ΤοΜάουνα Κέα είναι ένα από τα πέντε ηφαίστειαπου αποτελούν τονησί Χαβάη. Η ψηλότερη κορυφή του έχει ύψος 4.207 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και είναι το υψηλότερο σημείο στην αμερικανική πολιτεία Χαβάη, 38 μέτρα ψηλότερο από το γειτονικό Μάουνα Λόα.[1] Ωστόσο, μεγάλο μέρος του βουνού είναι κάτω από το επίπεδο της θάλασσας. Όταν μετράται από το πυθμένα του ωκεανού, το Μάουνα Κέα ανέρχεται σε περισσότερα από 10.200 μ, αρκετά ψηλότερο από το όρος Έβερεστ πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. (Το Έβερεστ εξέχει μόνο κατά μέσο όρο περίπου 4.150 μέτρα πάνω από τη δική του βάση).
Το Μάουνα Κέα είναι περίπου ενός εκατομμυρίου ετών, και έτσι πέρασε τηνπιο ενεργό φάση της ζωής του εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν.[2]Στη σημερινή κατάσταση, η λάβα του είναι πιοπαχύρρευστη, με αποτέλεσμα τη δημιουργία πιο απότομων πλαγιών. Η ύστερη ηφαιστειακή δραστηριότητα του έχει δώσει μια πολύ ομαλότερη εμφάνιση από τα γειτονικά ηφαίστεια. Παράγοντες που επηρέασαν επίσης αυτό το γεγονός είναι οι κώνοι ηφαιστειακής στάχτης, η αποκέντρωση των ζωνών τάφρου, οιπαγετώνεςστην κορυφή του, οι καιρικές συνθήκες καιοιαληγείς άνεμοι. Ηπιο πρόσφατη έκρηξη του Μάουνα Κέα συνέβη πριν 4.500 χρόνια πριν.[3] Σύμφωνα μετηνΓεωλογική Έρευνα των Ηνωμένων Πολιτειών, από τον Ιανουάριο του 2012, το επίπεδο ηφαιστειακού συναγερμού είναι «Φυσιολογικό».
Στη μυθολογία της Χαβάης, οι κορυφές του νησιού της Χαβάης είναι ιερές, καιτο Μάουνα Κέα είναι ένα από ταπιο ιερά. Ένας αρχαίος νόμος επέτρεπε μόνο στους υψηλόβαθμους αρχηγούς των φυλών να επισκεφθούν τη κορυφή του.[4]Οι αρχαίοι κάτοικοι της Χαβάης πουζουν στις πλαγιές του Μάουνα Κέα βασίζονταν στα εκτεταμένα δάση τουγια τροφή, και εξόρυσσαν τους πυκνούς ηφαίστειο-παγετωνικούς βασάλτες στις πλαγιές τουγιατην παραγωγή εργαλείων. Όταν οι Ευρωπαίοι έφτασαν στα τέλη του 18ου αιώνα, οι άποικοι εισήγαγαν ταβοοειδή, ταπρόβατακαιτα άλλα είδη, πολλά από τα οποία έγιναν άγρια και άρχισαν να βλάπτουν την οικολογία του βουνού.[4]Το Μάουνα Κέα μπορεί να χωριστεί από οικολογικής σκοπιάς σε τρία τμήματα: ένα αλπικό κλίμα στη κορυφή του, ένα δάσος από Sophora chrysophylla-Myoporum sandwicense (ή Μαμάνε-Νάιο) στις πλαγιές του, και ένα δάσος Ακακία κόα-Metrosideros polymorpha (ή Κόα-Όχια), το οποίο αποψιλώθηκε εν μέρει από τη πρώην βιομηχανία ζαχαροκαλάμων, στη βάση του.[5]Τα τελευταία χρόνια, οι ανησυχίες γιατην ευπάθεια των ιθαγενών ειδών έχουν οδηγήσει σε δικαστικές υποθέσεις που έχουν αναγκάσει το τμήμα Κτηματολογίου και Φυσικών Πόρων της Χαβάης να εξαλείψει όλα τα άγρια είδη στο βουνό.
Με μεγάλο υψόμετρο, ξηρό περιβάλλον και σταθερή ροή του αέρα, η κορυφή του Μάουνα Κέα είναι μία από τις καλύτερες τοποθεσίες στον κόσμο για αστρονομικές παρατηρήσεις[6]και ένα από ταπιο αμφιλεγόμενα. Από τη δημιουργία ενός δρόμου πρόσβασης το 1964, δεκατρία τηλεσκόπια έχουν χρηματοδοτηθεί από έντεκα χώρες γιανα κατασκευαστούν στη κορυφή.[7]Το Παρατηρητήριο του Μάουνα Κέα χρησιμοποιείται γιατην επιστημονική έρευνα σε όλο το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, από το ορατό φως μέχρι ταραδιοκύματα, και περιλαμβάνει μια από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις του είδους τουστον κόσμο. Η κατασκευή τους σε «ιερό τοπίο», γεμάτος μετα απειλούμενα είδη και συνεχιζόμενα πολιτιστικά έθιμα, εξακολουθεί να αποτελεί θέμα συζήτησης και διαμαρτυρίας.[8] Μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη γιανα καθοριστούν οι επιπτώσεις στην οικολογία της κορυφής, ιδίως σχετικά μετο σπάνιο έντομο Ουέκιου.
↑University of Hawai`i (Ιανουαρίου 2009). «Mauna Kea Comprehensive Management Plan»(PDF). Hawai`i State Department of Land and Natural Resources. σελίδες 6–1. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο(PDF) στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2012.
