων στο Ευρωπαϊκό σύστημα που προέκυψε από τοΣυνέδριο της Βιέννηςτο1814-15, μετά τους Ναπολεόντειους πολέμους, ενέκρινε την Αυστριακή κυριαρχία στηνΚεντρική Ευρώπη. Ωστόσο, οι διαπραγματευτές στη Βιέννη δεν έλαβαν υπόψη τους την αυξανόμενη δύναμη της Πρωσίας μεταξύ των γερμανικών κρατών, παραλείποντας έτσι να προβλέψουν ότι η Πρωσία θα αμφισβητούσε την Αυστρία γιατην ηγεσία των γερμανικών κρατών.
Τα σύνορα της Γερμανικής Συνομοσπονδίαςκαιτα δύο μεγάλα βασίλεια μετα εδάφη τους. Μεγκρι χρώμα συμβολίζονται τα λοιπά γερμανικά κράτη
Το1815 σύμφωνα μετο Συνέδριο της Βιέννης ιδρύεται μετη μορφή χαλαρής ένωσης, ηΓερμανική Συνομοσπονδία. Ακολούθησε, το1818, με πρωτοβουλία της Πρωσίας, οΓερμανικός Τελωνειακός ΌμιλοςZollverein, που επεκτάθηκε προκειμένου να συμπεριλάβει καινα ενοποιήσει οικονομικά μεγάλο τμήμα της Γερμανικής Συνομοσπονδίας, αποκλείοντας, ωστόσο, την Αυστρία, τον μεγάλο ανταγωνιστή της Πρωσίας στον γερμανικό χώρο. Δημιουργήθηκε, έτσι, μία ισχυρή βάση στην οποία θα μπορούσε να θεμελιωθεί η ενοποίηση, έχοντας ουσιαστικά καλύψει σημαντικό κομμάτι στην οικονομική ολοκλήρωση της Γερμανίας.
Ο γερμανικός δυϊσμός μεταξύ Πρωσίας και Αυστρίας, καιη ανάγκη εθνικής ενοποίησης των Γερμανών εμφανίζεται στις Γερμανικές επαναστάσεις του 1848-49, όπου αναδείχτηκαν δύο λύσεις στο πρόβλημα της ενοποίησης: η λύση της Μικρής Γερμανίας (Kleindeutsche Lösung), σύμφωνα μετην οποία το γερμανικό έθνος θα αποτελούνταν από τα Γερμανικά κρατίδια της Γερμανικής Συνομοσπονδίας καιτην Πρωσία, καιτη λύση της Μεγάλης Γερμανίας (Großdeutsche Lösung), η οποία θα αποτελούνταν και από την Αυστρία. Οι επαναστάσεις του 1848 αποτυγχάνουν, η Αυστριακή Αυτοκρατορία απορρίπτει το σχέδιο της Μεγάλης Γερμανίας λόγω του πολυεθνικού χαρακτήρα της (καιτην αποφυγή ρήξης με τις άλλες εθνικές ομάδες). Παρ’ όλα αυτά το όραμα της Μικρής Γερμανίας παραμένει η επίτευξη του οποίου γίνεται τα επόμενα χρόνια στόχος της Πρωσικής πολιτικής.
Η ανάδειξη τουΌτο φον Μπίσμαρκ ως πρωθυπουργού της Πρωσίας (Ministerpräsident) επιτάχυνε τις εξελίξεις. Θέτοντας ως ζήτημα άμεσης προτεραιότητας τη γερμανική ενοποίηση υπό τη πρωσική ηγεμονία, ο Μπίσμαρκ επεδίωξε τη σύγκρουση μετην Αυστρία καιτη σταδιακή ενοποίηση της Γερμανίας. Η ενσωμάτωση των γερμανικών περιοχών είχε σταδιακό χαρακτήρα, καθώς ο Μπίσμαρκ επιθυμούσε την αποφυγή αντιδράσεων από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Η σταδιακή κατάτμηση των γερμανικών περιοχών και προσάρτηση τους στην Συνομοσπονδία (διαδικασία που ονομάστηκε Σαλαμοποίηση) βοηθούσε επίσης στην ομαλή ενσωμάτωση του πληθυσμού.
ΤοΣλέσβιχμε ανοιχτό κόκκινο και καφέ, καιτοΧόλσταϊνμε κίτρινο.
Οι πρώτες κινήσεις του Μπίσμαρκ γιατη Γερμανική ενοποίηση αφορούν στην προσάρτηση βορείων γερμανικών εδαφών που διεκδικούνταν από τηΔανία.
Συγκεκριμένα, όταν οΚρίστιαν Θ' στέφθηκε βασιλιάς της Δανίας, επιδίωξε να προσαρτήσει τα ανεξάρτητα δουκάτα ΣλέσβιχκαιΧόλσταϊν, ανακηρύσσοντάς τα εδάφη της Δανίας. Η κίνηση αυτή παραβίασε ευθέως τοΠρωτόκολλο του Λονδίνουτου 1852, σύμφωνα μετο οποίο τα εδάφη της Δανίας είχαν οριστεί ξεκάθαρα καιδεν περιλάμβαναν τα δύο δουκάτα. Επιπλέον, οι πληθυσμοί του Σλέσβιχ-Χόλσταϊν αυτοπροσδιορίζονταν ως γερμανικοί πληθυσμοί καιδεν επιθυμούσαν την προσάρτηση τους στη Δανία. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στο Χόλσταϊν μιλούσε γερμανικά και είχε γερμανική καταγωγή, ενώ παρόμοια ήταν η κατάσταση καιστο δουκάτο του Σλέσβιχ, με μεγαλύτερη όμως Δανική μειονότητα. Όσες διπλωματικές προσπάθειες ακολουθούσαν και αφορούσαν στην άρση αυτής της απόφασης από τη Δανία (κυρίως από τηΒρετανίαπου ήθελε να διατηρήσει την ισορροπία στην περιοχή), οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο.
Ο Μπίσμαρκ, εκμεταλλευόμενος τη διπλωματική κρίση που είχε προκύψει, κήρυξε πόλεμο στη Δανία πυροδοτώντας τονΔεύτερο Πόλεμο του Σλέσβιχ. Τα συμμαχικά Πρωσικά και Αυστριακά στρατεύματα διέσχισαν τα σύνορα του Σλέσβιχ την 1η Φεβρουαρίου 1864. Οι Δανοί ήταν εύκολος στόχος, καθώς δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τη συνδυασμένη δύναμη δύο μεγάλων κρατών της εποχής, ούτε μπορούσαν να βασιστούν σε συμμαχίες με άλλα Σκανδιναβικά κράτη (καθώς είχαν παραβιάσει τα Πρωτόκολλα). Ο πόλεμος τελείωσε ύστερα από λίγους μήνες, μετην ολοκληρωτική ήττα των Δανών και τις δύο νικήτριες χώρες να ανακτούν τον έλεγχο των δύο δουκάτων, τα οποία έκτοτε θα αποτελούσαν το Διαμέρισμα Σλέσβιχ-Χόλσταϊν, μετην συνθήκη που υπογράφηκε στη Βιέννη στις 30 Οκτωβρίου 1864 (Συνθήκη της Βιέννης).[1]
Σύμμαχοι Αυστρίας που ακολούθησαν την Πρωσία μετά τον Αυστροπρωσικό πόλεμο
Δεύτερη φάση της γερμανικής ενοποίησης αποτελεί η ρήξη μετηνΑυστριακή Αυτοκρατορία. ΟΜπίσμαρκ εκμεταλλευόμενος τη διπλωματική απομόνωση της Αυστρίας σύναψε συμμαχία μετηνΙταλία (η οποία διεκδικούσε τα βόρεια εδάφη της από την Αυστρία ως μέρος του σχεδίου της Ιταλικής ενοποίησης), και κήρυξε πόλεμο στην Αυστρία το1866. Η συμμαχία μετην Ιταλία εξασφάλιζε το άνοιγμα δύο πολεμικών μετώπων, προκειμένου να είναι αδύνατο γιατην Αυστρία να συγκεντρώσει όλη τη στρατιωτική της δύναμη αποκλειστικά κατά της Πρωσίας.
Η Αυστρία εκείνη την περίοδο ήταν διπλωματικά απομονωμένη. Από τονΚριμαϊκό Πόλεμοη σχέση της μετη Ρωσία είχε έρθει σε ρήξη (λόγω της φιλοσυμμαχικής πολιτικής της) -επομένως ήταν αδύνατο να περιμένει βοήθεια από αυτή, η Αγγλία δεν είχε κανένα συμφέρον να αναμειχθεί σε πόλεμο μεταξύ Πρωσίας-Αυστρίας, καιο Μπίσμαρκ σε συνάντηση τουμετονΝαπολέοντα Γ' είχε επιχειρήσει επιτυχώς να μειώσει όσο το δυνατόν περισσότερο την ανάμειξη της Γαλλίας σε σύγκρουση τουμετην Αυστρία. Επομένως κατά τονΑυστροπρωσικό Πόλεμοτου 1866, οι μόνοι σύμμαχοι της Αυστρίας ήταν ορισμένα γερμανικά κρατίδια της Γερμανικής Συνομοσπονδίας, τα οποία όμως ελάχιστα συνέβαλαν στην έκβαση του πολέμου, καθώς είχαν μία αμυντική-παθητική στάση.
Το 1866, τα Αυστριακά στρατεύματα κατατροπώθηκαν από τα Πρωσικά καιτα Ιταλικά, με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική ήττα της Αυστρίας καιτο οριστικό τέλος του οράματος της "Μεγάλης Γερμανίας". ΗΓερμανική Συνομοσπονδία διαλύεται και ιδρύεται ηΒόρεια Γερμανική Συνομοσπονδία, η οποία δεν περιλαμβάνει την Αυστρία. Ο Μπίσμαρκ ορίζεται καγκελάριος της Βόρειας Γερμανικής Συνομοσπονδίας καιη Πρωσία αποκτά κυρίαρχο ρόλο στη διαχείριση της. Η πλειονότητα των ανεξάρτητων γερμανικών κρατιδίων που είχαν αρχικά υποστηρίξει την Αυστρία στον Αυστροπρωσικό Πόλεμο, γίνονται τώρα μέλη της Βόρειας Γερμανικής Συνομοσπονδίας και συμφωνούν πως, σε περίπτωση πολέμου, οι στρατοί τους θα διοικούνταν από τον αυτοκράτορα της Πρωσίας. Παρόλα αυτά άλλα μεγάλα γερμανικά κρατίδια, όπως η Βαυαρία, λόγω της ισχυρής τους θέσης μεταξύ των άλλων κρατιδίων και της διαφορετικής τους θρησκείας, παραμένουν ουδέτερα και αρνούνται να συμμετάσχουν στην Συνομοσπονδία.
Ο Μπίσμαρκ εκτιμώντας πως ένας πόλεμος στον οποίο θα συμμετείχαν όλοι οι Γερμανοί θα σφυρηλατούσε την εθνική τους ενότητα (καιθα εξασφάλιζε καιτη συμμετοχή όλων των γερμανικών κρατιδίων στην Συνομοσπονδία), προκάλεσε σύγκρουση μετηΓαλλία, πυροδοτώντας τονΓαλλοπρωσικό Πόλεμο.
Πριν από την έναρξη του πολέμου ο Μπίσμαρκ είχε φροντίσει να απομονώσει τη Γαλλία διπλωματικά: Η Δανία ύστερα από δύο ταπεινωτικές ήττες από την Πρωσία τις δύο τελευταίες δεκαετίες δεν ήθελε νατην αντιμετωπίσει ξανά στο πεδίο της μάχης. Η Αυστρία από την άλλη θα στήριζε τη Γαλλία μόνο αν συμμετείχε καιη Ιταλία, η οποία μετη σειρά της ανκαιη ηγεσία της στήριζε αρχικά μία ενδεχόμενη συμμαχία μετη Γαλλία, βρήκε αντίθετη την κοινή γνώμη. Η Ρωσία είχε ουδέτερη στάση λόγω της φιλορωσικής πολιτικής του Μπίσμαρκ, ανκαι δεσμεύτηκε πως ανη Αυστρία συμμαχούσε μετη Γαλλία και στρεφόταν κατά της Πρωσίας, θα έστελνε 100.000 στρατιώτες κατά της Αυστριακής Αυτοκρατορίας. Ο Μπίσμαρκ προπαγανδίζοντας τη Γαλλική πολιτική ως επεκτατική εξασφάλισε τημη-συμμετοχή της Βρετανίας στον πόλεμο (υποστηρίζοντας πως η Γαλλία ήθελε να προσαρτήσει την αρκετά σημαντική γιατη Βρετανία περιοχή του Βελγίου). Παρόμοια πολιτική ακολούθησε γιανα οδηγήσει τα μεγάλα νότια γερμανικά κρατίδια (όπως π.χη Βαυαρία) να γίνουν μέλη της Συνομοσπονδίας, προβάλλοντας την άποψη πως η Γαλλία θέλει να προσαρτήσει τα συγκεκριμένα κρατίδια στα εδάφη της. Επομένως, ο Μπίσμαρκ με σύνθετες κινήσεις και πολύπλοκη διπλωματία κατόρθωσε να απομονώσει τη Γαλλία καινα στρέψει αρκετές από τις Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης εναντίον της.
Η κήρυξη του πολέμου έγινε στις 19 Ιουλίουτου1870. Τα γαλλικά στρατεύματα κατατροπώθηκαν από τα πρωσικά.
Στις 18 Ιανουαρίου1871και ενώ οι Γερμανικές δυνάμεις πολιορκούσαν το Παρίσι, οι Γερμανοί ηγεμόνες συγκεντρώθηκαν στην Αίθουσα των Καθρεπτών στοπαλάτι των Βερσαλλιών όπου ανακήρυξαν τον βασιλιά Γουλιέλμο Α' της Πρωσίας Αυτοκράτορα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, γεγονός που σήμανε τη δημιουργία ενός ενιαίου γερμανικού κράτους και επισφραγίστηκε μετην επικράτηση επί της Γαλλίας. Η Τρίτη Γαλλική Αυτοκρατορία διαλύεται, καιη Γερμανική Αυτοκρατορία προσαρτά τηνΑλσατίακαιτηΛωρραίνηστα εδάφη της.
Ωστόσο, οι ιστορικοί διαφωνούν στο κατά πόσο οΜπίσμαρκ είχε σκοπό μέσω της επέκτασης της Συνομοσπονδίας την ενοποίηση των υπόλοιπων γερμανικών κρατών σε μία οντότητα ή την αύξηση της δύναμης του Βασιλείου της Πρωσίας.
Μετην καθιέρωση μιας Γερμανίας χωρίς την Αυστρία, η πολιτική και διοικητική ενοποίηση το 1871, τουλάχιστον προσωρινά, έλυσε το πρόβλημα του δυϊσμού. Η Γερμανική ενοποίηση ανέδειξε μία νέα κυρίαρχη δύναμη στο πολιτικό σκηνικό, ανατρέποντας την ισορροπία στο Ευρωπαϊκό σύστημα και επισκιάζοντας τις δύο προηγούμενες ευρωπαϊκές δυνάμεις, τη Γαλλία καιτη Βρετανία. Η Γερμανία κατέχει πλέον δεσπόζουσα θέση στον ευρωπαϊκό χώρο κάτι που γίνεται ξεκάθαρο στοΣυνέδριο του Βερολίνου. Ο ρόλος της Γερμανίας μετά την ενοποίηση της και μέχρι την παραίτηση του Μπίσμαρκ το 1890, θα είναι εξισορροπητικός. Ο Μπίσμαρκ επιχειρεί να διατηρήσει την ισορροπία μέσω περίπλοκων, δεσμευτικών συνθηκών μεταξύ των κρατών (π.χΛίγκα Τριών Αυτοκρατόρων). Όπως παρατηρεί ο ιστορικός Π. Τσακαλογιάννης: “Η βασική φιλοσοφία του μπισμαρκικού ευρωπαϊκού συστήματος ήταν να δημιουργήσει ένα "δίχτυ" στο οποίο θα εγκλωβίζονταν όλες οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, ώστε καμία ναμην μπορεί να αυτονομηθεί καινα απειλήσει τοstatus quo”.[2]
-en.png)
